“Pasha detin e mbushur ( ose detin e ndezur flakë në Kiamet)” (Sure 52:6)

Ky ajet kuranor vjen gjithashtu në kontekst të betimit ku nënvizon kuptimin special të subjektit duke marrë parasysh se betimi është dhënë, Allahu i Madhëruar e definon më lartë nevojën që t’i jepet këtij betimi.

Por, çfarë është kuptimi special i detit të mbushur (ose detin e ndezur flakë në Kiamet)? Të dyja, uji dhe zjarri, janë të papajtueshëm, uji e shuan zjarrin dhe zjarri shkakton që uji të vlojë dhe të avullohet. Si mundet që një oqean i mbushur plot me ujë të ndizet flakë? Përse këtë papajtueshmëri e kanë shkruar më herët komentatorët e Kuranit Famëlartë se ata mendojnë se kjo mund të ndodhë vetëm në Ditën e Fundit, duke iu referuar ajeteve të tjera në Kuran ku këto gjëra janë të përshkruara me qartësi ( Sure 81: 6). Megjithatë, konteksti me të cilin është betuar “Pasha detin e mbushur” dhe 5 ajete vijuese përshkruajnë realitetin se të gjitha ekzistojnë në botën tonë, këtu.

Në kuptimin gjuhësor, ka kuptimin e mbiemrit “el mesxhur” ose “ I ndezur flakë” është kërkuar me zell. Sipas kuptimit gjuhësor derivuar prej një mbiemri ( el mesxhur) është “Plot me ujë dhe pengim prej shkeljeve (ecjeve) e vazhdueshme sipër, pranë masave kontinentale.” Kjo është korrekte, sepse sasia më e madhe e ujit të freskët  sot (77% e ujit të gjithë Tokës), është i kurthuar në formë të çarçafëve të trashë prej akulli në dy regjionet polare, gjithashtu edhe në formë të kapakut të akullt në malet e ngritura lartë. Prej kësaj mase të madhe të akullit që shkrihet, niveli i temperaturës së atmosferës pëson ndyshime për 4-5⁰C më të ulët sipër mesatares së tyre. Në këtë rast kjo shkrirje mund të rrisë nivelin e ujit në ditët e sotme në det dhe oqean për 100 m, e cila është e mjaftueshme të fundosë sot në mënyrë të qartë shumicën e krahinave të njerëzve ku jetojnë. Megjithatë, shkencëtarët e tokës kanë zbuluar se të gjitha oqeanet dhe detrat ( si Deti i Kuq dhe Deti Arabik) janë fizikisht të ndezur në flakë, ndërsa të tjerët ( si Deti Mesdhe, Deti i Zi dhe Deti Kaspik) nuk janë.

Siç thamë më lartë, më shumë se 64000 km të vijave ndarëse të Detit të hapur janë deri tani të vendosura në harta rreth e rrotull në detin e hapur, luginave të çara. Këto vija ndarëse të oqeaneve janë komponuar në mënyrë bazike të gurëve vullkanik bazltik të cilët janë derdhur jashtë në zonat e luginave oqeanike ( në temperaturë të ulët rreth 1000⁰C ose më shumë).

Ky ndërtim i vullkaneve oqeanike, me intensitet në vijat ndarëse të oqeanit të hapur, shpërndahet jashtë lateralisht, duke gjeneruar fenomenin e dyshemes së detit. Këto lugina të çara janë në mënyrë konstante të mbushura me rrjedhje të bazaltit të fresktët në rrasa të reja të kores oqenaike që ndërtohen gradualisht në të dyja pjesët të luginës. Vullkanët oqeanik të hapur vijnë prej çarjes së vullkanit, i cili buron prej luginave të oqeanit të hapur sisteme të cilat korja e oqeanit luginizohet dhe pjesa opozite e zonës së luginës është e shtyer anash prej burimit të masave në qendër të luginës në oqeanin e hapur, duke shkaktuar kshtu zbrazje përgjatë kreshtës së bushtit. Dyshemeja e detit me basalt formon sipërfaqe të kores në oqean ( e cila është mesatarisht 7 km e trashë), normalisht konsiston prej sekuencave në vijim ( prej majës e deri në fund).

0-1km  të sedimentimuar ( maja)

1 km jasteku i lavës së bazaltit

5 km truall i gabros prej digave ( fundi)

Fenomenet post-eruptive mund të vijnë si rezultat prej interakcionit të ujrave freotike me gurët e nxehtë të varrosur duke përfshirë:

1.Pranverat e nxehta, të cilat janë të formuara ku ujrat freotike janë në kontakt me magmën e nxehtë të kuqe, ndërsa gurët e nxehtë janë të nxehur dhe mineralizuar.

2.Gajzerët, të cilët janë erupcione periodike të ujit të vluar ( 200 ^oC ose më shumë) deri te qarkullimi me ujrat të sipërnxehta në thellësi të cilat janë direkt ose në kontakt me magmën e nxehtë të kuqe, ose me gurët e nxehtë(1000^oC ose më shumë).

3.Grykë e gazrave, janë gazra që dalin prej ujit të avullit të pasuruar me SO₂, H₂S, HF (sipas rregullit me bollekt).

4.Solfotarët, janë grykë e gazrave të pasura me Sulfur i kompozuar me H₂S.

Shumica e aktiviteteve vullkanoike në fund të detit dhe oqeaneve kanë qenë gjatë 20-30 milion viteve, megjithatë disa prej tyre kanë mbijetuar në aktivitetin e tyre për 100 milion vjet ose më shumë (p.sh: Ishujt Kanarie). Gjatë kësaj periode të gjatë të aktivitetit, formimi i koreve të vullkaneve kanë lëvizur për disa qindra kilometra prej cepit të pllakës konstante. Si pasojë e kësaj, koret vullkanike janë bërë të pasur me trup të magmës e cila përdoret për t’i ushqyer ata, prej këtu këto kore vullkanike të lëvizshme janë shuar dhe vdekur. Dyshemeja e tanishme e Oqeanit Paqësor përmban një numër të madh të përmbyturish, kratere vullkanike të shuara, përbri një numri të madh të vullkaneve violentë atkiv të cilët formojnë një unazë të përbashkët të quajtur Unaza e Zjarrtë.

Siç thamë më lartë, ngrihet në diskutim se të gjitha detet dhe oqeanet, të cilat janë momentalisht të zbuluara, të përhapura me dysheme të detit fizikisht në zjarrë (flakërimi i shkatuar prej aktivitetit vullkanik në fundin e tyre), ndërsa detet e mbyllura nuk janë. FlakërimI në shtratin e detit është në formë të shumë rrjedhjeve bazaltike të nxehta dhe nxehje të tjera magmatike të mbushura jashtë prej luginave të çara  të litosferës së Tokës. Këto çarje shkojnë prej 10-100 km për rreth globit, në të gjitha drejtimet në thellësi prej 65-150 km, ku i lidhin shtretërit e deteve me nxehtësi të lartë, gjysmë të shkrirë (astrosfera). Ky është shkaku që deti të jetë një zjarr në mënyrë fizike ( ose në ngalem të fundit të kuq të nxehtë).

Këto fakte goditëse të shumta të planetit tonë nuk ishin të njohura deri vonë , rreth viteve 60-70 të shekullit XX. Përmendja e shkoqitur në Kuran me këto goditje, por faktet e fshehura thellë të deteve dhe oqeaneve tona është një dëshmi e qartë që ky Libër i Famshëm është fjalë e Krijuesit, është në pastërtinë hyjnore.

Z. R. El Naggar

Përktheu: Visar Gashi