Desha tė di rreth sufistėve dhe vehabistėve: kush janė
ata ēka kanė pėr bazė?
Ma bėni hallall pėr ketė pyetje, pasi ka
shumė debate rreth kėtyre temave.
Elhamdulilah, unė jam besimtar, i kryej
obligimet ditore (pesė kohėt e namazit), mirėpo dėgjoj
pėr kėsi lloj temash: jo me mjekėr, jo pa mjekėr; ky e
pėrēan fenė; ky ėshtė njeri i mire; e shumė lloj-lloj
temash. Disa thonė qė para luftės kemi qenė mė tė mirė
dhe sa erdhėn kėta hoxhallarėt e rinj na e kanė pėrzierė
krejt.
Pėrgjigja:
Falėnderimet i takojnė Allahut, paqja dhe bekimet e Tij
qofshim mbi tė dėrguarin e Tij Muhamed, mbi familjen,
shokėt dhe tė gjithė ata qė ndjekin rrugėn e tij deri nė
Ditėn e Gjykimit.
Vėlla i
nderuar!
Ēėshtjet
pėr tė cilat ju bėni pyetje vėrtet janė ēėshtje qė
shpesh herė kemi rastin tė dėgjojmė rreth tyre.
Fillimisht themi se ne do tė pėrpiqemi me ndihmėn e
Allahut t’ju japim njė pėrgjigje tė plotė qė pėrmban
disa informacione tė nevojshme, kurse pėr tė folur rreth
ēėshtjeve tė lartpėrmendura, ka shumė ēfarė tė thuhet
dhe tė sqarohet, e pėr kėtė nevojitet qasje studioze dhe
kohė.
Ēėshtja e
parė: Rreth termit “sufizėm”
Sa i
pėrket sufizmit ose sufistėve qė rrjedh nga fjala arabe
“tesevuf” si term nuk ka qenė e njohur nė kohėn e
Profetit (salallahu alejhi ue selem), kurse kur njerėzit
e pėrdorin, nė pėrgjithėsi, mund tė pėrmblidhet se
nėnkupton dy gjėra.
Por, para
se t’i pėrmend ato nėnkuptime, dėshirojmė tė bėjmė me
dije lexuesve njė esencė mjaftė tė rėndėsishme.
Nė Islam
nuk na lejohet tė shenjtėrojmė asnjė fjalė dhe
metodologjia e Ehli Sunetit nė termat qė pėrdoren nga
njerėzit ėshtė se para se tė gjykojmė rreth nocionit apo
termit, kėrkojmė sqarim se ēfarė dėshirohet apo
nėnkuptohet me tė. Nėse ėshtė pėr qėllim njė gjė e
pranuar dhe lejuar, atėherė gjykojmė edhe me termin
ashtu, nėse ėshtė pėr qėllim diēka e ndaluar dhe e
papranuar, atėherė e refuzojmė atė.
P.sh.:
termi “Adėl” - “Drejtėsi”, ėshtė njė term i pėrdorur nga
mutezilėt (njė fraksion racionalist i papranuar) tė
cilėt thonė se kjo “drejtėsia” ėshtė njėra nga bazat
themelore dhe pikėnisjet e mėsimeve tė tyre.
Nė shikim
tė parė, ky nocion i pėrdorur nga ata nga aspekti
gjuhėsor, ka kuptim tė mirė qė neve na duhet ta
pranojmė. Por, nė esencė ata nuk e dėshirojnė
drejtėsinė, tė cilėn ne e kuptuam fillimisht. Ata me
kėtė term nėnkuptojnė: “Mohimin e tė gjitha cilėsive
tė Allahut”, kėshtu qė ata mohojnė cilėsinė e Dijes,
Dėshirės, Fuqisė, tė Folurit e Allahut dhe tė gjitha
cilėsitė e tjera.
Me kėtė
shembull kemi pėr qėllim tė theksojmė se ka mundėsi
dikush tė pėrdorė ndonjė fjalė “term” qė kuptimi i saj
nė esencė ėshtė i pranuar dhe i mirė, e ai nuk ka pėr
qėllim kėtė kuptim tė mirė, por ka pėr qėllim njė
ēėshtje tjetėr qė ėshtė e refuzuar nė mėsimet Islame dhe
ai e stolis idenė e devijuar tė tij me ndonjė term qė ka
kuptim tė mirė. Por, ėshtė e mundur edhe e kundėrta, qė
dikush tė pėrdorė ndonjė emėrtim me kuptim tė keq ndaj
dikujt qė nuk ėshtė ashtu, vetėm me qėllim tė
diskreditimit apo nėnvlerėsimit.
E bėmė
kėtė sqarim tė kuptosh se te Ehli Suneti nuk ėshtė bazė
nocioni, por bazė ėshtė ajo ēfarė nėnkupton ajo fjalė.
Prandaj ata nė pėrgjithėsi nė emėrtimet dhe nocionet qė
pėrdoren fillimisht as nuk gjykojnė si tė pranuara, as
tė refuzuara, para se tė sqarohen se ai i cili e pėrdor
atė nocion ēfarė ka pėr qėllim.
Tani t`i
kthehemi se kur pėrdoret ky term ēfarė nėnkuptojmė.
E
pėrmendėm mė herėt se nocion “sufizėm” ose “tesevuf” kur
njerėzit e pėrdorin kanė pėr qėllim dy kuptime:
Kuptimi i parė:
“Sufizėm” nėnkupton asketizmin dhe thjeshtėsi nė jetė,
pra qė muslimani tė mos jepet pas kėsaj bote dhe ta
largojė veten nga lukset e kėsaj bote.
Tėrheqja
nga kėnaqėsitė dhe mosdhėnia e tepėrt pas kėsaj bote nė
gjuhen e Profetit (salallahu alejhi ue selem) ėshtė
quajtur “zuhd”, qė gjuhėsisht do tė thotė “abstenim dhe
humbje interesimi ndaj njė ēėshtjeje”.
Transmetohet nga Sehl ibėn Sad es Saidi (Allahu qoftė i
kėnaqur me tė!) se erdhi njė njeri te Resulullahu (salallahu
alejhi ue selem) dhe i tha: “O i Dėrguar i Allahut!
Mė drejto nė njė vepėr qė kur ta veproj atė do tė mė
dojė Allahu dhe do tė mė duan njerėzit? I Dėrguari (salallahu
alejhi ue selem) thotė:
“Largoje veten (bėhu zahid), (mos lakmo) nė kėtė botė,
do tė tė dojė Allahu, kurse mos lakmo nė atė qė ėshtė te
njerėzit (nė dorė tė tyre) qė tė duan njerėzit.”[1]
Kjo formė
e perceptimit tė termit “sufi”, pra qė ajo tė jetė
sinonim i nocionit “zuhd”, nė Islam ėshtė i pranuar dhe
ka bazė. Edhe pse duhet tė kuptojmė se mėnyra se si
pėrcaktohet nė Islam asketizmi (zuhdi) ėshtė mjaftė e
qartė dhe e njohur nė praktikėn e Resulullahut (salallahu
alejhu ue selem).
Prandaj,
asketizmi qė njeriu ta braktisė kėtė botė nė pėrgjithėsi
nė formė tė tėrėsishme dhe tė mos shijojė asnjė lloj tė
kėnaqėsive, duke pretenduar se me kėtė abstenim tė
trupit nga kėnaqėsitė arrijnė kulminacionin e dėlirėsisė
sė shpirtit, ėshtė e refuzuar.
Islami e
mėson njeriun se i lejohet tė kėnaqet nė kėtė botė, por
duhet tė kuptojė drejt rolin e tij nė kėtė dhe se kėto
kėnaqėsi janė kalimtare e nuk duhet tė mashtrohet dhe tė
jepet pas tyre, duke harruar tė punojė pėr botėn tjetėr,
por ai ka nevojė tė parapėrgatitet me punė pėr
kėnaqėsitė e pėrjetshme.
Transmeton Imam Ahmedi nga Ebu Idris Haluani (Allahu
qoftė i kėnaqur me tė!) se ka thėnė):
“Zuhdi nė kėtė botė nuk do tė thotė qė
gjėrat e lejuara njeriu duhet t`i bėjė haram (t’ia
ndalojė vetes), e as ta humbė pasurinė (mos ta posedojė
atė), por zuhdi nė kėtė botė ėshtė kur njeriu ėshtė mė
i sigurt nė atė qė ėshtė nė duart e Allahut, se sa nė
atė qė ėshtė nė duart e tij dhe nėse i dhurohet diēka,
tė jetė mė i interesuar qė tė pėrfitojė sevapin nga ajo
(pėr botėn tjetėr), se sa tė mbetet ajo nė duart e tij.”
Me fjalė
tė tjera, qė njeriu tėrėsisht tė largohet nga kėnaqėsitė
e kėsaj bote, ashtu si ėshtė e njohur nė disa fe tė
tjera, si murgėria, abstenimi ,pothuajse plotėsisht, nga
ushqimi (ashtu si ėshtė e njohur te budistėt) dhe
praktika tė tjera tė tilla janė tė refuzuara nė Islam.
Enesi,
radijallahu anhu, rrėfen se disa sahabė kishin pyetur
njėrėn prej grave tė Resulullahut, salallahu alejhi ue
selem, rreth adhurimit tė tij nė jetėn private. E pas
kėsaj, njėri nga ata tha: “Unė nuk do tė martohem.”
Tjetri: “Unė nuk do tė ha mish.” E tjetri: “Unė nuk do
tė fle nė shtrat.” Kur mori vesh Resulullahu (salallahu
alejhi ue selem) pėr kėtė, pasi falėnderoi dhe lavdėroi
Allahun, tha: “Ē'ėshtė puna me disa njerėz qė kanė
thėnė kėshtu e ashtu?! Dijeni se unė falem dhe fle,
agjėroj e ha dhe martohem po ashtu. Kush largohet nga
suneti im, ai nuk ėshtė nga unė."[2]
Nė kėtė
formė duhet tė kuptohet asketizmi nė Islam dhe kėshtu
kanė qenė tė njohur edhe asketėt mė tė mėdhenj prej
muslimanėve, ata janė sahabėt e Resulullahut (salallahu
alejhi ue selem).
Pėr tė
mos e zgjatur mė shumė nė kėtė pikė, themi se nėse
dikush e pėrdor nocionin “sufi” dhe ka pėr qėllim kėtė
kuptim, pra ka pėr qėllim asketizmin dhe mosdhėnien pas
kėsaj bote, ashtu siē ėshtė sqaruar mė lartė, atėherė
kjo ėshtė e pranuar nė Islam, pasi ka bazė dhe ėshtė njė
esencė nė tė cilėn kanė ecur sahabėt nė krye me vetė
Pejgamberin (bekimi dhe paqja qofshin mbi tė!). Tė
gjithė ne jemi tė njohur pėr asketizmin qė kanė pasur
ata. Nė kėtė rrugė kanė vazhduar edhe tabiniėt, tė cilėt
nuk janė dhėnė pas kėnaqėsive tė kėsaj bote, pastaj edhe
njerėzit e dijetarėt pas tyre.
Prandaj
edhe e gjejmė nė disa libra nga disa dijetarė qė i
atribuojnė kėtė term Hasan Basriut, pastaj Abdul Uahid
Zejdit dhe disa shoqėruesve tė tyre.
Por, do
tė ishte mė e qėlluar qė kėtė term ta pėrdorim ashtu si
e ka pėrdorur Resulullahu (salallahu alejhi ue selem)
dhe ka qenė e njohur nė periudhėn e sahabėve. Ajo ėshtė
qė nė vend tė termit “sufi” tė pėrdorej nocioni “zuhd”.
Pasi ne me kėtė derisa shėrbehemi me njė nocion pėr tė
cilin ka shumė mospajtime rreth esencės se nga rrjedh[3],
neve e pėrdorim njė nocion qė ėshtė emėrtuar nga Profeti
(salallahu alejhi ue selem).
Kuptimi i dytė:Kuptimi
i dytė i nocionit “sufizėm” dhe mė i pėrhapuri ėshtė se
ajo do tė thotė “misticizėm”, qė nėnkupton gjendjen
shpirtėrore e njeriut, ku mendja pushon sė luajturi
rolin e vet. Me fjalė tė tjera, zbulimi i disa tė
“vėrtetave hyjnore” tė cilat nuk ka mundėsi tė arrihen
me metodėn tradicionale tė hulumtimit dhe argumentit nga
Kurani dhe Hadithi.
Kjo
filozofi e paraqet se urdhrat, obligimet dhe porositė e
sheriatit janė dy lloje:
1. Tė dukshme (dhahir, ekzoterike).
Janė ato vepra dhe gjėra qė ēdo njeri ka mundėsi t`i
kuptojė dhe kryejė. Nė kėtė hynė gjėrat e njohura tė
besimit pėr ēka flasin dijetarėt dhe gjėrat qė kryhen me
gjymtyrė dhe organe (me dorė, kėmbė, vesh, etj). Me kėto
gjymtyrė ai ecėn, shkon nė haxh, agjėron, falet, ose e
ndalon vetėn nga vjedhja, zinaja, etj.
2. Tė fshehta (batin, ezoterike).
Gjėra qė ēdonjėri nuk ka mundėsi t’i kuptojė dhe t’i
dijė. Prandaj pretendojnė ekzistimin e njerėzve tė
mbėrritur (arritur) qė njerėzit e thjeshtė janė tė
detyruar tė lidhen me ta, nėse dėshirojnė tė arrijnė nė
njohjen e kėtyre realiteteve (hakikateve).
Kėta
njerėz tė mbėrritur i quajnė sheh, evlija (velij),
murshid, imam, apo emra tė tjerė. Prandaj ata thonė se
sheriati i shpallur nga Allahu ėshtė njė, por qasja ndaj
njohurive tė fshehta bėhet me anė tė “tarikateve”. Disa
thonė se janė dymbėdhjetė, disa tė tjerė i numėrojnė nė
mė shumė se dyqind sosh[4].
Tė
flasėsh pėr kėta sufistė dhe mėsimet e tyre, ėshtė
sikurse tė flasėsh pėr detin dhe ēfarė ka nė tė. Kemi
nga llojet mė tė ndryshme dhe tė ēuditshme tė mėsimeve
dhe devijimi i tyre ėshtė mė i madh se tjetri.
-Ekzistojnė nga ata qė nėpėrmjet torturės sė vetvetes
pretendojnė se arrijnė tė kalojnė nė ekstazė ku ata
shijojnė (si thonė) “ėmbėlsirėn e besimit”[5].
-Disa tė
tjerė kėrkojnė arritjen e ekstazės me ndonjė mėnyrė
tjetėr qoftė edhe nga mė tė ēuditshmet.
-Murshidėt
e tyre pretendojnė se flasin me Allahun dhe njohuritė i
marrin direkt nga Ai.
-Ai qė
arrin tė bėhet murshid, me kėtė privilegj ėshtė i liruar
nga obligimet dhe ndalesat[6].
-Ka prej
tyre qė imamėt shpirtėror tė tyre (evlijat) i
konsiderojnė se janė me gradė mė lartė se tė dėrguarit
dhe pejgamberėt.[7]
-Madhėrimi
i varrezave, tyrbeve ėshtė njė rit kryesor i tyre.
-Ajo qė
mund tė konsiderohet si mė e ēuditshmja dhe mė e
devijuara nė kėtė ėshtė besimi i tyre se murshidėt pas
vdekjes marrin pėrgjegjėsi nė drejtimin e gjithėsisė dhe
trupave qiellorė, prandaj i shohim ata sufi dhe nė raste
tė vėshtirėsive thėrrasin dhe u luten atyre tė vdekurve,
para qindra viteve.
Do ta
pėrmend edhe njė pikė tė nevojshme nė kėtė pėrfundim
rreth sufistėve, ajo ėshtė se sufizmi me kuptim tė
misticizmit, nuk ėshtė njė veēanti e tarikateve qė i
atribuohen muslimanėve, por ajo ėshtė e njohur edhe te
hindusėt e vjetėr, budistėt, filozofėt e vjetėr, pastaj
edhe te tė krishterėt e gjejmė atė.
Abdurrahman el Uekil ėshtė njė bashkėkohor, i cili nė
fillim tė jetės ka qenė sufist dhe i ka ndjekur mėsimet
e sofizmit, por me dėshirėn e Allahut ai udhėzohet dhe e
kupton fatalitetin e kėtyre ideve. Pas largimit nga
sufizmi ai i ka tė shkruar disa libra qė tregojnė
rreziqet dhe zbulon fshehtėsitė e tyre. Ai nė njė vend
thekson:
"Sufizmi
ėshtė xhybe e zjarrputistėve (mexhusėve), e cila lė
pėrshtypjen se ėshtė hyjnore. Madje, kjo ėshtė maskė e
ēdo armiku tė fesė sė vėrtetė. Shikoni atė dhe do tė
gjeni nė tė brahmanizėm, budizėm, zoroastrianizėm dhe
bėsimet manikiane. Ju do tė gjeni platonizėm nė tė.
Madje mund tė gjeni edhe judaizėm, krishterizėm dhe
idhujtari tė ditėve tė injorancės"[8].
Kėshtu
deklaron njė person qė i njeh nga brenda kėta njerėz.
Pra,
ashtu siē e pėrmendėm pak mė lartė, themi se tė flasėsh
pėr tarikatet sufiste dhe pėr sufizmin ėshtė njė
rrugėtim mjaftė i gjatė dhe plotė ēudira qė tė bėjnė tė
qeshėsh, por nė tė njėjtėn kohė edhe tė qash. Tė qeshėsh
kur tė shohėsh se sa larg mund tė shkojė imagjinata e
njerėzve dhe ēfarė mund tė shpikin ata. Kurse tė qash se
si kėto tarikate i atribuohen Islamit dhe muslimanėve,
kurse Islami nė esencė kur ka zbritur qė nė fillim i ka
luftuar kėto dukuri tė shirkut.
Edhe
njėherė e ritheksojmė, nėse dikush e pėrdor kėtė term
sipas kuptimit tė parė, atėherė kjo ėshtė e pranuar dhe
ka bazė nė Islam. Kurse kush e pėrdor sipas kuptimit tė
dytė dhe dėshiron ato mėsime t`ia atribuoj Islamit dhe
tė pretendoj se forma e tillė e perceptimit ėshtė
Islame, atėherė ajo ėshtė e refuzuar dhe e papranuar.
Sė fundi,
themi se kjo ishte nė pika tė shkurtra rreth sufizmit
dhe lus Allahun e Lartėsuar se nė te do tė gjesh atė qė
do tė shėrbej ty dhe ēdo muslimani i cili e kėrkon tė
vėrtetėn.
Ēėshtja e
dytė: Rreth “Vehabizmit”
Edhe pėr
kėtė term perceptimet e njerėzve dallojnė dhe gjejnė se
kėtė emėrtim secili qė e pėrdor ka njė qėllim qė dallon
nga tjetri.
Ajo qė e
bėnė tė dalloj termi “vehabi” prej ternit tė mėsipėrm
ėshtė se tė gjithė ata qė e pėrdorin kėtė term e
pėrdorin pėr qėllim tė keq, pra tė gjithė ata kanė
dėshirė tė sillen rreth kėtij termi edhe pse mund tė
ndryshojnė se ēfarė kanė pėr qėllim, ata e pėrdorin me
qėllim tė diskreditimi, ose paraqitje rreziku dhe
kėrcėnimi pėr tė tjerėt e assesi pėr lavdėrim apo tė
theksojnė se “vehabitė” janė tė mirė.
Ky
emėrtim i atribuohet njė personi i cili jetoi viteve
1703-1792 qė quhej Muhamed ibėn Abdulvehab.
Pėr tė
mos u zgjeruar shumė themi se kryesisht kur dikush e
pėrdor kėtė nocion ka pėr qėllim njėrėn nga kėto
kuptime:
1.
“Vehabitė” janė ata qė thėrrasin nė krijimin e medhhebit
tė pestė. Pra, ata pretendojnė se Muhamed Abdulvehabi,
ishte njė njeri i cili ka thirrur tė mos punohet me
katėr medhhebet e pranuara te tė gjithė muslimanėt (hanefi,
shafi, maliki dhe hanbeli), por tė punohet me njė
medhheb tė pestė, ai ėshtė medhhebi “vehabi”. Kėshtu ata
i paraqesin se janė njerėz qė janė armiq tė krejt
myslimanėve, pasi kundėrshtojnė mėsimet nė tė cilat
thirren muslimanėt.
2. Janė
njerėz qė nuk e duan Resulullahun (salallahu alejhi ue
selem) dhe nuk dėrgojnė salavatė mbi tė. Pra nuk kanė
respekt ndaj tij, nuk luten pėr tė dhe nuk e nderojnė
ashtu siē meriton i Dėrguari i Allahut tė nderohet.
3. Ata
nuk kanė respekt ndaj sahabėve (shokėve) tė Resulullahut
(salallahu alejhi ue selem). Ēfarė ėshtė edhe mė keq ata
i urrejnė ata dhe qėndrimi i tyre ndaj tyre ėshtė
nėnēmues dhe i papranuar te muslimanėt nė pėrgjithėsi.
4. Ata
janė havarixh (rebelues), tė cilėt kanė kundėrshtuar
hilafetin musliman tė atėhershėm dhe i kanė luftuar
muslimanėt.
5.
“Vehabi” janė ata njerėz qė e aplikojnė Islamin radikal
dhe kėrkojnė nga tėrė muslimanėt tė perceptojnė Islamin
vetėm ashtu siē ata e paramendojnė.
6.
“Vehabi” me kuptim tė terrorizmit. Me fjalė tė tjera, ky
term ėshtė sinonim i termit “terrorizėm”. Dhe kur ata e
pėrdorin kėtė term dhe mundohen t`i atribuojnė dikujt,
kanė pėr qėllim qė ata tė njėjtit t`i akuzojnė pėr
terroristė, por e kuptojnė se nėse pėrdorin termin e
fundit ndaj tyre do tė ishte shumė e pavend, pasi ata tė
cilėt dėshirojnė t`i akuzojnė ashtu janė njerėz tė
thjeshtė, tė qetė dhe nuk kanė asnjė vėrejtje dhe
kalojnė nė pėrdorimin e emėrtimit “vehabi”, mė lehtė tė
kapėrdihet nga ata qė nuk dinė tė bėjnė dallime.
7. Te
disa, me “vehabizėm” e etiketojnė ēdo njeri qė e merr
seriozisht Islamin, qoftė edhe prej atyre qė s'kanė
lexuar asnjė shkronjė prej Ibėn Abdulvehabit, ose edhe
nuk kanė dėgjuar fare se ky njeri ka ekzistuar. Porse ky
emėrtim thjeshtė ėshtė pėrshkrim i atij i cili i pranon
me seriozitet Islamin dhe mundohet tė jetė praktikues me
aq sa ka mundėsi.
Pra
“vehabizmi” tek ata ėshtė sinonim i tė praktikuarit tė
denjė tė Islamit i cili do tė thotė: tė besuarit se i
tėrė Kurani ėshtė fjalė e Allahut tė Madhėruar dhe se tė
kapurit pėr tė ėshtė obligim i ēdo muslimani. Vehabist
ėshtė myslimani i cili falė pesė kohėt e namazit,
agjėron Ramazanin, jep zekatin dhe kryen haxhin, nėse ka
mundėsi. Ai ėshtė muslimani i cili nuk pi alkool,
s'merret me kamatė, nuk beson nė ato vlerat tė
civilizimit perėndimor qė janė nė kundėrshtim me
Islamin. Muslimani vehabist ėshtė ai i cili mendon se
feja e tij ėshtė e vėrtetė dhe e nxitė atė qė njerėzit
t'i thėrrasė nė Islam. Me fjalė tė shkurta, vehabist
ėshtė ēdo musliman i cili mundohet tė kapet pėr mėsimet
e fesė sė tij edhe nėse jeton nė vendet perėndimore.
Kėto janė
pėrafėrsisht ajo qė nėnkuptojnė ata qė e pėrdorin kėtė
etiketim. Pėr tė shtjelluar kėto dhe pėr t’u pėrgjigjur
se sa ėshtė e vėrtetė ndonjėra nga kėto, duhet tė
shkruhet mjaft, prandaj unė nuk do tė ndalem tė komentoj
kėto, por do tė mundohem vetėm tė sjell njė konkluzion
qė ėshtė i nevojshėm pėr ēdo njeri qė e kėrkon tė
vėrteten dhe qė ky ėshtė i vetmi pikėsynim i tij.
Luajtja
dhe manipulimi me terma, nocione, etiketime dhe
emėrtime, ėshtė njė art mjaft i njohur qė moti, besa
edhe goxha i suksesshėm pėr tė arritur objektivat qė
dikush ia vendos vetes, por e di se nuk do tė jetė
efikas, nėse ėshtė i qartė se ēfarė synon.
Nuk do ta
kisha pėrmendur kėtė, por pėr tė qenė mė afėr lexuesit e
dimė se si qarqe tė caktuara qė nė fillim tė konfliktit
me shqiptarėt e Kosovės, filluan tė pėrdornin terma si:
“nacionalizėm”, “terrorizėm”, “iridentiuzėm”,
”shovinizėm” dhe shumė “..izma” tė tjerė tė gjitha me
qėllim tė paraqitjes sė shqiptarėve se janė njė komb qė
nuk bėnė t`u lejohet tė kenė tė drejta, pasi janė njė
popull qė nė vete bartin shumė tė kėqija qė sqarohen me
kėto etiketime.
Prandaj
edhe etiketimi me kėtė term nė kėtė kohė ėshtė tendencė
e dikujt pėr t`i realizuar objektivat tė cilat ka
dėshirė t`i realizojė.
Kjo ėshtė
kėshtu edhe nga aspekti rajonal, por edhe mė gjerė, pasi
nėse dikush duhet tė klasifikohet si terrorist e i
rrezikshėm, por nuk ka asnjė precedence qė tė mund tė
kapet pėr tė dhe e di se etiketimi me termin “terrorist”
ėshtė e palogjikė, e pėrdor termin “vehabist” pasi ka
disa kuptime dhe ai ka mundėsi tė manipulojė me tė si tė
dojė; nganjėherė e paraqet si “terrorizėm”, nganjėherė
si “musliman radikal”, nganjėherė si “fondamentalist”,
besa edhe nganjėherė bashkėpunėtor i “el kaidės” dhe
kėshtu me radhė.
Ne nuk do
tė komentojmė mė shumė, por si pėrfundim rreth kėtij
termi, themi se ky term nė gjuhėn e sheriatit nuk ėshtė
i njohur dhe nuk ka bazė dhe ėshtė i papranuar. Nėse
dikush mund ta akuzoj se Muhamed ibėn Abdulvehabi ishte
njė person qė thėrriste nė njėrėn nga kėto me tė cilat
ata e thonė, atėherė ai ka me dhjetėra libra tė shkruara
dhe nė to sqarohet shumė qartė nė ēfarė thėrret dhe cila
ėshtė metodologjia e tij. E nėse dikush dėshiron tė na e
vėrtetojė kėtė, atėherė le tė dėshmoj duke sjellė citate
nga shkrimet e tij se gjoja paska qenė njė njeri qė ka
nxitur nė urrejtjen e tė Dėrguarit (salallahu alejhi ue
selem), ose shokėve tė tij, apo edhe nėse ka thirrur nė
“Islam radikal”, “terrorizėm” e shpifje tė tjera. Dhe
mos u merakos se po tė gjenin diēka ata do tė sjellin
menjėherė dhe do tė mundoheshin tė na i venin nė sy, por
kjo ėshtė e pamundur, pasi nuk ka diēka tė ngjashme nė
kėto libra. Ai deklarohet nė librat e tij se pason
metodologjinė e Ahmed ibėn Hanbelit si nė medhheb ashtu
edhe nė akide.
Kurse sa
i pėrket qėndrimit tonė ndaj kėtij personi ėshtė i
njėjti sikurse ndaj ēdo dijetari tjetėr. Ne e
respektojmė atė ashtu siē respektohen tė gjithė
dijetarėt e tjerė. Dhe assesi nuk i pėrcaktojmė ndonjė
specifikė apo veēim. Themi se thėnia ēdonjėrit nuk
merret si e saktė apo e refuzuar pa iu nėnshtruar
peshores sė Kuranit dhe Sunetit; ajo qė pajtohet me tė
merret, jo pėr hir tė thėnėsit, por pėr hir tė sė
vėrtetės dhe ajo qė ėshtė nė kundėrshtim me kėto dy
baza, lihet dhe nuk merret, pa marrė parasysh kush ėshtė
thėnėsi dhe ēfarė qėllimi kishte, tė mirė apo tė keq.
Edhe ky
njeri te ne, fjalėt e tij, thėniet, qėndrimet, por edhe
ato qė i ka vepruar gjatė jetės sė tij, i nėnshtrohen
kėsaj peshore, nėse pajtohet me tė merret, nėse nuk
pajtohet ajo te ne refuzohet dhe lihet.
Pėrfundim
Nė
pėrfundim do tė ndalem te ajo qė pėrmendni ju se
hoxhallarėt e rinj janė duke pėrēarė fenė dhe se gjendja
jonė para luftės ka qenė mė e mirė. Mendojmė se ai qė e
thotė kėtė nuk ėshtė i vetėdijshėm se ēfarė ėshtė duke
folur apo edhe nuk ėshtė fare nė rrjedha si para lufte
ashtu edhe pas.
Atė qė
mund ta vėrej secili tani ėshtė se ekziston njė kthim i
muslimanėve tė trojeve tona nga Islami dhe se ėshtė duke
ndryshuar botėkuptimi i gabuar qė ishte mbjellė mė herėt
nė kohėn e komunizmit.
Derisa mė
herėt njė person i cili praktikonte fenė qoftė edhe njė
xhuma nė javė nė shoqėri dhe pėr kolegėt e tij ishte
objekti mė i preferuar talljeje dhe nėnēmimi, tani
shohim shumė nga njerėzit nuk gabojmė tė themi edhe tė
njohur nė opinionin e gjerė krenohen tė flasin se janė
praktikues tė Islamit dhe mburren me kėtė. Edhe pse
ekziston njė hezitim i vėrejtur prapė se prapė duke
pasur parasysh edukimin qė kemi marrė viteve tė kaluara
dhe formėn se si ėshtė shtjelluar perceptimi i fesė,
ėshtė bėrė njė pėrparim i suksesshėm nė kėtė.
Pastaj
nėse njė ditė prezanton nė xhami, e mos tė themi ditėn e
xhuma, sheh numrin e tė rinjve dhe bė njė krahasim me tė
kaluarėn e afėrt, e kupton se kjo qė e thotė se mė mirė
ka qenė gjendja jonė para luftės se sa tani, nuk mund ta
ketė fjalėn pėr gjendjen e Islamit dhe praktikumin e
tij, por realisht ai ėshtė njė njeri qė nuk u dėshiron
tė mirėn muslimanėve.
Sė
fundi, ju kėshillojmė juve dhe tė gjithė atyre qė e kanė
zgjedhur kėtė rrugė pėr ta pasuar, mos tė humbni kohė nė
atė ēfarė thuhet. Kjo nuk do tė ndalet kurrė dhe ėshtė
njė traditė tė cilėn e kanė pėrjetuar edhe pejgamberėt.
Edhe vetė Muhamedi (salallahu alejhi ue selem) ėshtė
etiketuar se ėshtė i “ēmendur”, “pėrēarės”, “magjistar”
dhe emėrtime tė tjera, por ai qėndroi dhe vazhdoi nė tė
vėrtetėn, derisa u realizua premtimi i Allahut. Allahu i
Lartėsuar thotė: “Dhe thuaj!
Erdhi e vėrteta e u zhduk e kota. Vėrtet, e kota
gjithnjė ka qenė e zhdukur.” (Isra, 81)
Alaudin
Abazi
06.01.2007
[1]
Transmeton Ibėn Maxhe dhe hadithi ėshtė i
cilėsuar i saktė.
[3]
Ekzistojnė me dhjetėra mendime se nga e ka bazėn
kjo fjalė.
[4]
Kėsi lloj tarikatesh janė prezentė edhe te ne si
ai halveti, kaderi, refai, etj.
[5]
Kėsi njerėz pėr fat tė keq kemi edhe nė disa
rajone tė Kosovės, tė cilėt me akte tė tilla
pretendojnė se janė duke bėrė rite (adhurime)
islame, ku edhe mediat ndiejnė kėnaqėsi t`i
paraqesin kėto pamje.
[6]
Duke argumentuar me ajete qė i komentojnė sipas
dėshirės sė tyre
[7]
Nė kėtė shumė qartė deklarohet Muhididin Ibėn
Arebiu nė librin “Futuhat Mekije”