Komentimi i
hadithit tė nėntėmbėdhjetė tė Imam Neveviut (Pjesa 1)
عن عبد الله بن عباس رضى الله عنهما قال:
كنت خلف النبي صلى الله عليه و سلم قال:"يا غلام إني أعلمك
كلمات :
إحفظ الله يحفظك , إحفظ الله تجده تجاهك, إذا سالت فأسال
الله, و إذا استعنت فاستعن بالله , واعلم أن ألأمة لو
اجتمعت علي ان ينفعوك بشيء لم ينفعوك إلا بشيء قد كتبه
الله لك, و لو اجتمعوا علي أن يضروك بشيء لم يضروك إلا
بشيء قد كتبه الله عليك, رفعت الأقلام و جفت الصحف.
رواه الترمذي و قال :"حديث حسن صحيح".
و في رواية غير الترمذي:< احفظ الله تجده أمامك, تعرف إلي
الله في الرخاء يعرفك في الشدة, واعلم أن ما اخطأك لم يكن
ايصيبك, و ما أصابك لم يكن ليخطئك, واعلم أن النصر مع
الصير, و أن الفرج مع الكرب, و أن مع العسر يسرا >.أخرجه
أحمد 1-307
Abbullah Ibėn Abasi, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, ka
thėnė: Njė ditė kam qenė pas tė Dėrguarit salallahu
alejhi ue selem (hipur nė kafshė) dhe mė tha: O
djalosh, ruaje fenė e Allahut, Allahu do tė tė ruajė ty;
ruaje fenė e Allahut, Allahun do ta gjesh para teje. Kur
tė kėrkosh, kėrko prej Allahut. Nėse kėrkon ndihmė,
kėrko prej Allahut. Dije se sikur tėrė populli tė
tubohej qė tė tė ndihmonte nė diēka, nuk do tė tė
ndihmonte, pėrveē asaj qė ta ka caktuar Allahu. E, nėse
do tė tubohej qė tė tė bėnte dėm nė diēka, nuk do tė
dėmtonte, pėrveē asaj qė Allahu ta ka caktuar. Janė
ngritur lart penat dhe janė tharė fletėt.
Transmeton Termidhiu dhe thotė se hadithi ėshtė i mirė,
i vėrtetė.
Nė njė transmetim tjetėr, pėrveē tė atij tė Termidhiut,
qėndron: Ruaje fenė e Allahut, Allahun do ta gjesh
para teje. Njihe Allahun kur je nė mirėqenie, Allahu do
tė tė njohė ty nė vėshtirėsi. Dije se ajo qė nuk tė ka
goditur, as qė ka mundur tė tė godasė, kurse ajo qė tė
ka goditur, nuk ka mundur mos tė tė godasė. Dije se
vėrtet ndihma vjen me durim, rehatia vjen pas mundit dhe
pas vėshtirėsisė ka lehtėsim. Transmeton Ahmedi 1/
307.
Kėshillė drejtuar kėrkuesve tė diturisė
Duhet ditur se kėrkimi i diturisė ėshtė ibadet (adhurim). Disa
dijetarė islamė kanė thėnė: Dituria ėshtė namaz i
fshehur dhe adhurim i zemrės. Pėr shkak tė vlerės sė
diturisė dhe pozitės sė dijetarėve, Allahu e ka bėrė
kėrkuesin e diturisė pjesėmarrės nė luftė nė rrugėn e
Allahut, siē thotė nė Kuran: Nuk ėshtė e nevojshme
tė dalin nė luftė tė gjithė besimtarėt. E pėrse nga ēdo
grumbull i tyre tė mos shkojė njė grup pėr tu aftėsuar
nė diturinė fetare, pėr ta mėsuar popullin e vet kur tė
kthehet tek ata, nė mėnyrė qė ata ta kuptojnė (e tė
ruhen). (Et-Teube, 122)
Imam Shafiu, Allahu e mėshiroftė, thoshte: Dituria ėshtė mė me
vlerė sesa namazi vullnetar.
Lexues i nderuar, pasi u bė e qartė se ska vepėr tė pranuar tek
Allahu pa nijet tė pastėr, me siguri qė dėshiron tė
pyesėsh se si arrihet sinqeriteti nė kėrkim tė diturisė.
Disa nga dijetarėt thonė se sinqeriteti nė kėrkim tė
diturisė arrihet pėrmes katėr ēėshtjeve:
1) Nijeti qė pėrmes kėrkimit tė diturisė tė kryhet
urdhri i Allahut xh.sh., siē thotė Allahu xh.sh. nė
Kuran: Dije, mėso se ska Zot tjetėr qė meriton tė
adhurohet me tė drejtė pos Allahut. (Muhamed, 19).
Nė kėtė citat Allahu fton nė kėrkimin e diturisė.
Kėrkimi i ndonjė sendi kėrkon dashurinė e tij, tė jesh i
kėnaqur me tė dhe tė urdhėrosh nė tė.
2) Nijeti qė pėrmes diturisė tė ruhet feja e Allahut
xh.sh.. Feja e Allahut xh.sh. ruhet duke u pajisur me
dituri, duke nxėnė pėrmendėsh argumentet dhe pėrmes
shkrimit tė librave. Nė kėtė mėnyrė ėshtė ruajtur feja,
na ėshtė pėrcjellė neve dhe kėshtu ne ua bartim tė
tjerėve.
3) Nijeti qė pėrmes diturisė tė mbrohet feja e Allahut
xh.sh.. Sikur tė mos ishte Allahu xh.sh., pastaj edhe
dijetarėt e famshėm, nuk do tė ruhej feja e as qė do ta
mbronte atė dikush. Feja duhet mbrojtur nga armiqtė e
Islamit, tė cilėt gjithherė janė munduar ta zbehin
realitetin e fesė. Feja duhet tė mbrohet nga depėrtimi i
besėtytnive tė ndryshme, ashtu siē e kanė mbrojtur
dijetarėt e famshėm islamė si Ibėn Tejmija, Allahu e
mėshiroftė, dhe dijetarė tė tjerė islamė.
4) Nijeti qė pėrmes diturisė tė pasohet rruga e
Muhamedit salallahu alejhi ue selem. Por duhet ditur qė
ska mundėsi tė pasohet rruga e tij duke mos u njohur
ajo rrugė. Prandaj, ki kujdes qė ta ruash nijetin nga
ēdo gjė qė e prish atė gjatė kėrkimit tė diturisė, si
p.sh. dėshira pėr njohje, pėr tu dalluar nga shokėt,
pėr ta bėrė mjet tė interesit, si; pozita, pasuria,
respekti, fama ose kėrkimi qė tė tė falėnderojnė tė
tjerėt, qė ti kthesh shikimet e njerėzve drejt teje.
Kėto bindje dhe tė tjera, nėse pėrzihen me nijetin, e
shkatėrrojnė atė dhe e humbin begatinė e diturisė.
Kushtoji kujdes tė veēantė nijetit gjatė kėrkimit tė
diturisė, qė ai tė jetė vetėm pėr Allahun xh.sh..
Vlera dhe rėndėsia e hadithit
Hadithi nė fjalė ka njė rėndėsi tė veēantė dhe duhet ti
pėrkushtohemi pasi ngėrthen edukatėn njerėzore islame,
shkoqit shumė nga ēėshtjet e adhurimeve e nė veēanti
ēėshtjen e kaderit. Ky hadith na njofton se jeta e kėsaj
bote ėshtė me sfida dhe preokupime tė ndryshme, prandaj
duhet tė pėrgatitemi qė tu bėjmė ballė atyre. Mjafton
qė hadithi nė fjalė ėshtė nga hadithet xhevamiu elkelim.
Ibėn Xheuzi thotė: E kam analizuar mirė kėtė hadith dhe aq shumė
mė ka befasuar, saqė kam ngelur i mahnitur nga
pėrmbajtja e tij. Sa keq ėshtė tė injorosh vlerėn e
kėtij hadithi dhe tė mos kuptosh pėrmbajtjen e tij.
Imam Neveviu thotė: Ky hadith zė vend tė rėndėsishėm nė Islam.
Ndėrsa Ibėn Rexhebi, kur flet mbi vlerat e kėtij hadithi, thotė:
Ky hadith pėrmban porosi tė mėdha dhe rregulla
gjithėpėrfshirėse nga ēėshtjet mė tė rėndėsishme tė fesė.
Komentimi i hadithit
Fjala e Pejgamberit salallahu alejhi ue selem: Ruaje fenė e
Allahut, Allahu do tė tė ruajė ty: Ndėr mesazhet mė
tė privilegjuara profetike tė Muhamedit salallahu alejhi
ue selem ishte edukimi i brezave tė rinj, duke u munduar
qė ti pėrkryejė ata. Shohim se nė shumė raste
Pejgamberi salallahu alejhi ue selem i kėshillonte
shokėt e tij nė mėnyrė kolektive ose ndonjėherė edhe nė
mėnyrė tė veēantė dikė nga sahabėt, siē ėshtė rasti me
kėtė hadith. Pejgamberi salallahu alejhi ue selem fillon
tė kėshillojė djalin e xhaxhait tė tij, Ibėn Abasin, kur
ai ishte nė moshė fare tė re, mirėpo kėto fjalė ishin aq
prekėse, saqė ia tėrhoqėn vėmendjen kėtij vogėlushi.
Pejgamberi salallahu alejhi ue selem kishte njė metodė udhėzimi dhe
kėshillimi tepėr tė shkėlqyer dhe kėtė e shohim edhe nė
hyrje tė kėtij hadithi, kur ai thotė: O vogėlush,
unė do tė ti mėsoj ty disa fjalė... Nė fakt fjalė,
por qė meritojnė tė shkruhen me shkronja tė arta dhe tė
varen nė shtėpinė e ēdo muslimani. Pėr ēdo kėshillė nga
kėto kėshilla meritojnė tė shkruhen volume. Kėto janė
gjėrat mė elementare qė duhet ti dijė besimtari pas
shqiptimit tė shehadetit.
Ruajtja e fesė sė Allahut arrihet duke ruajtur ligjet
gjithėpėrfshirėse tė besimit, tė jurisprudencės, tė tė
drejtave, tė urdhrit nė tė mirė dhe pengesės nga e liga
si dhe tė edukatės. Pėr ata qė i ruajnė kėto ligje
Allahu ka premtuar shpėrblime tė mėdha, siē thotė nė
Kuran: Kjo ėshtė ajo qė u premtohej pėr secilin qė
pendohet dhe qė e ruan besėn e dhėnė. Pėr secilin qė i
ėshtė frikėsuar Zotit pa e parė dhe ka qenė i kthyer tek
Ai me zemėr tė sinqertė. (Kaf, 32-33)
Si e ruan njeriu fenė e Allahut xh.sh.?
Ruajtja e fesė sė Allahut xh.sh. bėhet nė dy mėnyra:
a) Ruajtja e fesė nė veten e tij, pra duke iu pėrmbajtur
tė gjitha ligjeve qė vijnė nga Allahu xh.sh. si dhe nga
i Dėrguari i Tij salallahu alejhi ue selem.
Disa shembuj tė ruajtjes sė fesė nė veten tonė janė:
- ruajtja e njėsimit ėshtė thelbi i fesė dhe gjėja mė
kryesore sė cilės njeriu duhet ti pėrkushtohet dhe tė
frikėsohet pėr humbjen e tij;
- ruajtja e pastėrtisė, e cila ėshtė ēelėsi i namazit,
siē ėshtė transmetuar nga Muhamed Ibėn el Hanefije nga
babai i tij, i cili ka thėnė: Ka thėnė Pejgamberi
salallahu alejhi ue selem: Ēelėsi i namazit ėshtė
pastėrtia. Termidhiu dhe Ibėn Maxhe, hadith i saktė.
Nė lidhje me pastėrtinė, Pejgamberi alejhi selam ka thėnė: Pėr
abdestin nuk pėrkushtohet pos besimtari. Ahmedi,
Daremiu. E ka vėrtetuar hadithin Ibėn Hibani;
- ruajtja e namazit: namazi duhet tė ruhet mė sė tepėrmi
ngase kjo vepėr ėshtė mė e rėndėsishmja nė fe, pas
njėsimit tė Allahut. Prandaj na ka urdhėruar Allahu
xh.sh. qė ta ruajmė atė dhe i ka lavdėruar ata qė e
ruajnė, siē thotė nė Kuran: Ruani-vazhdoni faljen e
namazeve, e edhe atė namazin e mesėm, dhe ndaj Allahut
tė jeni respektues. (El Bekare, 238) Gjithashtu nė
suren El Muminun citati 9 thotė: ...dhe ata tė
cilėt i kushtojnė kujdes kohės sė namazit tė tyre;
- ruajtja e betimeve, siē thotė Allahu xh.sh.: Ruani
betimet tuaja. (El Maideh, 89);
- ruajtja e gjymtyrėve tė trupit, siē ėshtė transmetuar
nė hadithin e Abdullah ibėn Mesudit, Allahu qoftė i
kėnaqur me tė, i cili ka thėnė: Ka thėnė Pejgamberi
salallahu alejhi ue selem: Kėrkoni qė tė turpėroheni
nga Allahu me njė turp tė vėrtetė. (Tha
transmetuesi) Thanė (sahabėt): O i Dėrguar i Allahut,
ne turpėrohemi nga Allahu, elhamdulilah. Tha: Nuk
ėshtė kjo, por tė kėrkosh turp tė vėrtetė nga Allahu
ėshtė qė ta ruash kokėn dhe ēka pėrfshin ajo dhe ta
ruash barkun dhe ēka rreth tij (Termidhiu, hadith
i mirė)
Kėto janė gjymtyrėt e trupit qė kėrkojnė pėrkujdesje, sepse
fillimisht janė organet mė tė ndjeshme nė trupin e
njeriut, gjithashtu dhe shkaktare tė mėkateve, por dhe
do tė merren nė pyetje Ditėn e Gjykimit, siē thotė
Allahu xh.sh. nė Kuran: Mos iu qas asaj pėr tė cilėn
nuk ke njohuri, pse tė dėgjuarit, tė parėt dhe zemra,
pėr tė gjitha kėto ka pėrgjegjėsi. (El Israė, 36)
Nė ruajtjen e kokės marrin pjesė ruajtja e kėtyre gjymtyrėve nga
haramet: ruajtja e syrit, gjuhės, kurse nė ruajtjen e
barkut marrin pjesė ruajtja e pijeve dhe e ushqimeve tė
ndaluara qė tė mos depėrtojnė nė tė, gjithashtu edhe
ruajtja e zemrės.
Ruajtja e gjuhės dhe e organeve gjenitale ėshtė nga shkaqet mė tė
mėdha tė futjes sė njeriut nė xhenet, por edhe e
kundėrta, mosruajtja e tyre ėshtė nga shkaqet mė tė
mėdha tė futjes sė njeriut nė xhehenem. Pėr kėtė i ka
lavdėruar Allahu xh.sh. ata tė cilėt i ruajnė kėto
gjymtyrė tė trupit, siē thotė Allahu xh.sh.: Dhe ata
tė cilėt e ruajnė nderin e vet (organet gjenitale tė
tyre). (El Muminun 5)
Transmeton Sehl Ibėn Seadi nga Pejgamberi alejhi selam, i cili ka
thėnė: Kush ma siguron mua gjuhėn dhe organin
gjenital tė tij (nga ndalesat), ia siguroj unė
xhenetin atij. Buhariu.
b) Ruajtja e fesė sė tė tjerėve: Edhe kjo ėshtė nga
kuptimet e hadithit, qė ta ruajmė fenė e Allahu xh.sh.,
pra qė fenė tua mėsojmė edhe tė tjerėve, kjo arrihet nė
shumė mėnyra, si:
- ruajtja pėrmes shpėrndarjes sė saj tek tė tjerėt, pra
shpėrndarja e bazės dhe e degėve tė saj, tė mėsuarit e
njerėzve qė veprat ti kryejnė vetėm pėr hir tė njerėzve.
Transmeton Ibėn Mesudi, Allahu qoftė i kėnaqur me tė,
duke thėnė: Allahu ia ndriēoftė fytyrėn njė njeriu i
cili i dėgjon thėniet e mia, i kupton dhe i pėrcjell te
tė tjerėt ashtu siē i dėgjon. Termidhiu, Ibėn Maxhe,
hadith i saktė.
- ruajtja duke i larguar tė tjerėt nga devijimet,
besėtytnitė, ngritjen e Sunetit dhe duke ia imponuar
kundėrshtarit kthimin nė argumente.
Si i ruan Allahu robėrit e Tij?
Nėse besimtari e ruan fenė e Allahut, Allahu e ruan
njeriun, familjen dhe pasurinė e tij, siē thotė nė
Kuran: Kush bėn vepra tė mira, qoftė mashkull ose
femėr, e duke qenė besimtar, Ne do ti japim atij njė
jetė tė mirė (nė kėtė botė), e (nė botėn
tjetėr) do ti japim shpėrblimin mė tė mirė pėr
veprat e tyre. (En-Nahl, 97)
Tė shprehurit e Pejgamberit alejhi selam me fjalėn tė
ruan ty, aludon se shpėrblimi ėshtė i po tė njėjtit
lloj si dhe vepra, siē thotė Allahu xh.sh.: ...zbatoni
premtimin qė mė keni dhėnė Mua, Unė zbatoj atė qė u
premtova (El Bekare, 40), pastaj thotė: Pra ju
mė kujtoni Mua, Unė ju kujtoj ju. (El Bekare, 152)
Allahu xh.sh. i ruan robėrit e Tij nė dy mėnyra:
A) Ruajtja e vet njeriut, e cila arrihet duke ia ruajtur
Allahu kėto gjymtyrė:
1) trupin e tij nė tėrėsi: Allahu xh.sh. e ruan njeriun
nė tėrėsi nga fatkeqėsitė dhe dėmet qė mund ti
shkaktohen nga tė tjerėt, siē thotė Allahu xh.sh. nė
Kuran: Ai (njeriu) ka pėrcjellės njė pas njė,
para tij dhe prapa tij, qė me urdhrin e Allahut e ruajnė
atė. (Er-Rad, 11) Thotė Ibėn Abasi gjatė komentimit
tė kėtij citati kuranor: Kėta janė melekė qė e ruajnė
njeriun me urdhrin e Allahut, e kur tė vijė caktimi i
Allahut, largohen nga ai.
Allahu xh.sh. e ruan njeriun pėrmes melekėve nė gjashtė anėt qė e
rrethojnė njeriun, siē ėshtė transmetuar nga lutjet e
shpeshta tė Pejgamberit alejhi selam, i cili ka thėnė:
O Zot, mė ruaj nga para dhe prapa, nė tė djathtė, nė
tė majtė dhe nga lart. Kėrkoj nga Ti qė tė mė mbrosh tė
mos mė lėshojė toka. Ahmedi, Ebu Davudi, Termidhiu
Nesaiu dhe Ibėn Maxhe nga Ibėn Omeri, hadith i saktė.
Aliu, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, thotė: Te secila kėmbė e
njeriut qėndrojnė dy engjėj, tė cilėt e ruajnė derisa tė
vijė caktimi (kaderi). Kur tė vijė caktimi, e lėnė atė
tė vetėm me tė. Ibėn Sadi dhe Taberiu, njerėzit e
zinxhirit janė tė besueshėm.
2) ruajtja e trupit dhe e shėndetit: Allahu e ruan
shėndetin e besimtarėve tė devotshėm nė pleqėrinė e
tyre, ngase ata e kanė ruajtur vetėn e tyre nga haramet
(ndalesat) kur kanė qenė nė rininė e tyre. Shumė nga tė
parėt tanė tė mirė i kishin kaluar tė njėqindat, siē
ėshtė Hasen el Basriu, El Begaviu, El Gjuvejni etj.,
mirėpo ndiheshin shumė tė kėnaqur me shėndetin e tyre nė
pleqėri.
Transmetohet nga dijetari me famė islame, Et-Taberiu, se pasi i
kishte kaluar tė njėqindat dhe u ndiente shumė mirė me
shėndet, e pyetėn rreth asaj se ēka kishte ndikuar dhe
ai tha: Kėto janė gjymtyrėt e trupit tonė, qė iu patėm
pėrkushtuar ruajtjes sė tyre nga harami qė nga koha
adoleshente e mė pas na i ruajti Allahu nė pleqėrinė
tonė. (Shih Bidaje ue Nihaje 12/85)
Pra, nėse dėshirojmė qė nė pleqėri tė shijojmė kėnaqėsinė e
shėndetit, logjikės etj., duhet qė prej kohės sė rinisė
ti ruajmė kėto gjymtyrė, sa nuk jemi vonuar, se
pėrndryshe vjen koha qė edhe nėse tė vjen rasti i
veprimit tė ndonjė ndalese, do tė jesh i pafuqishėm
sepse mosha ndikon, por nė kėtė rast nuk ke shpėrblim qė
largohesh nga kjo ndalesa. Prandaj kujdesu nė moshėn
rinore pėr perspektivė dhe prosperitet nė tė ardhmen.
Nėse do lumturi tė plotė, ruaje zemrėn tėnde nga
dyshimet dhe pasionet, gjuhėn tėnde nga ndalesat, si
gėnjeshtra, pėrgojimi, bartja e fjalėve etj.. Ruaje
veshin tėnd nga dėgjimi qė nuk e dėshiron Allahu, si
pėrgjimi, muzika, bisedat e tė tjerėve me pretekst tė
ndaluar. Ruaje syrin tėnd nga shikimi i haramit, si tė
shikuarit e gjėrave tė ndaluara. Ruaje stomakun tėnd nga
ushqimet dhe pijet e ndaluara. Historia e muslimanėve tė
kaluar ėshtė e stėrngarkuar me shembuj tė muslimanėve tė
parė tė mirė, se si ata i kanė ruajtur gjymtyrėt e tyre
nė fėmijėri, i ka mbrojtur Allahu ato gjymtyrė nga
rreziku nė pleqėri.
Shėmbėlltyrė tė kėsaj kemi rastin e Ukbetu ibėn Nafias, Allahu
qoftė i kėnaqur me tė, i cili kishte shkuar tė ēlironte
shtetet e Afrikės. Nė kohėn kur kishte vendosur tė
ēlironte njė qytet, i cili ishte i mbushur me pyje,
kafshė tė egra dhe insekte tė ndryshme, prej tė cilave
njeriu nuk kishte mundėsi tė depėrtonte brenda tij e
assesi tė jetonte aty. Ukbete pėr tia arritur qėllimit
tė tij filloi ta lusė Allahun xh.sh. qė ti largojė tė
gjitha ato egėrsira dhe insekte tė rrezikshme nga ai
qytet. Kur Ukbete iu afrua qytetit, pa se egėrsirat me
tė vegjlit e tyre dhe insektet largoheshin nga qyteti si
njė karvan udhėtarėsh. Kjo e tėra ka ardhur si rezultat
i sinqeritetit tė muslimanėve.
3) ruajtja e fėmijėve dhe e familjes: Kush ruan ligjin e
Allahut xh.sh. gjatė jetės sė tij, Allahu ia ruan
fėmijėt dhe pasurinė e tij gjatė jetės dhe pas vdekjes
sė tij.
Kur dėgjoi Jakubi alejhi selam pėr birin e tij mė tė dashur,
Jusufin alejhi selam, se e kishin hedhur nė pus, u
pikėllua si dhe ēdo prind, por nuk humbi shpresėn e tij
tek Allahu dhe tha: Allahu ėshtė mbrojtėsi mė i mirė
dhe Ai ėshtė mėshirues i mėshiruesve. (Jusuf, 64)
Thotė Hasen el Basriu: Prej kohės qė u nda Jakubi me Jusufin
derisa u bashkuan kaluan tetėdhjetė vite dhe asnjėherė
pikėllimi dhe lotėt nuk iu ndanė Jakubit derisa u takua
me tė birin, por nuk ekziston nė rruzullin tokėsor rob
mė i dashur tek Allahu sesa Jakubi. (Shiko Gjamiul
bejan 13/70)
Gjithashtu dhe shembulli i Musait alejhi selam me Hidrin na njofton
lidhur me temėn nė fjalė, siē e pėrshkruan Kurani rastin
e tyre. Kur ata tė dy iu afruan njė vendbanimi kėrkuan
nga banorėt qė ti strehojnė dhe ushqejnė, mirėpo
kėrkesa e tyre nuk iu miratua. Nė atė vendbanim gjetėn
njė mur qė ishte duke u rrėnuar dhe e drejtuan atė e mė
pas Hidri i tregoi Musait alejhi selam shkakun e kėtij
veprimi, duke i thėnė: Pėr sa i pėrket murit, ai
ishte i dy djelmoshave jetimė tė atij qyteti, e nėn tė
ata kishin njė thesar (ari) dhe babai i tyre ka
qenė njeri i mire, e Zoti yt dėshiroi qė ata tė dy (jetimė)
ta arrijnė pjekurinė e vet dhe ta nxjerrin ata vetė
thesarin e tyre. Kjo ėshtė mėshirė e Zotit tėnd (ndaj
tyre). Dhe unė nuk e punova tėrė atė sipas bindjes
sime (po sipas udhėzimit tė Zotit). Ky, pra,
ėshtė sqarim i asaj pėr tė cilėn nuk munde tė kesh durim.
(El Kehf, 82)
Veprimtaria e bujshme dhe e mirė e prindit tė kėtyre jetimėve ka
bėrė qė Allahu xh.sh. tia ruajė atij pasurinė dhe
familjen e tij pas vdekjes sė tij.
4) ruajtja e pasurisė: Pasuria ėshtė njė mjet jetese qė
Allahu xh.sh. ia jep nė dispozicion kujt tė dojė prej
robėrve tė Tij. Aq sa ėshtė dhuratė, mund tė jetė edhe
provokim. Atyre tė cilėve ia kanė frikėn Allahut xh.sh.,
Allahu ua ruan pasurinė dhe djersėn e tyre gjatė jetės
sė tyre dhe pas vdekjes sė tyre.
Kurani dhe Suneti i Pejgamberit alejhi selam janė tė
mbushur me shembuj tė tillė. Ne mund tė veēojmė;
- Transmeton Ebu Hurejra, Allahu qoftė i kėnaqur me tė,
nga Pejgamberi alejhi selam, i cili fliste pėr njė njeri
nė kohėn e benu israilėve. Ka qenė njė rob i mirė te
benu israilėt, i cili kėrkoi borxh te benu israilėt njė
mijė dinarė. Huadhėnėsi i tha: Mė sill dėshmitarė qė tė
dėshmojnė. Huamarrėsi i tha: Allahu ėshtė dėshmitari
mė i mirė. I tha: Mė sill ndonjė garantues. Ia ktheu
huamarrėsi: Allahu ėshtė garantuesi mė i mirė. I tha
huadhėnėsi: The tė vėrtetėn, e ia dha dinarėt me afat
tė caktuar. Huamarrėsi i mori dinarėt dhe i shfrytėzoi
ato. Kur u afrua koha e kthimit tė borxhit, huamarrėsi
doli nė bregdet dhe priste se mos po kalonte ndonjė
njeri qė tia dėrgonte borxhin huadhėnėsit. Priti njė
kohė tė gjatė dhe askėnd nuk takoi. Atėherė mori njė dru,
e hapi nė mes dhe i futi dinarėt dhe ia shkroi njė letėr
huadhėnėsit. Pasi e mbylli atė, shkoi afėr detit dhe tha:
O Allahu im! Ti e di se unė i mora borxh filanit njė
mijė dinarė. Mė pyeti pėr garantues, i thashė tė mjafton
Allahu pėr garantues dhe ai pranoi qė Ti tė jesh
garantues. Mė kėrkoi dėshmitarė, i thashė qė Allahu tė
mjafton pėr dėshmitar. Tė pranoi Ty pėr dėshmitar. Unė u
mundova tė gjeja ndonjė udhėtar qė tia dėrgoj borxhin,
por nuk gjeta dot. O Zot, unė po e lė kėtė nė kujdesin
Tėnd. E mė pas e hodhi nė det derisa u zhyt, pastaj u
kthye nė familjen e tij. Po nė atė kohė doli dhe
huadhėnėsi nė bregdetin e vendit tė tij dhe priste mos
vallė dikush po i sillte borxhin. Derisa priste, pa njė
dru qė po lundronte. Ai e mori drurin qė ta pėrdorte pėr
djegie nė shtėpinė e tij. Kur shkoi nė shtėpi, pa tė
ēarėn e drurit dhe dinarėt bashkė me njė shkresė nga
huamarrėsi. Mbas pak arriti dhe huamarrėsi me njė mijė
dinarė dhe i tha huadhėnėsit (por ai nuk dinte se atij i
kishin arritur paratė): Pėr Allahun, ende isha duke
kėrkuar ndonjė njeri qė ti sillte paratė, por nuk gjeta
askėnd. Huadhėnėsi e pyeti: A mos vallė ti mė ke
dėrguar mua diēka? I tha: Unė po tė njoftoj se skam
mundur tė gjej askėnd qė ti sjell paratė derisa erdha
vetėm. Huadhėnėsi ia ktheu: Pėr Allahun, mua mė kanė
arritur paratė e dėrguara dhe shkresa sė bashku me
drurin e ti kthehu me njė mijė dinarėt nė familjen tėnde
i gėzuar. (Buhariu) Kjo pra ka qenė gjendja e
muslimanėve tė vėrtetė dhe kėshtu Allahu ua ka ruajtur
pasurinė.
- Kanė thėnė disa tė parė tė mirė: E kam parė njė bari
duke u falur, kurse ujku ia ruante delet e tij. Kur e
pėrfundoi namazin, e pyeta bariun: Prej kur ka bėrė
aleancė ujku me delet? Tha: Prej kur ka bėrė aleancė
pronari i deleve me Zotin e ujkut.
B) Lloji i dytė i ruajtjes qė i bėn Allahu robit tė Tij
ėshtė ruajtja e fesė dhe e besimit tė besimtarit nga
kufri, hipokrizia, besėtytnia nga dyshimet e lajthitura
dhe nga euforitė e ndaluara.
Ai qė ruan fenė e Allahut, Allahu xh.sh. ia ruan fenė, besimin e
tij dhe e ruan nga devijimet e mundshme. Pikėrisht pėr
kėtė njėra nga lutjet e pėrditshme tė Pejgamberit alejhi
selam ka qenė: O Zot, nėse e merr shpirtin tim,
mėshiroje atė. Nėse e lė edhe mė tej, atėherė ruaje siē
i ruan robėrit e Tu tė drejtė! Buhariu dhe Muslimi
nga Ebu Hurejra.
Nga dhuntitė e Allahut ndaj robėrve tė Tij ėshtė qė Ai ti ruajė
nga lajthitjet e ti pėrgatisė ata pėr shpėrblimet e
mėdha nė xhenet. Ibėn Abasi, kur e komentoi citatin
kuranor: Allahu ndėrhyn ndėrmjet njeriut dhe zemrės
sė tij, El-Enfal, 24, tha: Ndėrhyn nė mes
besimtarit dhe mėkateve tė tij tė cilat e tėrheqin pėr
nė zjarr. (Shiko Xhamiul ulum 1/469)
Shembuj nga historia njerėzore rreth atyre tė cilėt
nuk e kanė ruajtur fenė e Allahu xh.sh. dhe Allahu nuk i
ka ruajtur ata
Kurani dhe Suneti janė tė mbingarkuar me shembuj nga historia e
popujve tė kaluar, tė cilėt Allahu i ka shkatėrruar si
rezultat i mosruajtjes sė dinit tė Allahut. Po cekim
vetėm dy nga kėta shembuj;
a) Faraoni ishte pėr njė kohė tė gjatė mbret i Egjiptit.
Allahu i dhuroi pushtet tė gjerė dhe dhunti tė mėdha. Ai
jetonte nė njė zonė shkretinore, por Allahu si dhuratė u
dha lumenj tė shumtė qė rridhnin pėrreth pallateve tė
tyre, me qėllim qė kėto dhunti tė jenė mjet i udhėzimit
tė tyre, por ndodhi e kundėrta.
Edhe pse Allahu i dėrgoi dy vėllezėr Profetė, Musain alejhi selam
dhe Harunin alejhi selam, dhe i porositi qė tė shkojnė
te Faraoni dhe ti bėjnė thirrje se ndoshta do ti
frikėsohet Allahut e do tė pendohet, zemra e tij ishte
mbuluar nga errėsira e kufrit dhe nuk ndikuan tek ai
kėshillat e kėtyre Profetėve. Andaj siē dhe ka qenė ligj
i Allahut nė kėtė gjithėsi, kur i kanė pėrgėnjeshtruar
popujt tė Dėrguarit e Allahut dhe janė treguar
mendjemėdhenj, Allahu e ka shkatėrruar atė popull.
Allahu nė shumė vende e pėrshkruan fatkeqėsinė qė i ndodhi Faraonit
dhe popullit tė tij, tė cilėt mbas vetes trashėguan
shumė pasuri, tė cilėn nuk ditėn se si ta shfrytėzojnė.
Thotė Allahu nė Kuran: Sa kopshte e kroje kanė lėnė.
Edhe ara tė mbjella e vende tė bukura. Dhe sa tė mira qė
i kanė pėrjetuar. Ja, ashtu atė ua lėmė nė trashėgim njė
populli tjetėr. Pėr ata nuk qan as qielli e as toka dhe
atyre nuk iu dha afat. (Eduhan: 25-29)
b) Rasti i Karunit, njė biznesmen i papėrshkrueshėm pėr
kohėn qė ka jetuar, saqė vetėm pėr mbajtjen e ēelėsave
tė depove tė tij tė mbushura me pasuri janė dashur disa
mbajtės. Nuk mungoi as kėshilla e muslimanėve tė mirė
ndaj tij, por fatkeqėsia ishte se nuk ishte mirėnjohės
ndaj Allahut xh.sh. pėr pasurinė qė i ishte dhėnė, por
tha: Ai (Karuni) tha: Mė ėshtė dhėnė vetėm
nė saje tė dijes sime. (El Kasas, 78)
Ishte mendjemadh dhe mohues, prandaj edhe Allahu xh.sh. e
shkatėrroi nė mėnyrėn mė mizore, siē thotė nė Kuran:
Po Ne atė dhe pallatin e tij i shafuam nė tokė dhe veē
Allahut nuk pati ndonjė qė ta mbrojė e sa vetė nuk pati
mundėsi tė mbrohet. (El Kasas, 81)
Fjala e Pejgamberit alejhi selam: Ruaje fenė e Allahut e
Allahun do ta gjesh pranė teje, do tė thotė: Ruaje
fenė e Allahut, Allahu tė del nė ndihmė dhe pėrkrahje,
tė ruan dhe do tė tė sjellė suksese. Kjo ėshtė pėrkrahje
e veēantė pėr robėrit e Tij besimtarė, siē e thekson
Allahu nė Kuran: Kur po i thoshte shokut tė vet:
Mos u pikėllo (frikėso), Allahu ėshtė me ne.
(Et-Teube, 40), dhe thotė: Ai (Allahu)
tha: Mos u frikėsoni, se Unė (me ndihmėn time)
jam me ju, dėgjoj dhe shoh. (Taha, 46)
Kjo pėrkrahje ėshtė e kundėrt me pėrkrahjen e pėrgjithshme, e cila
manifestohet si pėrkrahje me dituri, vėshtrim dhe
pėrkujdesje nga ana e Allahut tė Lartėsuar.
Kur tė kėrkosh, kėrko prej Allahut. Nėse kėrkon ndihmė,
kėrko prej Allahut
Kjo pjesė e hadithit i mėson besimtarit se njeriu
ėshtė i dobėt dhe si i tillė duhet qė gjithnjė tė jetė i
pėrulur para Zotit tė tij dhe i nėnshtruar. Lutjet e
besimtarit gjithnjė duhet tė jenė tė orientuara drejt
Krijuesit, vetėm prej Tij kėrkohet ndihmė, falėnderimet
duhet tė jenė vetėm pėr Tė, falje dhe pendim kėrkojmė
vetėm prej Tij. Kėto fjalė i citon besimtari i denjė nė
ēdo rekat tė namazit duke thėnė: Vetėm Ty tė adhurojmė
dhe vetėm te Ti kėrkojmė ndihmė. (El Fatiha, 5)