Komentimi i zgjeruar i
hadithit tė nėntė tė Imam Neveviut (Pjesa 2)
A ėshtė mė mėkat tek Allahu xh.sh. moskryerja e
urdhrave apo kryerja e ndalesave?
Me anė tė kėsaj ēėshtjeje juridike duam tju njoftojmė mbi
moskryerjen e urdhrave tė Allahut, qė llogariten si
urdhra tė detyrueshėm. A ėshtė mė mėkat lėnia e tyre apo
veprimi i veprave tė cilat i ka ndaluar Islami, ndalesat
e detyrueshme? Dijetarėt islamė ndajnė dy mendime rreth
kėsaj ēėshtjeje:
1) Disa dijetarė islamė mendojnė se kryerja e veprave tė
ndaluara (harameve) ėshtė mė mėkat tek Allahu sesa
kryerja e veprave tė obliguara. Ata mbėshteten nė kėto
argumente:
a) Ka thėnė Pejgamberi, paqja dhe bekimi i Allahut qoftė
mbi tė: Largohu prej gjėrave tė ndaluara (harameve),
do tė jesh adhuruesi mė i madh nė mesin e njerėzve.
(Termidhiu)
b) Omer ibnul-Hatabi, Allahu qoftė i kėnaqur me tė,
ėshtė pyetur lidhur me njė grup njerėzish, tė cilėt kanė
mundėsi tė bėjnė mėkate, por nuk i veprojnė. Ai
pėrgjigjet: Ata janė njė grup qė Allahu i ka sprovuar
zemrat e tyre, por ata janė treguar tė devotshėm. Pėr
ata do tė ketė falje dhe shpėrblime tė mėdha.
c) Abdullah ibėn Omeri, Allahu qoftė i kėnaqur me tė,
thoshte: Tė mos veprosh diēka prej haramit ėshtė mė
mirė sesa tė bėsh njė sevap tė madh.
2) Mendimi i dytė: Ndėrsa disa tė tjerė mendojnė tė
kundėrtėn e mendimit tė parė, pra lėnia e urdhrave ėshtė
mė mėkat sesa veprimi i ndalesave.
Kėtė mendim e mbrojnė shumė nga dijetarėt islamė e ndėr
ta fuqimisht e mbron dijetari me famė Ibnul Kajim El Xhevzije,
i cili nė librin e tij Elfevaid sjell mbi 23 shkaqe dhe
argumente qė ilustrojnė mbrojtjen e kėtij mendimi.
Ndėr to mund tė veēojmė:
1) Tregimi nė mes Ademit alejhi selam dhe Iblisit.
Allahu xh.sh. ia ndaloi Ademit alejhi selam sa ishte nė
xhenet qė tė hante nga njė pemė e veēantė, mirėpo Ademi
alejhi selam e theu urdhrin, bėri mėkat ndaj Allahut
xh.sh., por mė vonė u pendua dhe Allahu xh.sh. ia fali
mėkatin.
Kurse Iblisin, Allahu xh.sh. e urdhėroi qė ti
nėnshtrohet Ademit alejhi selam nė shenjė respekti, por
ai e theu urdhrin e Allahut dhe Allahu xh.sh. e mallkoi,
e largoi prej xhenetit, e afatizoi dhe i premtoi
xhehenemin.
2) Shkak i veprimit tė mėkatit ėshtė euforia dhe nevoja,
kurse shkak i moskryerjes sė urdhrit ėshtė
mendjemadhėsia. Argumentet aludojnė se ai i cili nuk e
kryen urdhrin nga mendjemadhėsia dhe krenaria, nuk do tė
hyjė nė xhenetet, kurse ai i cili bėn mėkat, qoftė
prostitucion apo hajni dhe vdes me njehsimin e Allahut,
do tė hyjė nė xhenet.
3) Kryerja e urdhrave ėshtė mė e dashur tek Allahu sesa
lėnia e ndalesave, ngase Allahu i ka ndėrlidhur
dashurinė me kryerjen e urdhėresave, siē thotė nė Kuran:
Allahu i do ata qė luftojnė nė rrugėn e Tij.
(Es-saf, 4) Pastaj thotė: Allahu i do bamirėsit.
(Ali Imran, 134) Kurse Pejgamberi alejhi selam
thotė: Puna mė e dashur tek Allahu ėshtė namazi nė
kohėn e vet. (Muslimi)
Kurse sa u pėrket ndalesave, urdhri pėr largimin prej
tyre ka ardhur si mohim i dashurisė ndaj kryesit tė
kėtyre veprave. Siē thotė nė Kuran: E, Allahu nuk e
do ērregullimin (fesadin). (El Bekare, 205)
4) Kryerja e urdhrave ėshtė adhurim dhe afrim tek
Allahu, kėshtu qė pėr shkak tė kėtij adhurimi ėshtė
krijuar njeriu, siē thotė Allahu xh.sh. nė Kuran:
Unė nuk i krijova xhinėt dhe njerėzit pėr tjetėr pos qė
tė mė adhurojnė. (Edharijat, 56) Kėshtu, pra,
qėllimi esencial i krijimit tė njeriut ėshtė tė
adhuruarit e Allahut xh.sh. e jo lėnia, braktisja (e
gjerave), ngase ajo nuk ekziston dhe si i tillė nuk
ėshtė i plotė pėr atė se nuk ekziston, qė ėshtė e
kundėrta me zbatimin e urdhrave ngase ato ekzistojnė dhe
si tė tilla kėrkohet kryerja e tyre.
5) Shpėrblimi i kryerjes sė urdhrave ėshtė i
dhjetėfishuar, kurse ndėshkimi i moskryerjes sė ndonjė
vepre ėshtė i njėfishuar. Kjo rezulton se sikur tė ishte
e kundėrta, do tė ishte shpėrblimi i tė ndaluarės me
dhjetėfish, kurse i kryerjes sė urdhrit me njė fish apo
do tė barazohej.
6) Nė kryerjen e urdhrave qėndron jeta e zemrės, ushqimi
i saj dhe ėshtė kėnaqėsi pėr tė, kurse largimi nga
ndalesat nuk i arrin kėto mirėsi.
7) Ai qė i kryen tė gjitha urdhrat dhe ndalesat ose
ėshtė i shpėtuar tėrėsisht, nėse tė mirat i kalojnė tė
ligat, ose shpėton pasi ti merret atij e vėrteta dhe
dėnohet pėr ndalesat. Rruga e tij ėshtė pėr nė shpėtim
me kryerjen e urdhėresave.
Ndėrsa ai qė i lė ndalesat dhe urdhėresat ėshtė i humbur,
i pashpėtuar dhe nuk ka mundėsi tė shpėtojė pos me
kryerjen e urdhėresave etj.. (Shiko Elfevaid tė Ibėn
Kajimit, f. 133-143)
Fjala e Pejgamberit alejhi selam: Sepse ata qė kanė
qenė para jush janė shkatėrruar pėr shkak tė pyetjeve tė
tyre tė shumta.
Tė pyeturit e tepėrt dhe tė panevojshėm ishte i ndaluar edhe te
popujt e tjerė para Muhamedit alejhi selam dhe kėtė e
ndaloi edhe Pejgamberi alejhi selam, siē ėshtė
transmetuar nė hadithit e El Mugiretu Ibėn Shube,
Allahu qoftė i kėnaqur me tė, se i ka ndaluar Pejgamberi
alejhi selam thashethemet, pyetjet e shumta dhe humbjen
e pasurisė (Buhariu dhe Muslimi).
Transmeton Ibėn Vehbi nga Imam Maliku, i cili thoshte: Kam
pėrjetuar shumė nga banorėt e kėtyre trojeve, qė tė
gjithė urrenin atė qė po e shohim sot te kėta njerėz (aludonte
pėr pyetjet). Gjithashtu transmetohet se Imam Maliku ka
thėnė: Polemikat dhe dialogėt gjatė marrjes sė diturisė
largojnė dritėn e diturisė nga zemra e njeriut.
Muhamedi alejhi selam i ka ndaluar shokėt e tij qė tė parashtrojnė
pyetje tė shumta prej frikės se ato mund tė jenė si
shkak pėr ti ngarkuar ata me obligime tė shumta si dhe
me qėllim qė tė mbyllė rrugėn e marrjes sė njerėzve me
gjėra qė nuk u pėrkasin. Ata tė cilėt e kishin tė
ndaluar tė pyetnin ishin sahabėt nga muhaxhirėt dhe
ensarėt qė jetonin me Pejgamberin alejhi selam, siē
transmeton Enesi, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, duke
thėnė: E kishim tė ndaluar qė tė pyesnim Muhamedin
alejhi selam rreth ndonjė ēėshtjeje, kėshtu qė kur vinte
ndonjė njeri i menēur prej beduinėve na kėnaqte shumė,
ngase ai pyeste ndėrsa ne dėgjonim. (Buhariu dhe
Muslimi)
Mirėpo ajo qė i shtynte ata tė mos pyesnin ishte se ata jetonin me
Muhamedin alejhi selam, i cili ua komunikonte atė qė i
zbriste nga ana e Allahut xh.sh. menjėherė pas zbritjes
(Shpalljes). Nėse ata kishin nevojė pėr ndonjė ēėshtje
tė ndryshme, shpallja me tė shpejtė ua sqaronte atyre
atė ēėshtje. Siē thotė Allahu xh.sh. nė Kuran:
Allahu ua sqaron, ashtu qė tė mos humbni. (En Nisa,
176)
Ibėn Abasi gjatė komentimit tė citatit kuranor: O ju qė besuat,
mos pyetni pėr gjėra qė nėse u thuhet ajo haptazi, ju
vjen keq juve, e nėse pyetni pėr to gjatė kohės kur
zbritej Kurani, do tu dalė nė shesh., ka thėnė:
Do tė thotė: Pritni, ngase kur tė zbresė Kurani, ēdo
gjė qė do tė dėshironi tė pyetni, do ta gjeni aty.
Ndėrsa sa u pėrket beduinėve dhe ardhacakėve nė Medinė, e kishin tė
lejuar tė pyetnin, sepse nuk u ishte mundėsuar qė tė
jetonin me shpalljen.
Kishte nga ata qė qėndronin nė Medinė vetėm e vetėm qė
tė shfrytėzonin kėtė lehtėsim pėr tė pyetur pėr ēdo qė u
interesonin prej ēėshtjeve tė fesė.
Transmetohet prej Nevas ibėn Semanit, Allahu qoftė i kėnaqur me
tė, i cili ka thėnė: Kam qėndruar te Muhamedi alejhi
selam njė vit. Nuk mė ndalonte qė tė llogaritem si
muhaxhir asgjė pėrpos dėshirės qė tė pyesja Muhamedin
alejhi selam. (Muslimi). Ky hadith na bėn tė ditur se
ky sahab ka qėndruar nė Medinė si vizitues dhe nuk ka
pranuar qė tė bėhet banor i saj pėr arsye se kishte
dėshirė qė tė pyeste.
Qėndrimi i legjislacionit islam rreth pyetjeve
Dijetarėt islamė pyetjet i kanė ndarė nė disa lloje. Qėndrimi i
juristėve ndryshon varėsisht prej motivit qė e nxit atė.
Pyetje e kėrkuar (obligative): Kjo ndahet nė dysh:
1) obligim individual pėr ēdo musliman, qė do tė thotė
se nuk lejohet qė muslimani ta neglizhojė atė apo tė
heshtė. Nė kėtė grup marrin pjesė tė gjitha pyetjet tė
cilat nuk i di njeriu prej ēėshtjeve tė fesė dhe
dispozitave tė sheriatit, tė cilat ka obligim ti kryejė,
siē janė: pastėrtia, namazi, agjėrimi, zekati etj..
Lidhur me kėtė thotė Allahu xh.sh.: Pyetni dijetarėt,
nėse ju nuk dini. (En Nahl, 43)
Kurse Pejgamberi alejhi selam ka thėnė: Tė kėrkuarit
e diturisė ėshtė obligim pėr ēdo besimtar.
(Transmeton Ibėn Maxhe, Bazari, Taberani nė Evsat dhe
Sagir, Bejhakiu nga Enesi, Allahu qoftė i kėnaqur me tė,
hadith i saktė.)
2) Obligim kolektiv: Pra nuk ėshtė obligim pėr ēdo
musliman ta dijė atė, por mjafton njohuria rreth tyre
nga njė grup prej tyre. Nė kėtė grup pyetjesh marrin
pjesė tė gjitha pyetjet qė kanė pėr qėllim zgjerimin nė
njohuritė e fesė, duke mėsuar dispozita tė ndryshme tė
fesė, jo vetėm pėr tė vepruar, por pėr tė mbrojtur fenė
e Allahut xh.sh.. Gjithashtu kryejnė ēėshtjet e fetvasė
dhe tė gjykimit, bartin flamurin e davetit pėr nė rrugė
tė Allahut xh.sh.. Lidhur me kėtė thotė Allahu nė Kuran:
Nuk ėshtė e nevojshme tė dalin nė luftė tė gjithė
besimtarėt. E pėrse nga ēdo grumbull i tyre tė mos
shkojė njė grupn pėr tu aftėsuar nė diturinė fetare,
pėr ta mėsuar popullin e vet kur tė kthehet tek ata, nė
mėnyrė qė ata ta kuptojnė. (Teube, 122)
Omeri, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, e kishte pyetur
Ibėn Abasin se si e kishte grumbulluar tėrė atė dituri.
Ai i ka thėnė: Mė ėshtė dhuruar mua gjuha qė pyet shumė
dhe mendja qė kupton shumė.
Pyetje e preferuar: Kėtu futen pyetjet e
preferuara, qė muslimani tė pyesė pėr to. Kėtu hyjnė tė
gjitha ato lloje tė pyetjeve qė kanė tė bėjnė me veprat
e mira dhe gjėrat qė e ofrojnė njeriun tek Allahu
xh.sh.. Pyetje tė ndaluara rreptėsisht (haram): Nė
kėtė lloj pyetjesh marrin pjesė:
1) Pyetje rreth mrekullive me pretekst talljeje,
provokimi dhe inati, ashtu siē i thanė Isait alejhi
selam: Dhe pėrkujto kur Havarijunėt thanė: O Isa,
bir i Merjemes, Zoti yt a mund tė na zbresė njė tryezė
nga qielli. (El Maide, 112) Apo ashtu siē i thanė
Musait alejhi selam: Dėftona Zotin sheshas (ta
shohim me sy). (Enisaė, 153)
2) Pyetje pėr gjėrat qė i ka mbajtur sekret Allahu
xh.sh. nga robėrit e Tij pėr urtėsinė qė e di vetėm Ai,
siē janė pyetjet rreth caktimit tė Allahut, kohės sė
ndodhjes sė Kiametit, rreth realitetit tė shpirtit etj..
3) Pyetje rreth gjėrave tė rėnda me qėllim provokimi:
Transmetojnė Ahmedi dhe Ebu Davudi nga Muaviu, Allahu
qoftė i kėnaqur me tė, se Pejgamberi alejhi selam ka
ndaluar elgululat, tė cilat janė ato pyetje qė pyetėsi
ka pėr qėllim qė ti ēojė tė gabojnė dijetarėt pėr tė
nxitur fitne. Kėtu hyjnė tė gjitha ato pyetje qė nuk
kanė ndodhur apo qė ska farė dobie nė to dhe gjėrat e
ndėrlikuara pėr tė cilat ėshtė vėshtirė tė gjendet
pėrgjigje dhe me qėllim provokimi.
Hasen El Basriu thoshte: Mė tė kėqijtė e njerėzve janė
ata tė cilėt merren me ēėshtjet e rėnda, me tė cilat i
verbojnė robėrit e Allahut.
Pyetje tė papėlqyera (mekruhe): Nė kėtė lloj
pyetjesh futen:
1) pyetje rreth gjėrave tė panevojshme, ku nė pėrgjigjen
rreth saj nuk ka ndonjė dobi apo ndoshta nė pėrgjigjen
rreth saj ka dėmtim pyetėsi, siē ėshtė transmetuar nga
Ebu Musa El Esharij, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, i
cili ka thėnė: U pyet Muhamedi alejhi selam rreth disa
gjėrave qė nuk i dėshironte e kur e tepruan, ai u
zemėrua, mandej njerėzve u tha: Mė pyetni ētė doni.
Njė njeri tha: Kush ėshtė babai im, o i Dėrguar i
Allahut? Ai tha: Babai yt ėshtė Hudhejfeja.
Tjetri u ngrit dhe tha: Kush ėshtė babai im, o i
Dėrguar i Allahut? Ai tha: Babai yt ėshtė Salim
Mevla Shejbe. Kur e hetoi Omeri, Allahu qoftė i
kėnaqur me tė, zemėrimin e Pejgamberit alejhi selam nė
fytyrėn e tij, tha: O i Dėrguar i Allahut, ne
dėshirojmė tė pendohemi tek Allahu. (Muslimi)
2) Pyetje rreth hallallit dhe haramit pėr tė cilat ka
heshtur sheriati islam gjatė zbritjes sė shpalljes, duke
mos treguar se a janė hallall apo haram. Transmeton Sead
Ibėn Ebi Vekasi, i cili ka thėnė: Ka thėnė Pejgamberi
alejhi selam: Mėkatin mė tė madh qė mund ta bėjė
muslimani ndaj muslimanėve ėshtė ai njeri qė ka pyetur
pėr diēka qė nuk ka qenė haram pėr muslimanėt e mandej
ėshtė bėrė haram pėr shkak tė pyetjes sė tij.
(Muslimi)
3) Pyetje tė cilat ende nuk kanė ndodhur dhe nuk ka
nevojė pėr momentin pėr to. Thotė Ibėn Rexhepi: Shumė
nga sahabėt dhe tabiinėt e shihnin si tė papėlqyer
pyetjen rreth njė ngjarjeje qė nuk ka ndodhur dhe nuk u
pėrgjigjeshin pyetjeve tė tilla.
Mirėpo gjithsesi duhet ta dallojmė kėtė lloj pyetjesh me atė qė
bėnin sahabėt, tė cilėt nganjėherė pyetnin rreth gjėrave
qė mund tė ndodhnin dhe ata ishin larg nga Pejgamberi
alejhi selam, kėshtu qė kishin dėshirė ta dinin gjykimin
rreth tyre, qė kur tu ndodhte ajo, tė dinin si tė
pėrgjigjeshin. Nga ky lloj pyetjesh mund tė veēojmė:
Transmeton Ebu Hurejrete, Allahu qoftė i kėnaqur me tė,
se njė njeri e pyeti Pejgamberin alejhi selam duke i
thėnė: O i Dėrguar i Allahut, ne po lundrojmė pėr det
dhe me vete bartim pak ujė. Nėse marrim abdest nga ai,
do tė na marrė etja. A bėn qė tė marrim abdest me ujė
deti? Tha Pejgamberi alejhi selam: Uji i detit
ėshtė i pastėr dhe ngordhėsirat e tij janė tė lejuara.
(Ahmedi, Ebu Davudi, Termidhi, Nesaiu dhe Ibėn Maxhe,
hadith i saktė)
Pyetje tė lejuara (mubah): Tė kėtij lloji janė tė
gjitha pyetjet qė nuk marrin pjesė nė grupin e pyetjeve
tė sipėrpėrmendura.
Dobitė nga hadithi
Nga ky hadith kemi dobi tė ndryshme. Ndėr to mund tė
veēojmė:
1) Dobi nga lėmi i besimit: Nga hadithi i temės nxjerrim
se njeriu posedon mundėsinė, duke u bazuar nė pjesėn e
hadithit, ku thuhet sa tė mundeni. Me anė tė kėsaj
pjese tė hadithit bėjmė kundėrshtimin e xhebrive, tė
cilėt thonė se njeriu ėshtė i imponuar nė veprime dhe
nuk posedon mundėsi pėr tė. Dhe thonė se njeriu kur
lėviz dorėn gjatė bisedės, lėvizja e dorės sė tij ėshtė
me imponim e jo me mundėsinė e tij. Ska dyshim se ky
mendim ėshtė i lajthitur dhe mbi tė ndėrtohen gjėra
shumė tė dėmshme.
2) Dobi nga jurisprudenca islame: Nga hadithi i temės
mund tė nxjerrim rregulla tė shumta juridike. Nga to
mund tė veēojmė:
a) Mėnjanimi i dėmeve ėshtė mė prioritar sesa sjellja e
dobive.
Kjo rregull juridike kuptohet nėse ndodh ndonjė ēėshtje, e cila nė
njė anė sjell dobi e nė anėn tjetėr dėm, nė atė mėnyrė
qė nėse merret parasysh dobia nė tė, do tė realizohet
edhe dėmi, po nėse merret parasysh dėmi, atėherė do tė
humbė dobia. Nė raste tė tilla duhet ti jepet prioritet
largimit tė dėmit para sjelljes sė dobisė, sepse dėmet
dhe tė kėqijat mund tė pėrhapen shpejt dhe se ndikimi i
tyre nė shoqėri ėshtė i madh. Si p.sh.: ndalimi i
shitjes sė rrushit personit i cili dihet se do ta
shndėrrojė atė nė alkool. Apo ndalimi i femrės qė tė
punojė nė njė vend ku ka pėrzierje me burra tė huaj,
edhe pse ndoshta ajo punė i sjell dobi, ngase kjo
pėrzierje mund tė shkaktojė rezultate tė kėqija qė
pėrfundojnė me punė tė shėmtuara.
b) Ajo qė ėshtė e mundur tė veprohet nuk anulohet pėr
shkak tė vėshtirėsisė.
Edhe kjo ėshtė njė rregull e jurisprudencės islame, tė cilin e kanė
nxjerrė fukahatė nga hadithi i temės, nga fjala e
Pejgamberit alejhi selam: Veproni sa tė keni mundėsi.
Kuptimi i rregullės: Nėse besimtari ėshtė nė gjendje tė
vėshtirė dhe nuk ka mundėsi ta kryejė urdhrin tėrėsisht,
por mund ta kryejė pjesėrisht, atėherė duhet ta kryejė
atė qė ka mundėsi dhe se nuk duhet tė lihet obligimi
tėrėsisht nėse ska mundėsi qė tė kryhet pjesėrisht. Ai
qė ka mundėsi ta largojė njė pengesė tė ndaluar, por
pjesėrisht e jo tėrėsisht, duhet qė ta largojė aq sa ka
mundėsi, edhe nėse ska mundėsi ta largojė nė tėrėsi.
Njeriu i cili nuk ka abdest, ka ujė, por uji nuk i
mjafton qė ti lajė tė gjitha pjesėt qė duhen larė nė
abdest, nė kėtė rast e ka pėr obligim qė ti lajė pjesėt
qė ėshtė e mundur, ndėrsa pėr tė tjerat pėrdor tejemum.
Prandaj nuk i lejohet atij qė nė fillim tė marrė tejemum
para se ta fusė nė funksion ujin qė ka.
Argument pėr kėta shembuj ėshtė fjala e Allahut tė Lartėsuar:
Sa tė keni mundėsi ruhuni prej dėnimit tė Allahut.
(Et-Tegabun, 16). Pastaj citati kuranor: Allahu nuk
e obligon asnjė njeri pėrtej mundėsisė sė tij. (El
Bekare, 286)
Mirėpo kjo rregull ka dhe pėrjashtime. Thonė disa dijetarė se nėse
personi i cili ka qenė i sėmurė dhe nė mes tė ditės i
ėshtė ndėrprerė sėmundja, nuk e ka obligim agjėrimin e
pjesės sė mbetur.
c) Rregulla juridike: Vėshtirėsitė sjellin lehtėsim.
Kuptimi i rregullės: Nėse besimtari gjendet
gjatė disa rrethanave qė e vėshtirėsojnė zbatimin e disa
obligimeve tė sheriatit, ose nėse i praktikon ashtu siē
kėrkohet, atėherė do ti sjellin atij vėshtirėsi, mirė
kjo vėshtirėsi do ti sjellė atij lehtėsim, nė atė
mėnyrė qė do ti lehtėsojė atij qė tė kryejė veprėn nė
mėnyrėn qė nuk e dėmton atė. Pėr shembull, nga disa
ndyrėsira ėshtė vėshtirė tė ruhesh, bie fjala ndyrėsira
e cila mbetet ne kėpucė pasi pastrohen ato duke i
fėrkuar (fshirė) pėr toke, ose gjaku i plagės qė kullon
dhe i ndot rrobat vazhdimisht. Pastrimi prej kėtyre
ndyrėsirave sjell vėshtirėsi pėr besimtarin, e ndoshta
edhe ia pamundėson qė ti kryejė shumė prej ibadeteve,
prandaj pėr kėtė ėshtė i liruar nė shenjė lehtėsimi.
Pra, askush nuk ka tė drejtė ta prishė agjėrimin e
Ramazanit nėse ndihet shumė i uritur. Askush nuk ka tė
drejtė tė heqė dorė prej urdhėrimit drejt sė mirės dhe
ndalimit prej sė keqes vetėm e vetėm se do tė
kundėrshtohet nga dikush.
d) Nevojat e domosdoshme gjėrat e ndaluara i bėjnė tė
lejuara.
Nė tė kaluarėn kemi mėsuar se muslimani e ka obligim qė gjithsesi
tė largohet nga gjėrat e ndaluara. Mirėpo ka raste kur
njeriu detyrohet tė bėjė ndonjė vepėr tė ndaluar, nė
rast qė nėse nuk e vepron atėherė mund tė vijė nė pyetje
rrezikimi i jetės sė tij. Nga kjo mund tė konkludojmė se
si sheriati islam ua lehtėson gjėrat njerėzve si dhe i
ka dhėnė rėndėsi tė madhe mbrojtjes sė shėndetit dhe
jetės sė njeriut, saqė e ka bėrė njė gjė tė tillė ndėr
pesė detyrimet e domosdoshme qė kėrkohen prej njeriut qė
ti ruajė.
Lidhur me kėtė thotė Allahu xh.sh. E kujt i imponohet
(tė hajė nga kėto) duke mos pasur pėr qėllim shijen dhe
duke mos tepruar, pėr tė nuk ėshtė mėkat. (El Bekare,
173)
Shembuj praktik tė kėsaj rregulle kemi mjaft nė Islam, p.sh. lejimi
i ngrėnies sė kafshėve tė ngordhura pėr atė qė ska
ushqim dhe i ėshtė rrezikuar jeta, lejimi i zbulimit tė
auretit (pjesėve intime) para mjekut pėr mjekim etj..
Mirėpo duhet tė jemi tė kujdesshėm se kjo rregull ka dhe
limitin e lejimit, pra nuk merret si absolut, por duhet
qė nevoja tė kufizohet dhe aq sa ėshtė nevoja tė
shfrytėzohet gjėja e ndaluar.
Dijetarėt islam rregullėn nevojė e kufizojnė nė kėto norma;
gjithēka qė i sjell njeriut rrezik, ku i kėrcėnohet jeta
me vdekje, zhdukja e ndonjėrės nga gjymtyrėt e tij,
shtimi i sėmundjes etj.. Nga kėtu dijetarėt islamė kanė
sjellė edhe rregullėn juridike qė thotė: Domosdoshmėria
pėrcaktohet sipas nevojės.
Mė mirė tė themi: Atij qė i ėshtė imponuar ngrėnia e
mishit nga kafsha e ngordhur nuk ka tė drejtė ta mbushė
barkun e as tė marrė me vete mish. Ai i cili e ka tė
imponuar zbulimin e auretit para mjekut, zbulon vetėm
pjesėn ku e kontrollon. Gjithashtu nuk i lejohet femrės
qė tė kontrollohet te mjeku kur ka mjeke femėr pėr tė
njėjtėn sėmundje.
Nga ky kontest themi se nuk konsiderohet prej detyrimeve kėrkimi i
lukseve tė jetės sė kėsaj bote. Ai qė posedon njė
kapital sado tė vogėl nuk ėshtė i detyruar tė punojė me
kamatė pėr ta zgjeruar tregtinė e tij. Ai i cili ka
komoditet sado pak nė shtėpi, qoftė edhe tė vjetėr nuk i
lejohet qė tė marrė kredi me kamat e ta ndėrrojė
komoditetin. Ai i cili merret me biznes nuk ėshtė i
detyruar qė tė japė ryshfet pėr tė ecur puna mė mirė.
Allahu e di mė sė miri