عن عبد الله بن مسعود رضى الله عنه قال:
جدثنا رسول الله صلى الله عليه و سلم و هو الصادق المصدوق :"إن أحدكم يجمع خلقه في بطن أمه أربعين يوما نطفة و ثم يكون علقة مثل ذلك , ثم يكون مضغة مثل ذلك و ثم يرسل الله إليه الملك , فينفخ فيه الروح , و يؤمر بأربع كلمات : بكتب رزقه و عمله و أجله , و شقي أو سعيد , فوالذي لا إله غيره إن أحدمن ليعمل بعمل أهل الجنة حتى ما يكون بينه و بينها إلا ذراع, فيسبق عليه الكتاب فيعمل بعمل أهل النار فيدخلها , و إن أحدكم ليعمل بعمل أهل النار حتى ما يكون بينه و بينها إلا ذراع \, فيسبق عليه الكتاب فيعمل بعمل أهل الجنة فيدخلها.
أخرجه البخاري و مسلم .

Transmetohet nga Abdullah ibën Mes’udi, Allahu qoftë i kënaqur ndaj tij, se ka thënë: “Na ka treguar i Dërguari i Allahut alejhi selam, i cili gjithnjë fliste të vërtetën dhe të cilit i besohet, se: “Vërtet çdonjëri prej jush formohet (tubohet krijimi i tij) në barkun (mitrën) e nënës së tij dyzet ditë si pikë (nutfetun), pastaj shndërrohet në gjak të ngjizur (alekatun) ngjashëm me këtë periudhë, pastaj transformohet në copë mishi (mudgatun) ngjashëm me këtë periudhë. Pastaj Allahu dërgon një engjëll, i cili fryn në të shpirtin dhe urdhërohet të shkruajë katër gjëra: riskun e tij- furnizimin, exhelin e tij- sa do të jetojë, punët që do të kryejë dhe a do të jetë i lumtur apo i mjerë. Pasha Allahun, përveç të Cilit nuk ka Zot tjetër (që meriton të adhurohet me të drejtë), ndonjëri nga ju do të punojë vepra nga veprat e banorëve të xhenetit, derisa të mbetet mes tij dhe xhenetit vetëm një kut hapësirë (mjet matës me gjatësi prej 64 deri në 80 cm.), do të ndodhë ajo që është e caktuar më parë në libër dhe ai punon punë prej punëve të banorëve të xhehenemit dhe do të hyjë në të. Disa të tjerë nga ju do të punojnë vepra nga veprat e banorëve të xhehenemit, derisa të mbetet mes tij dhe xhehenemit vetëm një kut hapësirë, do të ndodhë ajo që është e caktuar më parë në libër dhe ai punon punë prej punëve të banorëve të xhenetit dhe do të hyjë në të.”
(Buhariu dhe Muslimi)


Rëndësia e hadithit
Ky hadith ka rëndësi të shumta, ngase shtjellon çështje të rëndësishme e të ndryshme. Ndër to ai shtjellon edhe fazat e zhvillimit të njeriut në mënyrë embriologjike, etapë pas etape në barkun e nënës, me një përkushtim të veçantë nga Allahu i Lartësuar, sepse njeriu është krijesa më e nderuar tek Ai.
Gjithashtu, hadithi na flet edhe për caktimin e Allahut, që është shtylla e gjashtë nga shtyllat e besimit, pa të cilën nuk plotësohet imani i besimtarit. Ka thënë Hakimi: “Na ka treguar Abdullah ibën Ahmedi, ai nga babai i tij, se në praninë e tij janë cituar këto hadithe: “Veprat shpërblehen sipas qëllimeve”; “Vërtet çdonjëri prej jush formohet...” dhe hadithi: “Kush shpik diçka të re që nuk i përket fesë sonë, ajo do t’i refuzohet”.
Tha Imam Ahmedi: “Duhet që me këto hadithe ta fillojë çdo autor librin e tij, ngase këto hadithe janë baza e hadithit.”
Ka thënë Is’hak ibën Rahaveje: “Katër hadithe janë baza e fesë... (tri të posatheksuarat dhe) dhe hadithi: “Vërtet e lejuara (hallalli) është e qartë, por edhe e ndaluara është e qartë.”

Komenti i hadithit në mënyrë të përgjithshme
Transmetuesi i këtij hadithi, i cili është sahab i njohur i Pejgamberit alejhi selam, na njofton se si e kanë vlerësuar dhe respektuar të Dërguarin e Allahut alejhi selam, gjë që jep të kuptojmë se s’ka mundësi që ndonjë gjeneratë ta respektojë atë ashtu siç e kanë respektuar shokët e tij. Për këtë dhe na ka porositur ne i Dërguari alejhi selam, që ta ndjekim rrugën e tyre, gjithashtu dhe vendimet e tyre janë të ligjshme për ne.
Allahu xh.sh. i është përkushtuar krijimit të njeriut dhe e ka përcjellë krijimin e tij etapë pas etape deri në plotësimin e krijimit të tij, siç e thekson këtë Allahu edhe në Kuranin Fisnik duke thënë: “Për Allahun, Ne krijuam njeriun prej një pike (lëngu), e një balte. Pastaj atë (ajkë –baltë) e bëmë (e shndërruam) pikë uji (farë) në një vend të sigurt. Më pas, atë pikë uji e bëmë copë gjaku e atë gjak të ngurtë e bëmë copë mishi, e atë copë mishi e shndërruam në eshtra, edhe eshtrave ua veshëm mishin, pastaj atë e bëmë krijesë tjetër (me shpirt). I lartë është Allahu, më i miri krijues.“ (El Mu’minunë, 12-14)
Allahu Fuqiplotë ka pasur mundësi që krijimin e njeriut ta kompletojë përnjëherë, mirëpo dijetarët islamë numërojnë urtësi të ndryshme në këtë mënyrë të krijimit, ndër to manifestimin e fuqisë së Allahut të Lartësuar. Gjithashtu, mund të themi se përmes këtij fenomeni përfitojmë nga përditshmëria jonë, që të jemi të qetë e jo hezitues në vendimmarrje gjatë veprimeve tona.
Edhe hadithi i temës e shtjellon një çështje të tillë në mënyrë embriologjike, edhe pse në kohën e thënies së hadithit shkenca nuk e njihte fare këtë teori dhe njëkohësisht njoftimi i Pejgamberit alejhi selam për këtë teori vërteton profetësinë e tij, ngase këto njohuri Pejgamberi alejhi selam i kishte marrë nga Krijuesi i njerëzimit.
Fjala në hadith “çdonjëri prej jush...” do të thotë çdonjëri nga bijtë e Ademit alejhi selam, pa përjashtim. Përmendja e njerëzve në mënyrë të veçantë nga krijesat e tjera aludon për respektin e njeriut dhe pozitën e tij te Allahu, siç thotë Allahu në Kuran: '”و لقد خلقنا الإنسان في أحسن تقويم . التين 4
“Vërtet, Ne e krijuam njeriun në formën më të bukur.” (Et-tin, 4)
“Formohet (grumbullohet) krijimi i tij...”, kur sperma vendoset në mitrën e femrës shpërndahet nëpër të gjitha pjesët e brendshme të trupit, siç e vërteton këtë hadithi i Pejgamberit alejhi selam: “Kur sperma bie –depërton në mitër- shpërndahet në çdo qime dhe thua, qëndron dyzet ditë kështu e më pas stabilizohet në mitër dhe transformohet në gjak të ngjizur.”*
E ka nxjerrë Taberaniu dhe të tjerë nga Malik ibën Huvejrith: “Kur njeriu kryen aktin seksual me gruan e tij, uji-fara bie në çdo pjesë të trupit. Kur të mbushen shtatë ditë, e grumbullon atë Allahu...”*
Thotë imam Kurtubiu lidhur me komentimin e këtyre haditheve: “Hadithet kanë për qëllim me depërtimin e tyre në çdo pjesë të trupit, kur fara hidhet fuqishëm gjatë aktit seksual, në mënyrë të shpërndarë, e më pas e tubon atë Allahu në vendin e krijimit të embrionit në mitër.”
Ka mundësi që të aludohet me fjalën “tubim ose grumbullim” qëndrimi i farës në mitër si fermentim, derisa të përgatitet embrioni për kompletim të krijimit. Kështu mendon Ibën Ethiri.
Për fjalët “dyzet ditë si farë-ujë”, rreth kësaj pjese të hadithit, janë transmetuar disa versione. Ndër to:
-Nga Hudhejfete ibën Esidi r.a., nga Pejgamberi alejhi selam se ka thënë: “Depërton–hyn meleku në farë pasi të stabilizohet fara në mitër për dyzet net apo dyzet e pesë net.” (Muslimi)
-Në një version tjetër: “Kur të kalojnë dyzetë e dy net”. (Muslimi dhe Taberaniu në Kebir)
Pra, kur i grumbullojmë të gjitha këto transmetime, dalim me rezultatin se embrioni fillon të grumbullohet gjatë kësaj faze (edhe pse ka mendime, siç do t’i cekim më vonë, se faktikisht embrioni kompletohet përfundimisht brenda këtyre ditëve dhe vjen meleku i dedikuar e i fryn shpirtin fetusit, mirëpo mendimi më i sakët është- Allahu e di më së miri- se kjo është vetëm faza e parë e krijimit embriologjik dhe jo përfundimi i krijimit).
-Në disa versione ka ardhur termi “net” në vend të ditëve, mirëpo kjo nuk ka farë problemi, sepse në aspektin fetar kur përmendet dita, futet edhe nata dhe e kundërta, përveç nëse ka ndonjë argument që e veçon, ndonjë ligj që ka të bëjë vetëm me ditën apo vetëm me natën.
Këto hadithe gjithashtu kanë sjellë mospajtim në mes juristëve islamë nga e kaluara dhe e tanishmja, madje kanë ndikuar edhe te gjinekologët muslimanë që të japin mendime të ndryshme rreth kësaj faze të zhvillimit e në veçanti rreth fryrjes së shpirtit të fetusit, se kur saktësisht i fryhet shpirti fetusit. Këtë çështje do ta shtjellojmë më vonë.
Fjalët: “formohet –tubohet, krijimi i tij në barkun –mitrën e nënës së tij dyzet ditë pikë-ujë, pastaj shndërrohet në gjak të ngjizur ngjashëm me këtë periudhë, pastaj shndërrohet në mish ngjashëm me këtë periudhë...”, hadithi aludon se njeriu gjatë njëqind e njëzet ditëve kalon nëpër tri etapa zhvillimi, në çdo dyzet ditë kalon në etapë të re zhvillimi, d.m.th. dyzetëshin e parë është farë-ujë, në të dytin gjak i ngjizur dhe në të tretin copë mishi. E, pas përfundimit të këtyre etapave i vjen meleku dhe i fryn shpirtin.
Mirëpo, në bazë të studimeve mjekësore bashkëkohore në fushën e embriologjisë dhe të gjinekologjisë, mendimet e mjekësisë bien ndesh me atë që miratuam më herët, ngase mjekësia thotë se të tri etapat e posatheksuara arrihen në fund të javës së gjashtë të fekondimit, apo mbas dyzetë ditësh apo dyzetë e dy apo pesë ditësh. Mirëpo, këtë miratim të mjekësisë e verifikojnë edhe shumë hadithe të sakta nga Pejgamberi alejhi selam, e ndër to mund të veçojmë:
A) Buhariu shënon se “Krijimi i ndokujt nga ju grumbullohet në barkun e nënës së tij -mitrën e saj, brenda dyzet ditëve, pastaj qëndron si gjak i ngjizur si dhe faza e parë, pastaj qëndron si copë mishi si dhe faza e parë.”
B) Muslimi shënon se “meleku depërton në farë, pasi fara të stabilizohet në mitër brenda dyzetë ditësh apo dyzet e pesë netësh dhe thotë: “I mjerë apo i lumtur? dhe i shënohen atij…”
Prandaj shumë mjekë muslimanë dhe jomuslimanë si dhe shumë juristë bashkëkohorë mendojnë se embrioni i njeriut kompletohet në fund të gjashtë javëve pas fekondimit, kështu që dhe në këtë fazë i fryhet edhe shpirti.
Mjekësia bashkëkohore një gjë të tillë e ka verifikuar edhe përmes aparaturës moderne bashkëkohore, përmes ultrazërit. Gjithashtu, gjinekologët kanë ardhur në përfundim se fetusi në këtë fazë lëviz dukshëm në stomakun e femrës. Por dhe nëse ndodh abortimi në këtë fazë, shohim se tashmë është kompletuar embrioni, praktikisht është kompletuar konstrukti i njeriut.
Mirëpo, shtrohet pyetja se a janë këto dëshmi bazë që verifikojnë çështjen rreth së cilës ne po debatojmë, kur dihet se edhe nëse është kompletuar konstrukti i njeriut, nuk do të thotë se i është dërguar shpirti, e aq më tepër kur aj lëviz, sepse lëvizje bën edhe vetë sperma, sepse është e gjallë dhe si e tillë lëviz. Pikërisht për këtë, këto teori nuk i kanë pranuar një numër i madh juristësh islamë nga e kaluara dhe e tanishmja si dhe nuk i kanë pranuar një numër i madh mjekësh muslimanë.
Fjala: “Pastaj Allahu e dërgon një engjëll (melek), i cili fryn në të shpirtin dhe urdhërohet të shkruajë katër gjëra: riskun e tij, exhelin e tij, punët që do të kryejë dhe a do të jetë i lumtur apo i mjerë.”
Edhe rreth kësaj pjese të hadithi janë transmetuar versione të tjera të ndryshme, si p.sh.:
A) Buhariu shënon se: "pastaj Allahu dërgon një melek me katër gjëra dhe ia shënon atij punën që do punojë, exhelin e tij, riskun e tij, i mjerë do të jetë apo i lumtur e pastaj i fryn shpirtin atij…"
Ky hadith bie ndesh me hadithin e temës, sepse në këtë hadith shënon se një herë i shkruan meleku njeriut katër gjërat e sipërshënuara e më pas i fryn shpirtin, kurse në hadithin e temës është e kundërta. Dijetarët islamë këto dhe transmetime të ngjashme i kanë bashkuar në këtë mënyrë, duke pohuar se arsyet që argumente të tilla të sakta të jenë të ndryshme janë disa:
1) Kjo mund të ndodhë nga vetë transmetuesit, sepse ata e kanë transmetuar ngjarjen në bazë të kuptimit të tyre.
2) Mund të jetë ndryshimi i rregullimit të informimit e jo rregullimi i veprave të informuara.
3) Mund të jetë që fillimisht të jenë shënuar këto gjëra në fletushkë e më pas për herë të dytë i shënohen fëmijës.
4) Mund të ketë ndryshim prej fëmijës në fëmijë; dikujt mund t’i shkruhen këto gjëra para e dikujt pas dërgimit të shpirtit.
5) Dijetarët janë munduar që t’i bashkojnë transmetimet dhe mendimet dhe ndër pohimet e tyre është se shkrimi i tyre ndodh dy herë; herën e parë në qiell dhe herën e dytë në barkun e nënës. Kështu që konkludojmë se mendimi më i saktë është se fillimisht i dërgohet fëmijës shpirti e më pas i shkruhen katër gjërat. Allahu e di më së miri!
B) Imam Ahmedi shënon se: “Allahu xh.sh. dërgon tek ai një melek nga melekët…”
Nuk është definuar emri i këtij meleku me ndonjë emër të veçantë, prandaj dhe njihet si meleku i fryrjes së shpirtit të njeriut.
C) Shënon Imam Ahmedi gjithashtu se Pejgamberi alejhi selam ka thënë: “...kur Allahu do ta plotësojë krijimin e njeriut, dërgon tek ai një melek dhe thotë meleku: "O Zot, çfarë do të jetë mashkull a femër, i mjerë a i lumtur, i shkurtër a i gjatë, i plotë a me të meta, furnizimi i tij, exheli i tij, i shëndoshë apo i sëmurë?" Tha transmetuesi: “I shënohen të gjitha këto nga ana e melekut.”
D) E ka nxjerrë hadithin Imam Muslimi në sahihun e tij dhe Taberaniu në sunenin e tij të madh nga Ebu Zubejr Mekiju, se Amir ibën Vailete i ka treguar duke thënë se e ka dëgjuar Abdullah ibën Mes’udin duke thënë: “I mjerë është ai që është mjeruar në barkun e nënës së tij dhe i lumtur është ai që është këshilluar me të kundërtën.” Më pas erdhi një nga shokët e të Dërguarit alejhi selam, i cili quhej Hudhejfete ibën Usidi el-Gifari, të cilin e njoftoi për fjalët e Abullah ibën Mes’udit dhe i tha: “Si ka mundësi që njeriu të jetë i mjeruar pa punuar asnjë vepër?” Ia ktheu njeriu (që erdhi më vonë): “Ju po çuditeni nga kjo? Unë e kam dëgjuar Pejgamberin alejhi selam duke thënë: “Kur të kalojnë dyzet e dy ditë nga fekondimi, Allahu e dërgon një melek i cili ia jep pamjen, ia përcakton të dëgjuarit, të pamurit, lëkurën, mishin dhe eshtrat, pastaj thotë: “O Zot, a do të jetë mashkull apo femër?” Allahu i cakton çka të dojë, kurse meleku shënon, pastaj thotë: “O Zot, exheli i tij?” Thotë Allahu sa të dojë, kurse meleku shënon, pastaj thotë: “O Zot, risku i tij?” I cakton Allahu sa të dojë, kurse meleku shënon. E më pas meleku sjell fletushkën e mbajtur në dorën e tij, që as nuk shton nga ajo që është urdhëruar e as nuk mungon.”
La ilahe ilallah! Për Allahun, këto janë hadithe që e tronditin mendjen e njeriut, e rrisin besimin e muslimanit, e forcojnë bindjen dhe mbyllin rrugët e dyshimit. Nga hadithet e lartpërmendura përfitojmë se Allahu i Lartësuar me mëshirën e Tij ndaj robërve të Tij ua ka zgjidhur robërve të Tij preokupimet ende para se ta shijojnë thithjen e parë të ajrit në jetën e kësaj bote.
Risku apo furnizimi është një ndër preokupimet njerëzore e në fakt është mjet jetese dhe feja islame i është përkushtuar dhe ka koordinuar ligje të veçanta për të. Në anën tjetër, në saje të mospërfilljes së këtyre ligjeve, pasuria ka shkaktuar jo rrallëherë edhe akte kriminale, madje shumë popuj janë eliminuar nga sipërfaqja e dheut për shkak të saj.
Ashtu siç ka qenë preokupim pasuria në të kaluarën, është edhe në të tashmen, mirëpo muslimani duhet të ecë paralelisht mes ligjeve të koordinuara nga Krijuesi i njerëzve dhe i pasurisë së tyre, prandaj nuk duhet të jetë arsye e moskryerjes së urdhrave të Krijuesit të pasurisë grumbullimi i pasurisë, apo vrapimi për grumbullimin e saj. Një alternative e tillë e mundshme është cilësi e njeriut, pra natyra e njeriut instinktivisht anon kah grumbullimi i saj, dhe e do atë. Për këtë, edhe Allahu xh.sh., kur flet mbi cilësitë e dobëta të njerëzve si dhe dëshirat e tyre, thotë: “و تحبون المال حبا جمعا" الفجر 20
“Dhe pasurinë e doni së tepërmi.” (El Fexhr, 20)
Mirëpo, Allahu i Madhëruar na e ka tërhequr vërejtjen në shumë citate kuranore, që të jemi të kujdesshëm ndaj pasurisë, sepse shumë popuj dhe njerëz i ka çuar në humbje pasuria, prandaj edhe ju mund t’ju humbë. Po si jo! Po t’i shohësh muslimanët në ditët e sotme se si vrapojnë për të grumbulluar pasuri, do të thuash: “Sikur të ishte vrapimi i tyre për të kërkuar xhenetin, do ishte fat i madh!”
Por edhe nëse i interviston muslimanët që nuk falin namazin apo nuk i përgjigjen thirrjes së muezinit, përgjigja e tyre do jetë: “Duhet të punojmë, të mbajmë familje”, etj..
Për shkak të rrezikut të madh që mund t’i kanoset muslimanit në këtë botë, e aq më tepër në ahiret, Allahu na tërheq vërejtjen në Kuranin Fisnik duke na njoftuar që të jemi të kujdesshëm ndaj pasurisë dhe mos ta zhgënjejmë vetveten me arsye të Iblisit e t’i shmangemi faljes së namazit, agjërimit e obligimeve të tjera me pretekst se duhet të punojmë. A thua vallë muslimanët e tjerë ushqehen me ajër? Thotë Allahu në Kuran:
يا ايها الذين آمنوا لا تلهكم أموالكم و لا أولادكم عن ذكر الله و من يفعل ذلك فأولئكهم الخاسرون . المنافقون 9
“O ju që besuat, as pasuria juaj e as fëmijët tuaj të mos ju shmangin prej adhurimit ndaj Allahut. E, kush bën ashtu, të tillët janë mu ata të humburit.” (Elmunafikun, 9)
Ku është defekti? Problemi qëndron në atë se muslimanët nuk i njohin ligjet e tyre fetare dhe bien ndesh me parimet islame. Sikur ta dinin këtë rregull që Allahu ua ka caktuar, pra riskun, ende pa lindur ata, do ishin më principialë në përfilljen e ligjeve të Allahut. Edhe ne, por edhe të tjerët kemi familje dhe jetojmë e ushqehemi, por nuk ka arsye që t’u shmangemi urdhrave të Allahut me arsye të Iblisit. Këtë pra dëshiron ai, që t’i devijojë njerëzit.
Prandaj, o rob i Allahut, kuptoje që Allahu ta ka siguruar pasurinë ty ende para se të lindësh, kërkoje ti atë, por kërkimi yt le të jetë në suaza të ligjeve të Allahut.

Exheli: Edhe çështja e exhelit, momentit të vdekjes dhe kohës së saj, është e përcaktuar nga Allahu Fuqiplotë para se të lindë njeriu. Allahu xh.sh. me mëshirën e Tij këtë e mbajti sekret dhe kjo është në dobi të njerëzimit. Ashtu siç na ka shfaqur Allahu shumë prej krijesave të e Tij, do ishte e mundshme dhe e pakontestueshme edhe shfaqja e afatit të jetës për secilin nga njerëzit, mirëpo a thua vallë njerëzit do të ndienin harmoni, lumturi, etj.? Jo, patjetër, prandaj Allahu xh.sh. me mirësinë e Tij që ka ndaj robërve të Tij këtë e ka mbajtur sekret për ne që, sado pak, për disa ditë të numëruara, të shijojmë ndonjë kënaqësi, mirësi, etj..
Gjithashtu, duhet ditur se çështja e exhelit është vendim i prerë nga Allahu, nuk ka mundësi që dikujt nga njerëzimi t’i vijë exheli më herët, para kohe, ose t’i vonohet, pa marrë parasysh mjetet dhe shkaqet që ndikojnë në vdekjen e njeriut. Ato mund të jenë vetëm arsye, e cila, nëse nuk është e justifikueshme, praktikisht e lejuar, pasojnë dënimet juridike fetare, siç thotë Allahu në Kuran:"فإذا جاء أجلهم لا
يستأخرون ساعة و لا يستقدمون . الأعراف 34
“… e kur t’u vijë afati-exheli i tyre, ai nuk mund të shtyhet për asnjë moment, e as të përngutet më parë.” (El a’rafë, 34)

Puna: Ndër veprat që i përcaktohen njeriut pasi t’i dërgohet shpirti është dhe puna e tij, që nënkupton se Allahu shënon se çfarë ka për të punuar ky njeri. Edhe kjo procedurë është sekrete për njeriun dhe askush nga krijesat e Allahut nuk mund ta zbulojë këtë, qoftë Profet i dërguar apo melek i afruar. Nga ky kontest ne duhet t’i përmbahemi Kuranit dhe Sunetit (ashtu siç e kanë kuptuar të parët tanë të mirë) dhe çdokush që vepron ndonjë vepër të ndaluar me pretendimin se më është shkruar për ta punuar, si p.sh.: një njeri i cili pi verë apo manipulon me kamatë dhe arsyetohet me arsye të Iblisit duke pohuar se kjo më është shkruar që ta punoj, pyetja që i parashtrohet këtij personi është: A mos vallë ti e ke zbuluar fshehtësinë e Allahut dhe e ke parë se çfarë të ka rezervuar ty Allahu që të punosh?
Përgjigja e paluhatshme është pa dyshim se ky këtë kurrë s’mund ta bëjë, ngase Allahu nuk e ka lënë këtë çështje në dorë të njerëzve. Sikur të ishte kjo punë e tillë, njerëzimi do ishte shkatërruar prej kohësh.
Por ne themi që Kurani dhe Suneti na ka treguar se çka të punojmë dhe nga çka të largohemi, prandaj çdokush që mundohet të arsyetohet për veprim jo të ligjshëm, apo për ndonjë vepër të ndaluar, se këtë mua ma ka caktuar Allahu, dijetarët islamë thonë se ky arsyetim është i pajustifikueshëm dhe ky person është në humbje.

Mjerimi dhe lumturia: Edhe kjo çështje, e cila është e shënuar për njeriun ose kundër tij, është sekrete. Dijetarët islamë thonë se kjo çështje ka të bëjë me botën e ardhme. Prandaj, edhe të parët tanë të mirë, kur i kanë lexuar këto hadithe, janë alivanosur pranë tyre dhe ka ndodhur që me vite të tëra nuk kanë mundur të shijojnë ndonjë kënaqësi e as ta ndiejnë shijen e ushqimit. Andaj duhet ta kemi frikë Allahun, se askush nga ne nuk e di se cili do të jetë pozicioni i tij ditën kur do të zbulohen fshehtësitë, kështu që ne si muslimanë duhet të jetojmë në mes këtyre paralelizmave në këtë botë; në mes frikës dhe shpresës.
Në hadithin e temës është përmendur edhe kjo, se meleku i cili fryn shpirtin i shkruan njeriut katër gjëra. Bie fjala, ku i shkruhen njeriut këto gjëra?
Sipas një hadithi, këto gjëra i shkruhen njeriut në mes të dy syve të tij, siç transmetohet nga Ibën Omeri, Allahu qoftë i kënaqur me të, i cili ka thënë: “Ka thënë Pejgamberi alejhi selam: “Kur Allahu e krijon njeriun dhe shpirtin e tij, thotë meleku i dërguar për fryrje të shpirtit: “O Zot, mashkull apo femër?” Allahu ia cakton atij atë që dëshiron, pastaj thotë (meleku): “O Zot, i mjerë apo i lumtur?” Allahu ia cakton atij atë që dëshiron,... Pastaj ia shënon në mes të syve të tij atë që do ta gjejë, saqë edhe ndodhitë që do t’i ndodhin.” (Bezari në musned, Darimiu, Ebu Jala, Ibën Hibani, hadithi është i dobët)
Ndërsa sipas hadithit të cilin e ka nxjerrë imam Muslimi, që e kemi theksuar më herët, se këto gjëra i shënohen në fletushkë.
Në saje të asaj që kemi theksuar më lart, është e mundur që t’i shënohen një herë këto gjëra në fletushkë e një herë në mes të syve.

Fjalët: “Pasha Allahun, përveç të Cilit nuk ka Zot tjetër (që meriton të adhurohet me të drejtë), ndonjëri nga ju do të punojë vepra nga veprat e banorëve të xhenetit…”, janë pjesa më e ndjeshme e hadithit, nga këtu rrëqethen lëkurat, frikësohen zemrat dhe rrjedhin lotët. Të parët tanë, kur i lexonin apo dëgjonin këto hadithe, alivanoseshin dhe me kohë të tëra nuk kthjelleshin nga frika ndaj Allahut të Madhëruar. Kjo pjesë e hadithit flet për një çështje shumë të rëndësishme, për fundin e njeriut, që është gjëja më kryesore në jetën e njeriut, dhe se veprat në Islam shpërblehen sipas fundit, prandaj kjo ka bërë që të parët tanë të frikësohen.
Betimi i Pejgamberit alejhi selam në Allahun xh.sh. nënkupton se është duke na treguar për një çështje tejet të rëndësishme, prandaj vini re dhe të jeni të kujdesshëm.
Nga kjo pjesë e hadithit gjithashtu përfitojmë se lejohet betimi në Allahun xh.sh.. Një vepër e tillë nuk është e papëlqyer- mekruh, në raste të nevojës apo me arsye.
Pjesa e fundit nga ky hadith përveçse vërteton fuqishëm shtyllën e gjashtë të besimit- besimin në caktimin e Allahut, na njofton gjithashtu për fundin e jetës së njeriut, e që faktikisht është çështja kryesore, ngase sipas fundit shpërblehen veprat.
Për fjalën në hadith: “që ndonjëri nga njerëzit punon punë të banorëve të xhenetit dhe një kut para se të hyjë në të…”, thonë dijetarët islamë se me këtë është për qëllim afërsia, e jo vetë mjeti matës- kuti, por afati shumë i shkurtër i mbetur nga jeta e tij. Gjithashtu është e nevojshme t’ju bëjmë të ditur se për qëllim është mbarimi i jetës së tij e jo futja e tij në xhenet, pra, derisa të mbetet mes tij dhe xhenetit, fjala është për exhelin e tij, ngase ky person ka punuar punë nga punët e xhenetit ashtu siç u duket njerëzve– në sy të njerëzve, mirëpo brendësia e tij ka qenë e prishur. Faktikisht nijeti i tij nuk ka qenë i pastër, siç dhe është transmetuar në disa versione:
“Transmeton Sehl ibën Saidi, nga Pejgamberi alejhi selam, i cili ka thënë: “Njeriu do të punojë vepra nga veprat e banorëve të xhenetit ashtu siç u duket njerëzve- siç ata e vlerësojnë, por ai është nga banorët e zjarrit, apo punon vepra të banorëve të zjarrit– xhehenemit, ashtu siç u duket njerëzve- siç ata e vlerësojnë, por ai është nga banorët e xhenetit.” (Buhariu dhe Muslimi)
Transmeton Ebu Hurejrete nga Pejgamberi alejhi selam: “Ndodh që njeriu punon kohë të gjatë vepra të banorëve të xhenetit, pastaj i vulosen atij veprat e tij me vepra të banorëve të xhehenemit dhe ndodh që njeriu punon vepra të banorëve të xhehenemit, pastaj i vulosen atij veprat e tij me vepra të banorëve të xhenetit.”
I paraprin caktimi, d.m.th. ajo që i është caktuar atij në barkun e nënës së tij dhe që fillimisht është shënuar në Levhi Mahfudh, që do të thotë se kundërshton vepra e tij atë që i është caktuar më herët.
Prej urtësisë së asaj që Allahu i ka bërë veprat si mjet të kënaqësisë apo të mjerimit për njerëzit është ngase Allahu xh.sh. i ka krijuar krijesat dhe e ka ditur se ç’do të punojnë ata. Dhe sikur t’i kënaqte ata apo t’i dëshpëronte vetëm me diturinë e Tij, do t’i vishej Allahut të Lartësuar ndonjë shpifje në gjykimin dhe vendimin e Tij. Mirëpo Allahu xh.sh. është i Urtë në drejtësinë e Tij, kështu që urtësia kërkon largimin nga dyshimet e mundshme të shpifjes, edhe nëse një shpifje e tillë mund t’i vishet nga mendjelehtët. Kështu që sikur Allahu i Lartësuar t’i dënonte disa nga njerëzit për shkak të diturisë paraprake të Tij rreth tyre, do t’i vishnin Allahut shpifje (në padrejtësi), prandaj Allahu e ka larguar këtë shpifje të mundshme me ngarkesat- obligimet ndaj tyre dhe më vonë janë shfaqur mëkatet e tyre. Kjo është dhe fshehtësia e citatit kuranor: لئلا يكون للناس على الله حجة بعد الرسل . النساء 165
“...ashtu që pas dërgimit të të Dërguarve njerëzit të mos kenë fakt (arsyetim) para Allahut…” (En Nisaë, 165)
Kjo na bën të qartë se fundi vjen sipas asaj që është përcaktuar më herët. Ana e jashtme e veprave nuk çon peshë në realitetin e kësaj çështjeje, mirëpo ana e jashtme luan vetëm rolin e veprave sinjalizuese.
Në këtë rast shtrohet pyetja: Si mund t’i bashkojmë këto dy argumente, pra ajo që është transmetuar në hadithin e temës se njeriu mund të punojë vepra të banorëve të xhenetit derisa të jetë mes tij dhe saj vetëm një kut... dhe kuptimi i citatit kuranor: إنا لا نضيع أجر من أحسن عملا. الكهف 30
”…..s’ka dyshim se Ne nuk i humbim shpërblimin atij që është bamirës.” (El Kehf, 30)
Citati kushtëzon veprën, por që të jetë e pranuar, që d.m.th. se kush e përmirëson veprën me sinqeritet i përmbyllet me pranim dhe mbarësi.
Thotë Ibën Rexhepi: “Sa i përket fjalës në hadith: “ashtu siç u duket njerëzve”, sinjalizon se pamja e brendshme kundërshton të jashtmen dhe se fundi i keq është si shkak i bindjes së keqe të brendshme, të cilën nuk ka mundësi ta shohin të tjerët. Gjithashtu dhe njeriu mund të punojë vepra të banorëve te xhehenemit, mirëpo në brendësinë e tij ka ndonjë cilësi nga cilësitë e fshehta që janë të mira, e që në fund të jetës së tij i paraprin, e mund të kundërtën, dhe i siguron fund të mirë.
Lusim Allahun që t’i përmbyllë veprat tona dhe të të gjithë muslimanëve me të mira!

Në disa transmetime thuhet: “Secilit nga ju i është caktuar një vend në xhenet dhe një vend në xhehenem.” I thanë: “O i Dërguar i Allahut, a t’i mbështetemi caktimit dhe ta lëmë punën?” Tha: “Punoni, se secilit nga ju i është lehtësuar ajo për çka është krijuar. Ai që është nga banorët e lumtur i lehtësohen punët e banorëve të lumturisë, ndërsa ai që është nga banorët e dëshpëruar i lehtësohen veprimet e banorëve të dëshpëruar”, pastaj citoi këto citate: فأما من أعطى و التقى . و صدق للحسنى .....الأية. الليل 5-10.
“E, sa i përket atij që jep dhe ruhet dhe vërteton bindshëm për më të mirën...” (El-Lejl, 5-10) (Buhariu nga Aliu r.a.)
Kurse në transmetimin e Imam Buhariut nga Sehl ibën Sa’di, ka thënë: “Thotë Pejgamberi alejhi selam: “Vërtet veprat shpërblehen sipas fundit të tyre.”
Pra, fundi i jetës së njeriut është çështja më kryesore, prandaj nuk ka fund të mirë pa nijet të mirë dhe pa përmirësim të veprave. Duhet t’i përkushtohemi anës së brendshme më tepër se të jashtmes, ngase nëse e kemi përmirësuar të brendshmen e jashtmja përmirësohet lehtë, që është e kundërta me të jashtmen.
Ndër hadithet që rrëqethin trupin dhe bëjnë që të frikësohet zemra e besimtarit është dhe hadithi të cilin e transmeton Buhariu në koleksionin e tij nga Sehl Ibën Sa’di, i cili thotë: “Pejgamberi alejhi selam shikonte një njeri i cili i luftonte ateistët dhe tha: “Kush dëshiron të njohë një njeri nga banorët e xhehenemit le ta shikojë këtë njeri.” E përcolli atë një njeri, derisa u plagos dhe kërkoi shpejtimin e vdekjes dhe tha se vendosi shpatën e tij në mes të gjoksit, ra mbi të derisa i doli nga kraharori i tij (d.m.th ka vrarë veten). Tha Pejgamberi alejhi selam: “Vërtet robi punon ashtu siç u duket njerëzve punë të banorëve të xhenetit, por ai është nga banorët e xhehenemit, por dhe punon ashtu siç u duket njerëzve punë të banorëve të xhehenemit, por ai është nga banorët e xhenetit dhe kujdes se veprat shpërblehen sipas fundit të tyre.”
Atij që i është përcaktuar kënaqësia, Allahu ia rrotullon zemrën e tij në momentet e fundit të jetës së tij në iman dhe vepra të mira e të pranuara. Mirëpo thonë dijetarët islamë, nga kjo kategori e njerëzve janë fare pak (nga ato që janë banorë të xhehenemit e punët i kanë të banorëve të xhenetit).
I falënderuar qoftë Allahu!

Sadat Rrustemi
10.8.2007
Vijon.