Hytbe

Shkencore
Urtėsi

Ėndėrrat

Ligjėrata

Ilahi

Faqja juaj

Faqja kryesore

Kuran

Hadith
Akide

Fikh

Tefsir

Tema

Pyetje

 

www.albislam.com
 
www.fjalaebukur.com
 
www.ankebut.com
 
www.krenaria.com
 
www.dritaebesimit.com
 
www.audionur.com
 
www.pertymoter.net
 
www.islamgjakova.net
 
www.ilahi-ks.com
 

 
 
 
 
 
 
 
 

Komentimi i hadithit tė nėntėmbėdhjetė tė Imam Neveviut (Pjesa 1)


عن عبد الله بن عباس رضى الله عنهما قال:
كنت خلف النبي صلى الله عليه و سلم قال:"يا غلام إني أعلمك كلمات :
إحفظ الله يحفظك , إحفظ الله تجده تجاهك, إذا سالت فأسال الله, و إذا استعنت فاستعن بالله , واعلم أن ألأمة لو اجتمعت علي ان ينفعوك بشيء لم ينفعوك إلا بشيء قد كتبه الله لك, و لو اجتمعوا علي أن يضروك بشيء لم يضروك إلا بشيء قد كتبه الله عليك, رفعت الأقلام و جفت الصحف.
رواه الترمذي و قال :"حديث حسن صحيح".
و في رواية غير الترمذي:< احفظ الله تجده أمامك, تعرف إلي الله في الرخاء يعرفك في الشدة, واعلم أن ما اخطأك لم يكن ايصيبك, و ما أصابك لم يكن ليخطئك, واعلم أن النصر مع الصير, و أن الفرج مع الكرب, و أن مع العسر يسرا >.أخرجه أحمد 1-307

Abbullah Ibėn Abasi, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, ka thėnė: “Njė ditė kam qenė pas tė Dėrguarit salallahu alejhi ue selem (hipur nė kafshė) dhe mė tha: “O djalosh, ruaje fenė e Allahut, Allahu do tė tė ruajė ty; ruaje fenė e Allahut, Allahun do ta gjesh para teje. Kur tė kėrkosh, kėrko prej Allahut. Nėse kėrkon ndihmė, kėrko prej Allahut. Dije se sikur tėrė populli tė tubohej qė tė tė ndihmonte nė diēka, nuk do tė tė ndihmonte, pėrveē asaj qė ta ka caktuar Allahu. E, nėse do tė tubohej qė tė tė bėnte dėm nė diēka, nuk do tė dėmtonte, pėrveē asaj qė Allahu ta ka caktuar. Janė ngritur lart penat dhe janė tharė fletėt.” Transmeton Termidhiu dhe thotė se hadithi ėshtė i mirė, i vėrtetė.
Nė njė transmetim tjetėr, pėrveē tė atij tė Termidhiut, qėndron: “Ruaje fenė e Allahut, Allahun do ta gjesh para teje. Njihe Allahun kur je nė mirėqenie, Allahu do tė tė njohė ty nė vėshtirėsi. Dije se ajo qė nuk tė ka goditur, as qė ka mundur tė tė godasė, kurse ajo qė tė ka goditur, nuk ka mundur mos tė tė godasė. Dije se vėrtet ndihma vjen me durim, rehatia vjen pas mundit dhe pas vėshtirėsisė ka lehtėsim.” Transmeton Ahmedi 1/ 307.


Kėshillė drejtuar kėrkuesve tė diturisė

   Duhet ditur se kėrkimi i diturisė ėshtė ibadet (adhurim). Disa dijetarė islamė kanė thėnė: “Dituria ėshtė namaz i fshehur dhe adhurim i zemrės.” Pėr shkak tė vlerės sė diturisė dhe pozitės sė dijetarėve, Allahu e ka bėrė kėrkuesin e diturisė pjesėmarrės nė luftė nė rrugėn e Allahut, siē thotė nė Kuran: “Nuk ėshtė e nevojshme tė dalin nė luftė tė gjithė besimtarėt. E pėrse nga ēdo grumbull i tyre tė mos shkojė njė grup pėr t’u aftėsuar nė diturinė fetare, pėr ta mėsuar popullin e vet kur tė kthehet tek ata, nė mėnyrė qė ata ta kuptojnė (e tė ruhen) (Et-Teube, 122)
   Imam Shafiu, Allahu e mėshiroftė, thoshte: “Dituria ėshtė mė me vlerė sesa namazi vullnetar.”
   Lexues i nderuar, pasi u bė e qartė se s’ka vepėr tė pranuar tek Allahu pa nijet tė pastėr, me siguri qė dėshiron tė pyesėsh se si arrihet sinqeriteti nė kėrkim tė diturisė. Disa nga dijetarėt thonė se sinqeriteti nė kėrkim tė diturisė arrihet pėrmes katėr ēėshtjeve:

1) Nijeti qė pėrmes kėrkimit tė diturisė tė kryhet urdhri i Allahut xh.sh., siē thotė Allahu xh.sh. nė Kuran: “Dije, mėso se s’ka Zot tjetėr qė meriton tė adhurohet me tė drejtė pos Allahut.” (Muhamed, 19). Nė kėtė citat Allahu fton nė kėrkimin e diturisė. Kėrkimi i ndonjė sendi kėrkon dashurinė e tij, tė jesh i kėnaqur me tė dhe tė urdhėrosh nė tė.

2) Nijeti qė pėrmes diturisė tė ruhet feja e Allahut xh.sh.. Feja e Allahut xh.sh. ruhet duke u pajisur me dituri, duke nxėnė pėrmendėsh argumentet dhe pėrmes shkrimit tė librave. Nė kėtė mėnyrė ėshtė ruajtur feja, na ėshtė pėrcjellė neve dhe kėshtu ne ua bartim tė tjerėve.

3) Nijeti qė pėrmes diturisė tė mbrohet feja e Allahut xh.sh.. Sikur tė mos ishte Allahu xh.sh., pastaj edhe dijetarėt e famshėm, nuk do tė ruhej feja e as qė do ta mbronte atė dikush. Feja duhet mbrojtur nga armiqtė e Islamit, tė cilėt gjithherė janė munduar ta zbehin realitetin e fesė. Feja duhet tė mbrohet nga depėrtimi i besėtytnive tė ndryshme, ashtu siē e kanė mbrojtur dijetarėt e famshėm islamė si Ibėn Tejmija, Allahu e mėshiroftė, dhe dijetarė tė tjerė islamė.

4) Nijeti qė pėrmes diturisė tė pasohet rruga e Muhamedit salallahu alejhi ue selem. Por duhet ditur qė s’ka mundėsi tė pasohet rruga e tij duke mos u njohur ajo rrugė. Prandaj, ki kujdes qė ta ruash nijetin nga ēdo gjė qė e prish atė gjatė kėrkimit tė diturisė, si p.sh. dėshira pėr njohje, pėr t’u dalluar nga shokėt, pėr ta bėrė mjet tė interesit, si; pozita, pasuria, respekti, fama ose kėrkimi qė tė tė falėnderojnė tė tjerėt, qė t’i kthesh shikimet e njerėzve drejt teje. Kėto bindje dhe tė tjera, nėse pėrzihen me nijetin, e shkatėrrojnė atė dhe e humbin begatinė e diturisė. Kushtoji kujdes tė veēantė nijetit gjatė kėrkimit tė diturisė, qė ai tė jetė vetėm pėr Allahun xh.sh..


Vlera dhe rėndėsia e hadithit

   Hadithi nė fjalė ka njė rėndėsi tė veēantė dhe duhet t’i pėrkushtohemi pasi ngėrthen edukatėn njerėzore islame, shkoqit shumė nga ēėshtjet e adhurimeve e nė veēanti ēėshtjen e kaderit. Ky hadith na njofton se jeta e kėsaj bote ėshtė me sfida dhe preokupime tė ndryshme, prandaj duhet tė pėrgatitemi qė t’u bėjmė ballė atyre. Mjafton qė hadithi nė fjalė ėshtė nga hadithet “xhevamiu elkelim”.
   Ibėn Xheuzi thotė: “E kam analizuar mirė kėtė hadith dhe aq shumė mė ka befasuar, saqė kam ngelur i mahnitur nga pėrmbajtja e tij. Sa keq ėshtė tė injorosh vlerėn e kėtij hadithi dhe tė mos kuptosh pėrmbajtjen e tij.”
   Imam Neveviu thotė: “Ky hadith zė vend tė rėndėsishėm nė Islam.”
   Ndėrsa Ibėn Rexhebi, kur flet mbi vlerat e kėtij hadithi, thotė: “Ky hadith pėrmban porosi tė mėdha dhe rregulla gjithėpėrfshirėse nga ēėshtjet mė tė rėndėsishme tė fesė.”


Komentimi i hadithit


   Fjala e Pejgamberit salallahu alejhi ue selem: “Ruaje fenė e Allahut, Allahu do tė tė ruajė ty”: Ndėr mesazhet mė tė privilegjuara profetike tė Muhamedit salallahu alejhi ue selem ishte edukimi i brezave tė rinj, duke u munduar qė t’i pėrkryejė ata. Shohim se nė shumė raste Pejgamberi salallahu alejhi ue selem i kėshillonte shokėt e tij nė mėnyrė kolektive ose ndonjėherė edhe nė mėnyrė tė veēantė dikė nga sahabėt, siē ėshtė rasti me kėtė hadith. Pejgamberi salallahu alejhi ue selem fillon tė kėshillojė djalin e xhaxhait tė tij, Ibėn Abasin, kur ai ishte nė moshė fare tė re, mirėpo kėto fjalė ishin aq prekėse, saqė ia tėrhoqėn vėmendjen kėtij vogėlushi.
   Pejgamberi salallahu alejhi ue selem kishte njė metodė udhėzimi dhe kėshillimi tepėr tė shkėlqyer dhe kėtė e shohim edhe nė hyrje tė kėtij hadithi, kur ai thotė: “O vogėlush, unė do tė t’i mėsoj ty disa fjalė...” Nė fakt fjalė, por qė meritojnė tė shkruhen me shkronja tė arta dhe tė varen nė shtėpinė e ēdo muslimani. Pėr ēdo kėshillė nga kėto kėshilla meritojnė tė shkruhen volume. Kėto janė gjėrat mė elementare qė duhet t’i dijė besimtari pas shqiptimit tė shehadetit.
   Ruajtja e fesė sė Allahut arrihet duke ruajtur ligjet gjithėpėrfshirėse tė besimit, tė jurisprudencės, tė tė drejtave, tė urdhrit nė tė mirė dhe pengesės nga e liga si dhe tė edukatės. Pėr ata qė i ruajnė kėto ligje Allahu ka premtuar shpėrblime tė mėdha, siē thotė nė Kuran: “Kjo ėshtė ajo qė u premtohej pėr secilin qė pendohet dhe qė e ruan besėn e dhėnė. Pėr secilin qė i ėshtė frikėsuar Zotit pa e parė dhe ka qenė i kthyer tek Ai me zemėr tė sinqertė.” (Kaf, 32-33)


Si e ruan njeriu fenė e Allahut xh.sh.?


   Ruajtja e fesė sė Allahut xh.sh. bėhet nė dy mėnyra:
a) Ruajtja e fesė nė veten e tij, pra duke iu pėrmbajtur tė gjitha ligjeve qė vijnė nga Allahu xh.sh. si dhe nga i Dėrguari i Tij salallahu alejhi ue selem.
   Disa shembuj tė ruajtjes sė fesė nė veten tonė janė:
- ruajtja e njėsimit ėshtė thelbi i fesė dhe gjėja mė kryesore sė cilės njeriu duhet t’i pėrkushtohet dhe tė frikėsohet pėr humbjen e tij;
- ruajtja e pastėrtisė, e cila ėshtė ēelėsi i namazit, siē ėshtė transmetuar nga Muhamed Ibėn el Hanefije nga babai i tij, i cili ka thėnė: “Ka thėnė Pejgamberi salallahu alejhi ue selem: “Ēelėsi i namazit ėshtė pastėrtia.” Termidhiu dhe Ibėn Maxhe, hadith i saktė.
   Nė lidhje me pastėrtinė, Pejgamberi alejhi selam ka thėnė: “Pėr abdestin nuk pėrkushtohet pos besimtari.” Ahmedi, Daremiu. E ka vėrtetuar hadithin Ibėn Hibani;
- ruajtja e namazit: namazi duhet tė ruhet mė sė tepėrmi ngase kjo vepėr ėshtė mė e rėndėsishmja nė fe, pas njėsimit tė Allahut. Prandaj na ka urdhėruar Allahu xh.sh. qė ta ruajmė atė dhe i ka lavdėruar ata qė e ruajnė, siē thotė nė Kuran: “Ruani-vazhdoni faljen e namazeve, e edhe atė namazin e mesėm, dhe ndaj Allahut tė jeni respektues.” (El Bekare, 238) Gjithashtu nė suren El Mu’minun citati 9 thotė: “...dhe ata tė cilėt i kushtojnė kujdes kohės sė namazit tė tyre”;
- ruajtja e betimeve, siē thotė Allahu xh.sh.: “Ruani betimet tuaja.” (El Maideh, 89);
- ruajtja e gjymtyrėve tė trupit, siē ėshtė transmetuar nė hadithin e Abdullah ibėn Mesudit, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, i cili ka thėnė: “Ka thėnė Pejgamberi salallahu alejhi ue selem: “Kėrkoni qė tė turpėroheni nga Allahu me njė turp tė vėrtetė.” (Tha transmetuesi) Thanė (sahabėt): “O i Dėrguar i Allahut, ne turpėrohemi nga Allahu, elhamdulilah.” Tha: “Nuk ėshtė kjo, por tė kėrkosh turp tė vėrtetė nga Allahu ėshtė qė ta ruash kokėn dhe ēka pėrfshin ajo dhe ta ruash barkun dhe ēka rreth tij…” (Termidhiu, hadith i mirė)
   Kėto janė gjymtyrėt e trupit qė kėrkojnė pėrkujdesje, sepse fillimisht janė organet mė tė ndjeshme nė trupin e njeriut, gjithashtu dhe shkaktare tė mėkateve, por dhe do tė merren nė pyetje Ditėn e Gjykimit, siē thotė Allahu xh.sh. nė Kuran: “Mos iu qas asaj pėr tė cilėn nuk ke njohuri, pse tė dėgjuarit, tė parėt dhe zemra, pėr tė gjitha kėto ka pėrgjegjėsi.” (El Isra’ė, 36)
   Nė ruajtjen e kokės marrin pjesė ruajtja e kėtyre gjymtyrėve nga haramet: ruajtja e syrit, gjuhės, kurse nė ruajtjen e barkut marrin pjesė ruajtja e pijeve dhe e ushqimeve tė ndaluara qė tė mos depėrtojnė nė tė, gjithashtu edhe ruajtja e zemrės.
   Ruajtja e gjuhės dhe e organeve gjenitale ėshtė nga shkaqet mė tė mėdha tė futjes sė njeriut nė xhenet, por edhe e kundėrta, mosruajtja e tyre ėshtė nga shkaqet mė tė mėdha tė futjes sė njeriut nė xhehenem. Pėr kėtė i ka lavdėruar Allahu xh.sh. ata tė cilėt i ruajnė kėto gjymtyrė tė trupit, siē thotė Allahu xh.sh.: “Dhe ata tė cilėt e ruajnė nderin e vet (organet gjenitale tė tyre) (El Mu’minun 5)
   Transmeton Sehl Ibėn Seadi nga Pejgamberi alejhi selam, i cili ka thėnė: “Kush ma siguron mua gjuhėn dhe organin gjenital tė tij (nga ndalesat), ia siguroj unė xhenetin atij.” Buhariu.

b) Ruajtja e fesė sė tė tjerėve: Edhe kjo ėshtė nga kuptimet e hadithit, qė ta ruajmė fenė e Allahu xh.sh., pra qė fenė t’ua mėsojmė edhe tė tjerėve, kjo arrihet nė shumė mėnyra, si:
- ruajtja pėrmes shpėrndarjes sė saj tek tė tjerėt, pra shpėrndarja e bazės dhe e degėve tė saj, tė mėsuarit e njerėzve qė veprat t’i kryejnė vetėm pėr hir tė njerėzve. Transmeton Ibėn Mesudi, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, duke thėnė: “Allahu ia ndriēoftė fytyrėn njė njeriu i cili i dėgjon thėniet e mia, i kupton dhe i pėrcjell te tė tjerėt ashtu siē i dėgjon.” Termidhiu, Ibėn Maxhe, hadith i saktė.
- ruajtja duke i larguar tė tjerėt nga devijimet, besėtytnitė, ngritjen e Sunetit dhe duke ia imponuar kundėrshtarit kthimin nė argumente.


Si i ruan Allahu robėrit e Tij?

Nėse besimtari e ruan fenė e Allahut, Allahu e ruan njeriun, familjen dhe pasurinė e tij, siē thotė nė Kuran: “Kush bėn vepra tė mira, qoftė mashkull ose femėr, e duke qenė besimtar, Ne do t’i japim atij njė jetė tė mirė (nė kėtė botė), e (nė botėn tjetėr) do t’i japim shpėrblimin mė tė mirė pėr veprat e tyre.” (En-Nahl, 97)
Tė shprehurit e Pejgamberit alejhi selam me fjalėn “tė ruan ty”, aludon se shpėrblimi ėshtė i po tė njėjtit lloj si dhe vepra, siē thotė Allahu xh.sh.: “...zbatoni premtimin qė mė keni dhėnė Mua, Unė zbatoj atė qė u premtova…” (El Bekare, 40), pastaj thotė: “Pra ju mė kujtoni Mua, Unė ju kujtoj ju.” (El Bekare, 152)
Allahu xh.sh. i ruan robėrit e Tij nė dy mėnyra:
A) Ruajtja e vet njeriut, e cila arrihet duke ia ruajtur Allahu kėto gjymtyrė:
1) trupin e tij nė tėrėsi: Allahu xh.sh. e ruan njeriun nė tėrėsi nga fatkeqėsitė dhe dėmet qė mund t’i shkaktohen nga tė tjerėt, siē thotė Allahu xh.sh. nė Kuran: “Ai (njeriu) ka pėrcjellės njė pas njė, para tij dhe prapa tij, qė me urdhrin e Allahut e ruajnė atė.” (Er-Rad, 11) Thotė Ibėn Abasi gjatė komentimit tė kėtij citati kuranor: “Kėta janė melekė qė e ruajnė njeriun me urdhrin e Allahut, e kur tė vijė caktimi i Allahut, largohen nga ai.”
   Allahu xh.sh. e ruan njeriun pėrmes melekėve nė gjashtė anėt qė e rrethojnė njeriun, siē ėshtė transmetuar nga lutjet e shpeshta tė Pejgamberit alejhi selam, i cili ka thėnė: “O Zot, mė ruaj nga para dhe prapa, nė tė djathtė, nė tė majtė dhe nga lart. Kėrkoj nga Ti qė tė mė mbrosh tė mos mė lėshojė toka.” Ahmedi, Ebu Davudi, Termidhiu Nesaiu dhe Ibėn Maxhe nga Ibėn Omeri, hadith i saktė.
   Aliu, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, thotė: “Te secila kėmbė e njeriut qėndrojnė dy engjėj, tė cilėt e ruajnė derisa tė vijė caktimi (kaderi). Kur tė vijė caktimi, e lėnė atė tė vetėm me tė.” Ibėn Sadi dhe Taberiu, njerėzit e zinxhirit janė tė besueshėm.

2) ruajtja e trupit dhe e shėndetit: Allahu e ruan shėndetin e besimtarėve tė devotshėm nė pleqėrinė e tyre, ngase ata e kanė ruajtur vetėn e tyre nga haramet (ndalesat) kur kanė qenė nė rininė e tyre. Shumė nga tė parėt tanė tė mirė i kishin kaluar tė njėqindat, siē ėshtė Hasen el Basriu, El Begaviu, El Gjuvejni etj., mirėpo ndiheshin shumė tė kėnaqur me shėndetin e tyre nė pleqėri.
   Transmetohet nga dijetari me famė islame, Et-Taberiu, se pasi i kishte kaluar tė njėqindat dhe u ndiente shumė mirė me shėndet, e pyetėn rreth asaj se ēka kishte ndikuar dhe ai tha: “Kėto janė gjymtyrėt e trupit tonė, qė iu patėm pėrkushtuar ruajtjes sė tyre nga harami qė nga koha adoleshente e mė pas na i ruajti Allahu nė pleqėrinė tonė. ” (Shih Bidaje ue Nihaje 12/85)
   Pra, nėse dėshirojmė qė nė pleqėri tė shijojmė kėnaqėsinė e shėndetit, logjikės etj., duhet qė prej kohės sė rinisė t’i ruajmė kėto gjymtyrė, sa nuk jemi vonuar, se pėrndryshe vjen koha qė edhe nėse tė vjen rasti i veprimit tė ndonjė ndalese, do tė jesh i pafuqishėm sepse mosha ndikon, por nė kėtė rast nuk ke shpėrblim qė largohesh nga kjo ndalesa. Prandaj kujdesu nė moshėn rinore pėr perspektivė dhe prosperitet nė tė ardhmen.
Nėse do lumturi tė plotė, ruaje zemrėn tėnde nga dyshimet dhe pasionet, gjuhėn tėnde nga ndalesat, si gėnjeshtra, pėrgojimi, bartja e fjalėve etj.. Ruaje veshin tėnd nga dėgjimi qė nuk e dėshiron Allahu, si pėrgjimi, muzika, bisedat e tė tjerėve me pretekst tė ndaluar. Ruaje syrin tėnd nga shikimi i haramit, si tė shikuarit e gjėrave tė ndaluara. Ruaje stomakun tėnd nga ushqimet dhe pijet e ndaluara. Historia e muslimanėve tė kaluar ėshtė e stėrngarkuar me shembuj tė muslimanėve tė parė tė mirė, se si ata i kanė ruajtur gjymtyrėt e tyre nė fėmijėri, i ka mbrojtur Allahu ato gjymtyrė nga rreziku nė pleqėri.
   Shėmbėlltyrė tė kėsaj kemi rastin e Ukbetu ibėn Nafias, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, i cili kishte shkuar tė ēlironte shtetet e Afrikės. Nė kohėn kur kishte vendosur tė ēlironte njė qytet, i cili ishte i mbushur me pyje, kafshė tė egra dhe insekte tė ndryshme, prej tė cilave njeriu nuk kishte mundėsi tė depėrtonte brenda tij e assesi tė jetonte aty. Ukbete pėr t’ia arritur qėllimit tė tij filloi ta lusė Allahun xh.sh. qė t’i largojė tė gjitha ato egėrsira dhe insekte tė rrezikshme nga ai qytet. Kur Ukbete iu afrua qytetit, pa se egėrsirat me tė vegjlit e tyre dhe insektet largoheshin nga qyteti si njė karvan udhėtarėsh. Kjo e tėra ka ardhur si rezultat i sinqeritetit tė muslimanėve.

3) ruajtja e fėmijėve dhe e familjes: Kush ruan ligjin e Allahut xh.sh. gjatė jetės sė tij, Allahu ia ruan fėmijėt dhe pasurinė e tij gjatė jetės dhe pas vdekjes sė tij.
   Kur dėgjoi Jakubi alejhi selam pėr birin e tij mė tė dashur, Jusufin alejhi selam, se e kishin hedhur nė pus, u pikėllua si dhe ēdo prind, por nuk humbi shpresėn e tij tek Allahu dhe tha: “Allahu ėshtė mbrojtėsi mė i mirė dhe Ai ėshtė mėshirues i mėshiruesve.” (Jusuf, 64)
   Thotė Hasen el Basriu: “Prej kohės qė u nda Jakubi me Jusufin derisa u bashkuan kaluan tetėdhjetė vite dhe asnjėherė pikėllimi dhe lotėt nuk iu ndanė Jakubit derisa u takua me tė birin, por nuk ekziston nė rruzullin tokėsor rob mė i dashur tek Allahu sesa Jakubi.” (Shiko Gjamiul bejan 13/70)
   Gjithashtu dhe shembulli i Musait alejhi selam me Hidrin na njofton lidhur me temėn nė fjalė, siē e pėrshkruan Kurani rastin e tyre. Kur ata tė dy iu afruan njė vendbanimi kėrkuan nga banorėt qė t’i strehojnė dhe ushqejnė, mirėpo kėrkesa e tyre nuk iu miratua. Nė atė vendbanim gjetėn njė mur qė ishte duke u rrėnuar dhe e drejtuan atė e mė pas Hidri i tregoi Musait alejhi selam shkakun e kėtij veprimi, duke i thėnė: “Pėr sa i pėrket murit, ai ishte i dy djelmoshave jetimė tė atij qyteti, e nėn tė ata kishin njė thesar (ari) dhe babai i tyre ka qenė njeri i mire, e Zoti yt dėshiroi qė ata tė dy (jetimė) ta arrijnė pjekurinė e vet dhe ta nxjerrin ata vetė thesarin e tyre. Kjo ėshtė mėshirė e Zotit tėnd (ndaj tyre). Dhe unė nuk e punova tėrė atė sipas bindjes sime (po sipas udhėzimit tė Zotit). Ky, pra, ėshtė sqarim i asaj pėr tė cilėn nuk munde tė kesh durim.” (El Kehf, 82)
   Veprimtaria e bujshme dhe e mirė e prindit tė kėtyre jetimėve ka bėrė qė Allahu xh.sh. t’ia ruajė atij pasurinė dhe familjen e tij pas vdekjes sė tij.

4) ruajtja e pasurisė: Pasuria ėshtė njė mjet jetese qė Allahu xh.sh. ia jep nė dispozicion kujt tė dojė prej robėrve tė Tij. Aq sa ėshtė dhuratė, mund tė jetė edhe provokim. Atyre tė cilėve ia kanė frikėn Allahut xh.sh., Allahu ua ruan pasurinė dhe djersėn e tyre gjatė jetės sė tyre dhe pas vdekjes sė tyre.
Kurani dhe Suneti i Pejgamberit alejhi selam janė tė mbushur me shembuj tė tillė. Ne mund tė veēojmė;
- Transmeton Ebu Hurejra, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, nga Pejgamberi alejhi selam, i cili fliste pėr njė njeri nė kohėn e benu israilėve. Ka qenė njė rob i mirė te benu israilėt, i cili kėrkoi borxh te benu israilėt njė mijė dinarė. Huadhėnėsi i tha: “Mė sill dėshmitarė qė tė dėshmojnė.” Huamarrėsi i tha: “Allahu ėshtė dėshmitari mė i mirė.” I tha: “Mė sill ndonjė garantues.” Ia ktheu huamarrėsi: “Allahu ėshtė garantuesi mė i mirė.” I tha huadhėnėsi: “The tė vėrtetėn”, e ia dha dinarėt me afat tė caktuar. Huamarrėsi i mori dinarėt dhe i shfrytėzoi ato. Kur u afrua koha e kthimit tė borxhit, huamarrėsi doli nė bregdet dhe priste se mos po kalonte ndonjė njeri qė t’ia dėrgonte borxhin huadhėnėsit. Priti njė kohė tė gjatė dhe askėnd nuk takoi. Atėherė mori njė dru, e hapi nė mes dhe i futi dinarėt dhe ia shkroi njė letėr huadhėnėsit. Pasi e mbylli atė, shkoi afėr detit dhe tha: “O Allahu im! Ti e di se unė i mora borxh filanit njė mijė dinarė. Mė pyeti pėr garantues, i thashė tė mjafton Allahu pėr garantues dhe ai pranoi qė Ti tė jesh garantues. Mė kėrkoi dėshmitarė, i thashė qė Allahu tė mjafton pėr dėshmitar. Tė pranoi Ty pėr dėshmitar. Unė u mundova tė gjeja ndonjė udhėtar qė t’ia dėrgoj borxhin, por nuk gjeta dot. O Zot, unė po e lė kėtė nė kujdesin Tėnd.” E mė pas e hodhi nė det derisa u zhyt, pastaj u kthye nė familjen e tij. Po nė atė kohė doli dhe huadhėnėsi nė bregdetin e vendit tė tij dhe priste mos vallė dikush po i sillte borxhin. Derisa priste, pa njė dru qė po lundronte. Ai e mori drurin qė ta pėrdorte pėr djegie nė shtėpinė e tij. Kur shkoi nė shtėpi, pa tė ēarėn e drurit dhe dinarėt bashkė me njė shkresė nga huamarrėsi. Mbas pak arriti dhe huamarrėsi me njė mijė dinarė dhe i tha huadhėnėsit (por ai nuk dinte se atij i kishin arritur paratė): “Pėr Allahun, ende isha duke kėrkuar ndonjė njeri qė t’i sillte paratė, por nuk gjeta askėnd.” Huadhėnėsi e pyeti: “A mos vallė ti mė ke dėrguar mua diēka?” I tha: “Unė po tė njoftoj se s’kam mundur tė gjej askėnd qė t’i sjell paratė derisa erdha vetėm.” Huadhėnėsi ia ktheu: “Pėr Allahun, mua mė kanė arritur paratė e dėrguara dhe shkresa sė bashku me drurin e ti kthehu me njė mijė dinarėt nė familjen tėnde i gėzuar.” (Buhariu) Kjo pra ka qenė gjendja e muslimanėve tė vėrtetė dhe kėshtu Allahu ua ka ruajtur pasurinė.
- Kanė thėnė disa tė parė tė mirė: “E kam parė njė bari duke u falur, kurse ujku ia ruante delet e tij. Kur e pėrfundoi namazin, e pyeta bariun: “Prej kur ka bėrė aleancė ujku me delet?” Tha: “Prej kur ka bėrė aleancė pronari i deleve me Zotin e ujkut.”

B) Lloji i dytė i ruajtjes qė i bėn Allahu robit tė Tij ėshtė ruajtja e fesė dhe e besimit tė besimtarit nga kufri, hipokrizia, besėtytnia nga dyshimet e lajthitura dhe nga euforitė e ndaluara.
   Ai qė ruan fenė e Allahut, Allahu xh.sh. ia ruan fenė, besimin e tij dhe e ruan nga devijimet e mundshme. Pikėrisht pėr kėtė njėra nga lutjet e pėrditshme tė Pejgamberit alejhi selam ka qenė: “O Zot, nėse e merr shpirtin tim, mėshiroje atė. Nėse e lė edhe mė tej, atėherė ruaje siē i ruan robėrit e Tu tė drejtė!” Buhariu dhe Muslimi nga Ebu Hurejra.
   Nga dhuntitė e Allahut ndaj robėrve tė Tij ėshtė qė Ai t’i ruajė nga lajthitjet e t’i pėrgatisė ata pėr shpėrblimet e mėdha nė xhenet. Ibėn Abasi, kur e komentoi citatin kuranor: “Allahu ndėrhyn ndėrmjet njeriut dhe zemrės sė tij”, El-Enfal, 24, tha: “Ndėrhyn nė mes besimtarit dhe mėkateve tė tij tė cilat e tėrheqin pėr nė zjarr.” (Shiko Xhamiul ulum 1/469)


Shembuj nga historia njerėzore rreth atyre tė cilėt nuk e kanė ruajtur fenė e Allahu xh.sh. dhe Allahu nuk i ka ruajtur ata

   Kurani dhe Suneti janė tė mbingarkuar me shembuj nga historia e popujve tė kaluar, tė cilėt Allahu i ka shkatėrruar si rezultat i mosruajtjes sė dinit tė Allahut. Po cekim vetėm dy nga kėta shembuj;
a) Faraoni ishte pėr njė kohė tė gjatė mbret i Egjiptit. Allahu i dhuroi pushtet tė gjerė dhe dhunti tė mėdha. Ai jetonte nė njė zonė shkretinore, por Allahu si dhuratė u dha lumenj tė shumtė qė rridhnin pėrreth pallateve tė tyre, me qėllim qė kėto dhunti tė jenė mjet i udhėzimit tė tyre, por ndodhi e kundėrta.   
   Edhe pse Allahu i dėrgoi dy vėllezėr Profetė, Musain alejhi selam dhe Harunin alejhi selam, dhe i porositi qė tė shkojnė te Faraoni dhe t’i bėjnė thirrje se ndoshta do t’i frikėsohet Allahut e do tė pendohet, zemra e tij ishte mbuluar nga errėsira e kufrit dhe nuk ndikuan tek ai kėshillat e kėtyre Profetėve. Andaj siē dhe ka qenė ligj i Allahut nė kėtė gjithėsi, kur i kanė pėrgėnjeshtruar popujt tė Dėrguarit e Allahut dhe janė treguar mendjemėdhenj, Allahu e ka shkatėrruar atė popull.
   Allahu nė shumė vende e pėrshkruan fatkeqėsinė qė i ndodhi Faraonit dhe popullit tė tij, tė cilėt mbas vetes trashėguan shumė pasuri, tė cilėn nuk ditėn se si ta shfrytėzojnė. Thotė Allahu nė Kuran: “Sa kopshte e kroje kanė lėnė. Edhe ara tė mbjella e vende tė bukura. Dhe sa tė mira qė i kanė pėrjetuar. Ja, ashtu atė ua lėmė nė trashėgim njė populli tjetėr. Pėr ata nuk qan as qielli e as toka dhe atyre nuk iu dha afat.” (Eduhan: 25-29)

b) Rasti i Karunit, njė biznesmen i papėrshkrueshėm pėr kohėn qė ka jetuar, saqė vetėm pėr mbajtjen e ēelėsave tė depove tė tij tė mbushura me pasuri janė dashur disa mbajtės. Nuk mungoi as kėshilla e muslimanėve tė mirė ndaj tij, por fatkeqėsia ishte se nuk ishte mirėnjohės ndaj Allahut xh.sh. pėr pasurinė qė i ishte dhėnė, por tha: “Ai (Karuni) tha: “Mė ėshtė dhėnė vetėm nė saje tė dijes sime.” (El Kasas, 78)
   Ishte mendjemadh dhe mohues, prandaj edhe Allahu xh.sh. e shkatėrroi nė mėnyrėn mė mizore, siē thotė nė Kuran: “Po Ne atė dhe pallatin e tij i shafuam nė tokė dhe veē Allahut nuk pati ndonjė qė ta mbrojė e sa vetė nuk pati mundėsi tė mbrohet.” (El Kasas, 81)

   Fjala e Pejgamberit alejhi selam: “Ruaje fenė e Allahut e Allahun do ta gjesh pranė teje”, do tė thotė: Ruaje fenė e Allahut, Allahu tė del nė ndihmė dhe pėrkrahje, tė ruan dhe do tė tė sjellė suksese. Kjo ėshtė pėrkrahje e veēantė pėr robėrit e Tij besimtarė, siē e thekson Allahu nė Kuran: “Kur po i thoshte shokut tė vet: “Mos u pikėllo (frikėso), Allahu ėshtė me ne.” (Et-Teube, 40), dhe thotė: “Ai (Allahu) tha: “Mos u frikėsoni, se Unė (me ndihmėn time) jam me ju, dėgjoj dhe shoh.” (Ta’ha, 46)
   Kjo pėrkrahje ėshtė e kundėrt me pėrkrahjen e pėrgjithshme, e cila manifestohet si pėrkrahje me dituri, vėshtrim dhe pėrkujdesje nga ana e Allahut tė Lartėsuar.


“Kur tė kėrkosh, kėrko prej Allahut. Nėse kėrkon ndihmė, kėrko prej Allahut”

Kjo pjesė e hadithit i mėson besimtarit se njeriu ėshtė i dobėt dhe si i tillė duhet qė gjithnjė tė jetė i pėrulur para Zotit tė tij dhe i nėnshtruar. Lutjet e besimtarit gjithnjė duhet tė jenė tė orientuara drejt Krijuesit, vetėm prej Tij kėrkohet ndihmė, falėnderimet duhet tė jenė vetėm pėr Tė, falje dhe pendim kėrkojmė vetėm prej Tij. Kėto fjalė i citon besimtari i denjė nė ēdo rekat tė namazit duke thėnė: “Vetėm Ty tė adhurojmė dhe vetėm te Ti kėrkojmė ndihmė.” (El Fatiha, 5)
  

Vazhdon
Sadat Rrustemi
4.4.2008

                                         www.klubikulturor.com