“O ju që keni besuar, nëse ndonjë i pandërgjegjshëm u sjell ndonjë lajm, ju shqyrtojeni mirë, ashtu që të mos e godisni ndonjë popull pa e ditur realitetin, e pastaj të pendoheni për atë që keni bërë.”

Pra, shohim  se kjo është thirrja e tretë që Allahu jua bën besimtarëve të Tij në këtë sure. Të gjitha këto thirrje janë bërë me një shkallë të lartë të edukatës, saqë disa dijetarë e quajtën këtë sure sure të edukatës.

Shkaku i zbritjes së kësaj sureje

Gati të gjithë dijetarët janë të mendimit se Pejgamberi dërgoi Velid ibën Utbe te fisi Beni Mustalak që të marrë prej tyre zekatin e tyre, pasi që ju kishte premtuar se do të dërgojë një njeri  që ta marrë zekatin prej tyre. Kur erdhi koha e zekatit e dërgoi Pejgamberi Velid ibën Utbe. Kur e panë atë u gëzua i tërë fisi dhe dolën ta prisnin të dërguarin e Pejgamberit, por ai u frikësua dhe mendoi se paskan dalë prej feje dhe kanë dalë ta mbysin atë. U kthye tek Pejgamberi dhe e njoftoi se fisi Benu Mustalak janë kthyer në idhujtari. Kur njoftoi Pejgamberin me këtë lajm, Pejgamberi me një herë e dërgoi një ekspeditë në krye me Halid Ibën Velidin dhe e urdhëroi që mos të ngutet pa e vërtetuar lajmin mirë. Halid ibën Velid erdhi natën dhe dërgoi disa  vëzhgues që të shikojnë gjendjen e tyre. Kur panë se ata ishin  të kapur për fenë e Allahut dhe dëgjuan ezanin dhe panë duke e falur namazin, erdhën tek Halid ibën Velid dhe  e njoftuan  për lajmin. U kthye Halid ibën Velid tek Pejgamberi dhe e njoftuan për lajmin, pastaj zbriti ky ajet:

“O ju që keni besuar, nëse ndonjë i pandërgjegjshëm u sjell ndonjë lajm, ju shqyrtojeni mirë, ashtu që të mos e godisni ndonjë popull pa e ditur realitetin, e pastaj të pendoheni për atë që keni bërë.”

Ndërsa disa dijetarë kanë përmendur transmetime edhe më të gjëra se kjo dhe kanë thënë: “Pasi që u kthye Halid Ibën Velid u frikësuan fisi Benu Mustalak dhe thanë se nuk u kthye Halid ibën Velid përveçse ka ndodhur diçka dhe frikësohem se mos ka zbritur për ne diçka prej Kuranit.”

Erdhën fisi Benu Mustalak tek Pejgamberi dhe i thanë: “Dëgjuam për ardhjen e të dërguarit tonë dhe dolëm që ta mirëpresim dhe t’i japim zekatin e ai u kthye dhe dëgjuam se mendoi se ne kemi dalë që ta luftojmë atë.”

Në këtë ajet Allahu ka përdorur fjalën “fasik” i pandërgjegjshëm, ndërsa me fjalën fasik nënkuptohet në sheriatin islam dalje nga respektimi dhe dëgjimi i urdhërave të Allahut. Dalja nga adhurimet e Allahut është i llojllojshëm. Disa prej tyre janë prej mëkateve të mëdha e disa të vogla. Disa janë të vogla që vazhdohet në të, ndërsa disa janë të vogla që nuk vazhdohet në të.

Allahu në këtë ajet na porosit që nëse na vjen ndonjë i pandërgjegjshëm me ndonjë lajm duhet që ta vërtetojmë atë dhe mos të ngutemi, sepse njeriut kur i vjen ndonjë lajm qëndron para tri gjërave: ose ta refuzojë atë lajm, ose ta pranojë, ose të vërtetohet në të.

Kështu Allahu na edukon neve se si duhet të veprojmë kur dikush na sjellë ndonjë lajm që mos të ngutemi në pranimin e tij apo në refuzimin e tij, as mos i beso e as mos e përgënjeshtro. Sepse nëse i beson këtij lajmi dhe e pranon menjëherë ka mundësi që ky lajm të jetë i rrejshëm, ndërsa nëse e përgënjeshtron ka mundësi që ky lajm të jetë i vërtetë.

Mirëpo pse të vërtetohemi mirë nga ky lajm? Allahu ka treguar po në të njëjtin ajet  se çka mund të ndodhë nëse nuk vërtetohemi mirë. “Ashtu që të mos e godisni ndonjë popull pa e ditur realitetin, e pastaj të pendoheni për atë që keni bërë.”

Sa ka sot nga njerëzit të cilët nuk kujdesen për lajmet që ju vijnë dhe i përhapim ato lajme pastaj pendohen për atë që kanë thënë. Përhapja e lajmeve pa u vërtetuar mirë ka bërë që muslimanët të përçahen dhe të konfrontohen mes tyre. Ndoshta njeriu pendohet nga ajo që ka thënë dhe nga ajo që ka bartë prej lajmeve të pa vërtetuara mirë, por zilia armiqësia dhe përçarja në mes të muslimanëve mbetet.

Njeriu  i cili bart lajme të pavërtetuara pastaj pendohet, mund të jetë katër lloje:

1. Pendohet për besimin e lajmit të pavërtetë.

2. Pendohet për përgënjeshtrimin e lajmit të vërtetë.

3. Pendohet për mendimin e keq që ka pas për muslimanin në atë që ka besuar dhe nuk ka qenë e vërtetë.

4. Pendohet për përhapjen e lajmit të rrejshëm në mes njerëzve.

Sikur muslimanët të vepronin me atë që përmban ky ajet do të kishin pas dobi të shumta. E prej dobive më të mëdha që do të kishin pas është ndalimi i njerëzve të pa ndërgjegjshëm të cilët bartin lajme pa u vërtetuar mirë. Sepse sikur muslimanët të kërkonin vërtetimin e lajmeve do të dilnin në shesh rrenat e tyre dhe kjo do të ndihmonte në pengimin e këtyre llojeve të njerëzve.

Dobitë e këtij ajeti

1. Domosdoshmëria e vërtetimit të lajmit nga i pandërgjegjshmi(fasiku).

2. Nënçmimi i atyre që janë të pa ndërgjegjshëm në lajme, sepse nuk pranohet lajmi prej tij, deri sa të vërtetohet.

3. Lajmi i të pandërgjegjshmit, fillimisht, as nuk pranohet, as nuk përgënjeshtrohet.

4. Kujdesin që duhet të kemi prej pandërgjegjshmërisë.

5. Nënçmimi i ngutjes para vërtetimit.

6. Njeriu i cili shpejton në pranimin e lajmit ka mundësi të veprojë diçka me injorancë, pa e ditur realitetin.

7. Njeriu i cili pranon apo refuzon lajmin nga i pandërgjegjshmi pa u vërtetuar mirë ai patjetër do të pendohet.

Përgatiti: Shaban Murati

04.11.2006