Nga Ebu Hurejra, Allahu qoftë i kënaqur me të, transmetohet se ka thënë: “E kam dëgjuar të Dërguarin e Allahut salallahu alejhi ue selam duke thënë: “Nga ajo që ju kam ndaluar, largohuni, ndërsa nga ajo që ju kam urdhëruar, veproni prej saj sa të mundeni, sepse ata që kanë qenë para jush janë shkatërruar për shkak të pyetjeve të tyre të shumta dhe të kundërshtimeve ndaj Pejgamberëve të tyre.” (Transmeton Buhariu dhe Muslimi)


Islami është fe e lehtësive dhe jo e vështirësive

Allahu i Lartësuar e ka krijuar njeriun në formën më të përsosur. Me gjithë faktet rreth kësaj çështjeje, natyra e njeriut është e dobët, siç thotë Allahu në Kuran: “Njeriu u krijua i dobët…” (En Nisa’ë, 4)
Dhe në suaza të dobësisë së njeriut, Allahu e ka ngarkuar atë me ligje që i përshtaten natyrës së krijimtarisë së tij. Nga ky këndvështrim themi se ligjet juridike fetare me të cilat është i ngarkuar njeriu, që burojnë nga Kurani dhe Suneti, praktikisht janë ligje të lehta për t’u vepruar. Allahu xh.sh. nuk dëshiron që përmes këtyre ligjeve t’i rëndojë robërit e Tij, përkundrazi ua dëshiron të lehtën, siç thotë në shumë citate kuranore: “Allahu me këtë dëshiron lehtësim për ju e nuk dëshiron vështirësim për ju.” (El Bekare, 185)
Ky citat kuranor ka zbritur në kohën kur është bërë obligim agjërimi i muajit të Ramazanit (në vitin e dytë sipas hixhretit). Ndër të tjera citate që flasin mbi agjërimin shkoqisin dispozita dhe norma të ndryshme juridike. Agjërimi i këtij muaji në esencë do mund dhe sakrificë për ta përballuar, pasi kërkohet që besimtari gjatë ditës t’i braktisë dhuntitë e ndryshme që ia ka lejuar Allahu nga ushqimi, pijet, marrëdhëniet intime etj., kurse gjatë natës të prishet regjimi i fjetjes etj.. Me gjithë vështirësitë, Allahu gjatë agjërimit të këtij muaji ka bërë lehtësime të mëdha, për shembull: ka lejuar që kur besimtari gjatë ditëve të agjërimit është i sëmurë apo në udhëtim, ta prishë agjërimin dhe t’i kompensojë mbas muajit të Ramazanit qoftë edhe në mënyrë graduale, që natën të ushqehet sa të dojë deri në imsak (syfyr) etj.. E, ky lehtësim përcillet edhe te norma të tjera të obligueshme, edhe nëse ato janë të dorës së dytë. Pastaj thotë Allahu xh.sh.:
“Allahu dëshiron t’ju lehtësojë (dispozitat).” (En Enisa’ë, 4)
“Dhe nuk ju obligoi në fe me ndonjë vështirësi.” (El Haxh, 78)
“Allahu nuk e obligon asnjë njeri përtej mundësisë së tij.” (El Bekare, 286)
Kurse nga Pejgamberi salallahu alejhi ue selem kemi mesazhe të ndryshme të shumta, në të cilat ka porositur që t’ua lehtësojmë besimtarëve çështjet e fesë. Fillimisht kjo ka qenë emblema e Pejgamberit salallahu alejhi ue selem, siç transmeton Aishja, Allahu qoftë i kënaqur me të, duke thënë: “Kur i është ofruar Pejgamberit salallahu alejhi ue selem zgjedhja në mes dy çështjeve, vetëm se ka zgjedhur atë më të lehtën, nëse nuk ka pasur në të mëkat.” (Hadith unanim)
Ky ishte edhe mesazhi i tij, paqja qoftë mbi të, kur përcillte misionarët e tij në vende të ndryshme për të përhapur fenë e Allahut xh.sh.. Ndër këto raste mund të veçojmë: Transmeton Enesi, Allahu qoftë i kënaqur me të, duke thënë se Pejgamberi alejhi selam ka thënë: “Lehtësoni e mos vështirësoni, përgëzoni e mos tmerroni (largoni).” (Buhariu)
Gjithherë duhet të jemi të kujdesshëm se lehtësimi vjen nga Ligjdhënësi dhe nuk kemi të drejtë të bëjmë lehtësim apo ndërhyrje në ligjet e Ligjdhënësit duke mos pasur fakte. por nëse është fjala për aplikimin e ndonjë vepre që është opsion zgjedhjeje në mes dy veprave të lejuara, pa dyshim që lejohet zgjidhja e më të lehtës.
Por jo rrallëherë ndodhte që Pejgamberi salallahu alejhi ue selem edhe t’i qortonte sahabët e tij kur krijonin vështirësi të panevojshme, siç kemi rastin me hadithin që ka transmetuar Abdullah ibën Mesudi, Allahu qoftë i kënaqur me të, i cili thotë thënë: “Një njeri i tha Pejgamberit salallahu alejhi ue selem: “O i Dërguar i Allahut, nuk po mund të qëndroj në namaz për shkak të zgjatjes së faljes që po bën filani. Thotë: “Nuk e kam parë ndonjëherë Pejgamberin salallahu alejhi ue selem me të hidhëruar gjatë këshillave sesa atë ditë dhe na tha: “O njerëz, ju po i largoni të tjerët (nga namazi). Ai që ua fal namazin, le ta shkurtojë atë (le ta falë më shkurt), ngase në mesin e tyre ka të sëmurë, të dobët dhe me nevoja të ndryshme.” (Transmeton Buhariu)
Gjithashtu qëndron edhe konsensusi i juristëve islamë, se feja islame nuk ka bërë ngarkesa të rënda në norma të ndryshme.


Vlera dhe rëndësia e këtij hadithi

Hadithi në fjalë është nga hadithet “xhevamiu elkelim” (të shprehurit e kuptimeve me pak fjalë), që në vetvete ngërthen ligje, rregulla dhe edukatë të madhe. Thotë Ebu Davudi (autori i Sunenit): “Jurisprudenca islame ndërtohet mbi pesë hadithe”, dhe këtë hadith e ka radhitur në mesin e tyre.
Imam Neveviu gjatë komentimit të këtij hadithi thotë: “Ky hadith është prej shtyllave shumë të rëndësishme të Islamit. Ky është prej haditheve “xhevamiu elkelim” dhe në vete ngërthen dispozita të panumërta.”
Ndërsa Ibën Haxher el Hejtemiu thotë: “Ky është një hadith shumë madhështor, është shtyllë prej shtyllave dhe konditave islame, prandaj meriton të mësohet dhe t’i kushtohet një kujdes i veçantë.”

Shkaku i thënies së hadithit

Ky hadith është thënë gjatë haxhit lamtumirës, kur Pejgamberi salallahu alejhi ue selem i këshillonte dhe i inkurajonte shokët e tij rreth kryerjes së haxhit, siç e transmeton këtë ngjarje Ebu Hurejra, Allahu qoftë i kënaqur me të, i cili ka thënë: “Muhamedi salallahu alejhi ue selem mbajti një ligjëratë para nesh dhe tha: “O njerëz, Allahu ua ka bërë obligim haxhin, andaj shkoni në haxh.” Një njeri (Akraë Ibën Habis) tha: “A për çdo vit, o i Dërguari i Allahut?” Muhamedi salallahu alejhi ue selem heshti derisa njeriu e përsëriti tri herë, mandej Muhamedi salallahu alejhi ue selem tha: “Sikur të thosha po, do të bëhej obligim e nuk do të kishit mundësi ta kryenit”, mandej tha: “Më lini në atë gjendje që ju kam lënë, sepse popujt të cilit kanë qenë para jush janë shkatërruar nga pyetjet e tyre të shumta dhe kundërshtimet ndaj Pejgamberëve të tyre. Nëse ju urdhëroj për diçka, veproni prej saj sa të mundeni e nëse ju ndaloj nga diçka, atëherë tërësisht hiqni dorë.”


Komentimi i hadithit

Ky hadith është shtyllë nga shtyllat e fuqishme të fesë, prandaj kur Pejgamberi salallahu alejhi ue selem na ndalon nga diçka, duhet që tërësisht të largohemi nga ajo vepër pa përjashtim. E, kur na urdhëron me kryerjen e ndonjë vepre, atë e kryejmë sipas mundësisë dhe nuk na ka ngarkuar me asgjë që s’mund ta kryejmë. Kjo aludon për tolerancën e fesë islame.
Më pas, Pejgamberi salallahu alejhi ue selem na sjell shembuj nga popujt e kaluar, se si Allahu i ka shkatërruar ata për shkak të pyetjeve të tyre të shumta, të panevojshme, provokuese etj., si dhe për shkak të mospërfilljes së tyre ndaj urdhrave të të Dërguarve të tyre, kështu që duhet të jemi të kujdesshëm e të mos biem viktimë e shkatërrimit si popujt e mëhershëm, siç na porosit Allahu në Kuran: “Dhe kapuni që të gjithë ju për litarin (fenë dhe Kuranin) e Allahut e mos u përçani.” (Ali Imran, 103)


Rregulli i ndalesave në Islam

Ndalesat ndahen në dy lloje
1) Ndalim i detyrueshëm: Rregulli juridik thotë se kryesi i kësaj vepre (me vetëzgjedhje) ndëshkohet, ndërsa ai që largohet nga vepra e ndaluar, shpërblehet.
2) Ndalim jo i detyrueshëm-mekruh: Rregulli juridik thotë se kryesi i kësaj vepre (me vetëdëshirë) nuk ndëshkohet, kurse ai që largohet nga kjo vepër shpërblehet.
Pra, bëhet fjalë për atë që kryen një vepër të ndaluar, të cilën e ka ndaluar Islami, por e kryen me vetëdëshirë e jo nga imponimi. Atij që i imponohet mëkati nuk ngarkohet tek Allahu me mëkat, nëse zemra e tij është e mbushur me iman. Por dhe ai që për hir të Allahut largohet nga ndonjë mëkat, ndalesa e të cilit është vërtetuar në Islam, ka shpërblim tek Allahu. Nga kjo nxjerrim se kush e lë një mëkat jo për Allahun, por për ndonjë qëllim interesi, ai person nuk shpërblehet për lënien e atij mëkati, por edhe nuk ndëshkohet.
Ndërsa sa i përket largimit nga gjërat e papëlqyera në Islam (mekruheve), kemi shpërblim tek Allahu, nëse bëhet largimi për Allahun, ngase një veprim i tillë tek Allahu është i padëshiruar. Kurse ai që vepron një vepër të papëlqyer, nuk ndëshkohet, por mund të jetë i rrezikuar sepse i është afruar zonës së ndaluar.
Sikurse ndalesat, edhe urdhëresat në Islam janë dy lloje:
1) Urdhra të detyrueshëm, rregulli mbi të cilat është se shpërblehet kryesi i saj dhe ndëshkohet ai që nuk e kryen atë, si falja e namazeve farz, agjërimi i Ramazanit për atë që është i shëndoshë dhe vendas, etj..
2) Urdhra jo të detyrueshëm, të pëlqyer, rregulli juridik mbi të cilat thotë se kryesi i saj shpërblehet, kurse lënësi nuk ndëshkohet, si p.sh.: falja e suneteve nafile, përdorimi i misvakut, etj..
 

Vazhdon
Sadat Rrustemi
18.1.2008