Hytbe

Shkencore
Urtėsi

Ėndėrrat

Ligjėrata

Ilahi

Faqja juaj

Faqja kryesore

Kuran

Hadith
Akide

Fikh

Tefsir

Tema

Pyetje

 

www.albislam.com
 
www.fjalaebukur.com
 
www.ankebut.com
 
www.krenaria.com
 
www.dritaebesimit.com
 
www.audionur.com
 

 
 
 
 
 
 
 
 
Desha tė di rreth sufistėve dhe vehabistėve

Pyetja:

Desha tė di rreth sufistėve dhe vehabistėve: kush janė ata ēka kanė pėr bazė? Ma bėni hallall pėr ketė pyetje, pasi ka shumė debate rreth kėtyre temave. Elhamdulilah, unė jam besimtar, i kryej obligimet ditore (pesė kohėt e namazit), mirėpo dėgjoj pėr kėsi lloj temash: jo me mjekėr, jo pa mjekėr; ky e pėrēan fenė; ky ėshtė njeri i mire; e shumė lloj-lloj temash. Disa thonė qė para luftės kemi qenė mė tė mirė dhe sa erdhėn kėta hoxhallarėt e rinj na e kanė pėrzierė krejt.

Pėrgjigja:

Falėnderimet i takojnė Allahut, paqja dhe bekimet e Tij qofshim mbi tė dėrguarin e Tij Muhamed, mbi familjen, shokėt dhe tė gjithė ata qė ndjekin rrugėn e tij deri nė Ditėn e Gjykimit.

Vėlla i nderuar!

Ēėshtjet pėr tė cilat ju bėni pyetje vėrtet janė ēėshtje qė shpesh herė kemi rastin tė dėgjojmė rreth tyre. Fillimisht themi se ne do tė pėrpiqemi me ndihmėn e Allahut t’ju japim njė pėrgjigje tė plotė qė pėrmban disa informacione tė nevojshme, kurse pėr tė folur rreth ēėshtjeve tė lartpėrmendura, ka shumė ēfarė tė thuhet dhe tė sqarohet, e pėr kėtė nevojitet qasje studioze dhe kohė.

Ēėshtja e parė: Rreth termit “sufizėm”

Sa i pėrket sufizmit ose sufistėve qė rrjedh nga fjala arabe “tesevuf” si term nuk ka qenė e njohur nė kohėn e Profetit (salallahu alejhi ue selem), kurse kur njerėzit e pėrdorin, nė pėrgjithėsi, mund tė pėrmblidhet se nėnkupton dy gjėra.

Por, para se t’i pėrmend ato nėnkuptime, dėshirojmė tė bėjmė me dije lexuesve njė esencė mjaftė tė rėndėsishme.

Nė Islam nuk na lejohet tė shenjtėrojmė asnjė fjalė dhe metodologjia e Ehli Sunetit nė termat qė pėrdoren nga njerėzit ėshtė se para se tė gjykojmė rreth nocionit apo termit, kėrkojmė sqarim se ēfarė dėshirohet apo nėnkuptohet me tė. Nėse ėshtė pėr qėllim njė gjė e pranuar dhe lejuar, atėherė gjykojmė edhe me termin ashtu, nėse ėshtė pėr qėllim diēka e ndaluar dhe e papranuar, atėherė e refuzojmė atė.

P.sh.: termi “Adėl” - “Drejtėsi”, ėshtė njė term i pėrdorur nga mutezilėt (njė fraksion racionalist i papranuar) tė cilėt thonė se kjo “drejtėsia” ėshtė njėra nga bazat themelore dhe pikėnisjet e mėsimeve tė tyre.

Nė shikim tė parė, ky nocion i pėrdorur nga ata nga aspekti gjuhėsor, ka kuptim tė mirė qė neve na duhet ta pranojmė. Por, nė esencė ata nuk e dėshirojnė drejtėsinė, tė cilėn ne e kuptuam fillimisht. Ata me kėtė term nėnkuptojnė: “Mohimin e tė gjitha cilėsive tė Allahut”, kėshtu qė ata mohojnė cilėsinė e Dijes, Dėshirės, Fuqisė, tė Folurit e Allahut dhe tė gjitha cilėsitė e tjera.

Me kėtė shembull kemi pėr qėllim tė theksojmė se ka mundėsi dikush tė pėrdorė ndonjė fjalė “term” qė kuptimi i saj nė esencė ėshtė i pranuar dhe i mirė, e ai nuk ka pėr qėllim kėtė kuptim tė mirė, por ka pėr qėllim njė ēėshtje tjetėr qė ėshtė e refuzuar nė mėsimet Islame dhe ai e stolis idenė e devijuar tė tij me ndonjė term qė ka kuptim tė mirė. Por, ėshtė e mundur edhe e kundėrta, qė dikush tė pėrdorė ndonjė emėrtim me kuptim tė keq ndaj dikujt qė nuk ėshtė ashtu, vetėm me qėllim tė diskreditimit apo nėnvlerėsimit.

E bėmė kėtė sqarim tė kuptosh se te Ehli Suneti nuk ėshtė bazė nocioni, por bazė ėshtė ajo ēfarė nėnkupton ajo fjalė. Prandaj ata nė pėrgjithėsi nė emėrtimet dhe nocionet qė pėrdoren fillimisht as nuk gjykojnė si tė pranuara, as tė refuzuara, para se tė sqarohen se ai i cili e pėrdor atė nocion ēfarė ka pėr qėllim.

Tani t`i kthehemi se kur pėrdoret ky term ēfarė nėnkuptojmė.

E pėrmendėm mė herėt se nocion “sufizėm” ose “tesevuf” kur njerėzit e pėrdorin kanė pėr qėllim dy kuptime:

Kuptimi i parė: “Sufizėm” nėnkupton asketizmin dhe thjeshtėsi nė jetė, pra qė muslimani tė mos jepet pas kėsaj bote dhe ta largojė veten nga lukset e kėsaj bote.

Tėrheqja nga kėnaqėsitė dhe mosdhėnia e tepėrt pas kėsaj bote nė gjuhen e Profetit (salallahu alejhi ue selem) ėshtė  quajtur “zuhd”, qė gjuhėsisht do tė thotė “abstenim dhe humbje interesimi ndaj njė ēėshtjeje”.

Transmetohet nga Sehl ibėn Sad es Saidi (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) se erdhi njė njeri te Resulullahu (salallahu alejhi ue selem) dhe i tha: “O i Dėrguar i Allahut! Mė drejto nė njė vepėr qė kur ta veproj atė do tė mė dojė Allahu dhe do tė mė duan njerėzit? I Dėrguari (salallahu alejhi ue selem) thotė: “Largoje veten (bėhu zahid), (mos lakmo) nė kėtė botė, do tė tė dojė Allahu, kurse mos lakmo nė atė qė ėshtė te njerėzit (nė dorė tė tyre) qė tė duan njerėzit.”[1]

Kjo formė e perceptimit tė termit “sufi”, pra qė ajo tė jetė sinonim i nocionit “zuhd”, nė Islam ėshtė i pranuar dhe ka bazė. Edhe pse duhet tė kuptojmė se mėnyra se si pėrcaktohet nė Islam asketizmi (zuhdi) ėshtė mjaftė e qartė dhe e njohur nė praktikėn e Resulullahut (salallahu alejhu ue selem).

Prandaj, asketizmi qė njeriu ta braktisė kėtė botė nė pėrgjithėsi nė formė tė tėrėsishme dhe tė mos shijojė asnjė lloj tė kėnaqėsive, duke pretenduar se me kėtė abstenim tė trupit nga kėnaqėsitė arrijnė kulminacionin e dėlirėsisė sė shpirtit, ėshtė e refuzuar.

Islami e mėson njeriun se i lejohet tė kėnaqet nė kėtė botė, por duhet tė kuptojė drejt rolin e tij nė kėtė dhe se kėto kėnaqėsi janė kalimtare e nuk duhet tė mashtrohet dhe tė jepet pas tyre, duke harruar tė punojė pėr botėn tjetėr, por ai ka nevojė tė parapėrgatitet me punė pėr kėnaqėsitė e pėrjetshme.

Transmeton Imam Ahmedi nga Ebu Idris Haluani (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) se ka thėnė): “Zuhdi nė kėtė botė nuk do tė thotė qė gjėrat e lejuara njeriu duhet t`i bėjė haram (t’ia ndalojė vetes), e as ta humbė pasurinė (mos ta posedojė atė), por zuhdi  nė kėtė botė ėshtė kur njeriu ėshtė mė i sigurt nė atė qė ėshtė nė duart e Allahut, se sa nė atė qė ėshtė nė duart e tij dhe nėse i dhurohet diēka, tė jetė mė i interesuar qė tė pėrfitojė sevapin nga ajo (pėr botėn tjetėr), se sa tė mbetet ajo nė duart e tij.”

Me fjalė tė tjera, qė njeriu tėrėsisht tė largohet nga kėnaqėsitė e kėsaj bote, ashtu si ėshtė e njohur nė disa fe tė tjera, si murgėria, abstenimi ,pothuajse plotėsisht, nga ushqimi (ashtu si ėshtė e njohur te budistėt) dhe praktika tė tjera tė tilla janė tė refuzuara nė Islam.

Enesi, radijallahu anhu, rrėfen se disa sahabė kishin pyetur njėrėn prej grave tė Resulullahut, salallahu alejhi ue selem, rreth adhurimit tė tij nė jetėn private. E pas kėsaj, njėri nga ata tha: “Unė nuk do tė martohem.” Tjetri: “Unė nuk do tė ha mish.” E tjetri: “Unė nuk do tė fle nė shtrat.” Kur mori vesh Resulullahu (salallahu alejhi ue selem) pėr kėtė, pasi falėnderoi dhe lavdėroi Allahun, tha: “Ē'ėshtė puna me disa njerėz qė kanė thėnė kėshtu e ashtu?! Dijeni se unė falem dhe fle, agjėroj e ha dhe martohem po ashtu. Kush largohet nga suneti im, ai nuk ėshtė nga unė."[2]

Nė kėtė formė duhet tė kuptohet asketizmi nė Islam dhe kėshtu kanė qenė tė njohur edhe asketėt mė tė mėdhenj prej muslimanėve, ata janė sahabėt e Resulullahut (salallahu alejhi ue selem).

Pėr tė mos e zgjatur mė shumė nė kėtė pikė, themi se nėse dikush e pėrdor nocionin “sufi” dhe ka pėr qėllim kėtė kuptim, pra ka pėr qėllim asketizmin dhe mosdhėnien pas kėsaj bote, ashtu siē ėshtė sqaruar mė lartė, atėherė kjo ėshtė e pranuar nė Islam, pasi ka bazė dhe ėshtė njė esencė nė tė cilėn kanė ecur sahabėt nė krye me vetė Pejgamberin (bekimi dhe paqja qofshin mbi tė!). Tė gjithė ne jemi tė njohur pėr asketizmin qė kanė pasur ata. Nė kėtė rrugė kanė vazhduar edhe tabiniėt, tė cilėt nuk janė dhėnė pas kėnaqėsive tė kėsaj bote, pastaj edhe njerėzit e dijetarėt pas tyre.

Prandaj edhe e gjejmė  nė disa libra nga disa dijetarė qė i atribuojnė kėtė term Hasan Basriut, pastaj Abdul Uahid Zejdit dhe disa shoqėruesve tė tyre.

Por, do tė ishte mė e qėlluar qė kėtė term ta pėrdorim ashtu si e ka pėrdorur Resulullahu (salallahu alejhi ue selem) dhe ka qenė e njohur nė periudhėn e sahabėve. Ajo ėshtė qė nė vend tė termit “sufi” tė pėrdorej nocioni “zuhd”. Pasi ne me kėtė derisa shėrbehemi me njė nocion pėr tė cilin ka shumė mospajtime rreth esencės se nga rrjedh[3], neve e pėrdorim njė nocion qė ėshtė emėrtuar nga Profeti (salallahu alejhi ue selem).

Kuptimi i dytė:Kuptimi i dytė i nocionit “sufizėm” dhe mė i pėrhapuri ėshtė se ajo do tė thotė “misticizėm”, qė nėnkupton gjendjen shpirtėrore e njeriut, ku mendja pushon sė luajturi rolin e vet. Me fjalė tė tjera, zbulimi i disa tė “vėrtetave hyjnore” tė cilat nuk ka mundėsi tė arrihen me metodėn tradicionale tė hulumtimit dhe argumentit nga Kurani dhe Hadithi.

Kjo filozofi e paraqet se urdhrat, obligimet dhe porositė e sheriatit janė dy lloje:

1. Tė dukshme (dhahir, ekzoterike). Janė ato vepra dhe gjėra qė ēdo njeri ka mundėsi  t`i kuptojė dhe kryejė. Nė kėtė hynė gjėrat e njohura tė besimit pėr ēka flasin dijetarėt dhe gjėrat qė kryhen me gjymtyrė dhe organe (me dorė, kėmbė, vesh, etj). Me kėto gjymtyrė ai ecėn, shkon nė haxh, agjėron, falet, ose e ndalon vetėn nga vjedhja, zinaja, etj.

2. Tė fshehta (batin, ezoterike). Gjėra qė ēdonjėri nuk ka mundėsi t’i kuptojė dhe t’i dijė. Prandaj pretendojnė ekzistimin e njerėzve tė mbėrritur (arritur) qė njerėzit e thjeshtė janė tė detyruar tė lidhen me ta, nėse dėshirojnė tė arrijnė nė njohjen e kėtyre realiteteve (hakikateve).

Kėta njerėz tė mbėrritur i quajnė sheh, evlija (velij), murshid, imam, apo emra tė tjerė. Prandaj ata thonė se sheriati i shpallur nga Allahu ėshtė njė, por qasja ndaj njohurive tė fshehta bėhet me anė tė “tarikateve”. Disa thonė se janė dymbėdhjetė, disa tė tjerė i numėrojnė nė mė shumė se dyqind sosh[4].

Tė flasėsh pėr kėta sufistė dhe mėsimet e tyre, ėshtė sikurse tė flasėsh pėr detin dhe ēfarė ka nė tė. Kemi nga llojet mė tė ndryshme dhe tė ēuditshme tė mėsimeve dhe devijimi i tyre ėshtė mė i madh se tjetri.

-Ekzistojnė nga ata qė nėpėrmjet torturės sė vetvetes pretendojnė se arrijnė tė kalojnė nė ekstazė ku ata shijojnė (si thonė) “ėmbėlsirėn e besimit”[5].

-Disa tė tjerė kėrkojnė arritjen e ekstazės me ndonjė mėnyrė tjetėr qoftė edhe nga mė tė ēuditshmet.

-Murshidėt e tyre pretendojnė se flasin me Allahun dhe njohuritė i marrin direkt nga Ai.

-Ai qė arrin tė bėhet murshid, me kėtė privilegj ėshtė i liruar nga obligimet dhe ndalesat[6].

-Ka prej tyre qė imamėt shpirtėror tė tyre (evlijat) i konsiderojnė se janė me gradė mė lartė se tė dėrguarit dhe pejgamberėt.[7]

-Madhėrimi i varrezave, tyrbeve ėshtė njė rit kryesor i tyre.

-Ajo qė mund tė konsiderohet si mė e ēuditshmja dhe mė e devijuara nė kėtė ėshtė besimi i tyre se murshidėt pas vdekjes marrin pėrgjegjėsi nė drejtimin e gjithėsisė dhe trupave qiellorė, prandaj i shohim ata sufi dhe nė raste tė vėshtirėsive thėrrasin dhe u luten atyre tė vdekurve, para qindra viteve.

Do ta pėrmend edhe njė pikė tė nevojshme nė kėtė pėrfundim rreth sufistėve, ajo ėshtė se sufizmi me kuptim tė misticizmit, nuk ėshtė njė veēanti e tarikateve qė i atribuohen muslimanėve, por ajo ėshtė e njohur edhe te hindusėt e vjetėr, budistėt, filozofėt e vjetėr, pastaj edhe te tė krishterėt e gjejmė atė.

Abdurrahman el Uekil ėshtė njė bashkėkohor, i cili nė fillim tė jetės ka qenė sufist dhe i ka ndjekur mėsimet e sofizmit, por me dėshirėn e Allahut ai udhėzohet dhe e kupton fatalitetin e kėtyre ideve. Pas largimit nga sufizmi ai i ka tė shkruar disa libra qė tregojnė rreziqet dhe zbulon fshehtėsitė e tyre. Ai nė njė vend thekson:

"Sufizmi ėshtė xhybe e zjarrputistėve (mexhusėve), e cila lė pėrshtypjen se ėshtė hyjnore. Madje, kjo ėshtė maskė e ēdo armiku tė fesė sė vėrtetė. Shikoni atė dhe do tė gjeni nė tė brahmanizėm, budizėm, zoroastrianizėm dhe bėsimet manikiane. Ju do tė gjeni platonizėm nė tė. Madje mund tė gjeni edhe judaizėm, krishterizėm dhe idhujtari tė ditėve tė injorancės"[8].

Kėshtu deklaron njė person qė i njeh nga brenda kėta njerėz.

Pra, ashtu siē e pėrmendėm pak mė lartė, themi se tė flasėsh pėr tarikatet sufiste dhe pėr sufizmin ėshtė njė rrugėtim mjaftė i gjatė dhe plotė ēudira qė tė bėjnė tė qeshėsh, por nė tė njėjtėn kohė edhe tė qash. Tė qeshėsh kur tė shohėsh se sa larg mund tė shkojė imagjinata e njerėzve dhe ēfarė mund tė shpikin ata. Kurse tė qash se si kėto tarikate i atribuohen Islamit dhe muslimanėve, kurse Islami nė esencė kur ka zbritur qė nė fillim i ka luftuar kėto dukuri tė shirkut.

Edhe njėherė e ritheksojmė, nėse dikush e pėrdor kėtė term sipas kuptimit tė parė, atėherė kjo ėshtė e pranuar dhe ka bazė nė Islam. Kurse kush e pėrdor sipas kuptimit tė dytė dhe dėshiron ato mėsime t`ia atribuoj Islamit dhe tė pretendoj se forma e tillė e perceptimit ėshtė Islame, atėherė ajo ėshtė e refuzuar dhe e papranuar.

Sė fundi, themi se kjo ishte nė pika tė shkurtra rreth sufizmit dhe lus Allahun e Lartėsuar se nė te do tė gjesh atė qė do tė shėrbej ty dhe ēdo muslimani i cili e kėrkon tė vėrtetėn.

Ēėshtja e dytė: Rreth “Vehabizmit”

Edhe pėr kėtė term perceptimet e njerėzve dallojnė dhe gjejnė se kėtė emėrtim secili qė e pėrdor ka njė qėllim qė dallon nga tjetri.

Ajo qė e bėnė tė dalloj termi “vehabi” prej ternit tė mėsipėrm ėshtė se tė gjithė ata qė e pėrdorin kėtė term e pėrdorin pėr qėllim tė keq, pra tė gjithė ata kanė dėshirė tė sillen rreth kėtij termi edhe pse mund tė ndryshojnė se ēfarė kanė pėr qėllim, ata e pėrdorin me qėllim tė diskreditimi, ose paraqitje rreziku dhe kėrcėnimi pėr tė tjerėt e assesi pėr lavdėrim apo tė theksojnė se “vehabitė” janė tė mirė.

Ky emėrtim i atribuohet njė personi i cili jetoi viteve 1703-1792 qė quhej Muhamed ibėn Abdulvehab.

Pėr tė mos u zgjeruar shumė themi se kryesisht kur dikush e pėrdor kėtė nocion ka pėr qėllim njėrėn nga kėto kuptime:

1. “Vehabitė” janė ata qė thėrrasin nė krijimin e medhhebit tė pestė. Pra, ata pretendojnė se Muhamed Abdulvehabi, ishte njė njeri i cili ka thirrur tė mos punohet me katėr medhhebet e pranuara te tė gjithė muslimanėt (hanefi, shafi, maliki dhe hanbeli), por tė punohet me njė medhheb tė pestė, ai ėshtė medhhebi “vehabi”. Kėshtu ata i paraqesin se janė njerėz qė janė armiq tė krejt myslimanėve, pasi kundėrshtojnė mėsimet nė tė cilat thirren muslimanėt.

2. Janė njerėz qė nuk e duan Resulullahun (salallahu alejhi ue selem) dhe nuk dėrgojnė salavatė mbi tė. Pra nuk kanė respekt ndaj tij, nuk luten pėr tė dhe nuk e nderojnė ashtu siē meriton i Dėrguari i Allahut tė nderohet.

3. Ata nuk kanė respekt ndaj sahabėve (shokėve) tė Resulullahut (salallahu alejhi ue selem). Ēfarė ėshtė edhe mė keq ata i urrejnė ata dhe qėndrimi i tyre ndaj tyre ėshtė nėnēmues dhe i papranuar te muslimanėt nė pėrgjithėsi.

4. Ata janė havarixh (rebelues), tė cilėt kanė kundėrshtuar hilafetin musliman tė atėhershėm dhe i kanė luftuar muslimanėt.

5. “Vehabi” janė ata njerėz qė e aplikojnė Islamin radikal dhe kėrkojnė nga tėrė muslimanėt tė perceptojnė Islamin vetėm ashtu siē ata e paramendojnė.

6. “Vehabi” me kuptim tė terrorizmit. Me fjalė tė tjera, ky term ėshtė sinonim i termit “terrorizėm”. Dhe kur ata e pėrdorin kėtė term dhe mundohen t`i atribuojnė dikujt, kanė pėr qėllim qė ata tė njėjtit t`i akuzojnė pėr terroristė, por e kuptojnė se nėse pėrdorin termin e fundit ndaj tyre do tė ishte shumė e pavend, pasi ata tė cilėt dėshirojnė t`i akuzojnė ashtu janė njerėz tė thjeshtė, tė qetė dhe nuk kanė asnjė vėrejtje dhe kalojnė nė pėrdorimin e emėrtimit “vehabi”, mė lehtė tė kapėrdihet nga ata qė nuk dinė tė bėjnė dallime.

7. Te disa, me “vehabizėm” e etiketojnė ēdo njeri qė e merr seriozisht Islamin, qoftė edhe prej atyre qė s'kanė lexuar asnjė shkronjė prej Ibėn Abdulvehabit, ose edhe nuk kanė dėgjuar fare se ky njeri ka ekzistuar. Porse ky emėrtim thjeshtė ėshtė pėrshkrim i atij i cili i pranon me seriozitet Islamin dhe mundohet tė jetė praktikues me aq sa ka mundėsi.

Pra “vehabizmi” tek ata ėshtė sinonim i tė praktikuarit tė denjė tė Islamit i cili do tė thotė: tė besuarit se i tėrė Kurani ėshtė fjalė e Allahut tė Madhėruar dhe se tė kapurit pėr tė ėshtė obligim i ēdo muslimani. Vehabist ėshtė myslimani i cili falė pesė kohėt e namazit, agjėron Ramazanin, jep zekatin dhe kryen haxhin, nėse ka mundėsi. Ai ėshtė muslimani i cili nuk pi alkool, s'merret me kamatė, nuk beson nė ato vlerat tė civilizimit perėndimor qė janė nė kundėrshtim me Islamin. Muslimani vehabist ėshtė ai i cili mendon se feja e tij ėshtė e vėrtetė dhe e nxitė atė qė njerėzit t'i thėrrasė nė Islam. Me fjalė tė shkurta, vehabist ėshtė ēdo musliman i cili mundohet tė kapet pėr mėsimet e fesė sė tij edhe nėse jeton nė vendet perėndimore.

Kėto janė pėrafėrsisht ajo qė nėnkuptojnė ata qė e pėrdorin kėtė etiketim. Pėr tė shtjelluar kėto dhe pėr t’u pėrgjigjur se sa ėshtė e vėrtetė ndonjėra nga kėto, duhet tė shkruhet mjaft, prandaj unė nuk do tė ndalem tė komentoj kėto, por do tė mundohem vetėm tė sjell njė konkluzion qė ėshtė i nevojshėm pėr ēdo njeri qė e kėrkon tė vėrteten dhe qė ky ėshtė i vetmi pikėsynim i tij.

Luajtja dhe manipulimi me terma, nocione, etiketime dhe emėrtime, ėshtė njė art mjaft i njohur qė moti, besa edhe goxha i suksesshėm pėr tė arritur objektivat qė dikush ia vendos vetes, por e di se nuk do tė jetė efikas, nėse ėshtė i qartė se ēfarė synon.

Nuk do ta kisha pėrmendur kėtė, por pėr tė qenė mė afėr lexuesit e dimė se si qarqe tė caktuara qė nė fillim tė konfliktit me shqiptarėt e Kosovės, filluan tė pėrdornin terma si: “nacionalizėm”, “terrorizėm”, “iridentiuzėm”, ”shovinizėm” dhe shumė “..izma” tė tjerė tė gjitha me qėllim tė paraqitjes sė shqiptarėve se janė njė komb qė nuk bėnė t`u lejohet tė kenė tė drejta, pasi janė njė popull qė nė vete bartin shumė tė kėqija qė sqarohen me kėto etiketime.

Prandaj edhe etiketimi me kėtė term nė kėtė kohė ėshtė tendencė e dikujt pėr t`i realizuar objektivat tė cilat ka dėshirė t`i realizojė.

Kjo ėshtė kėshtu edhe nga aspekti rajonal, por edhe mė gjerė, pasi nėse dikush duhet tė klasifikohet si terrorist e i rrezikshėm, por nuk ka asnjė precedence qė tė mund tė kapet pėr tė dhe e di se etiketimi me termin “terrorist” ėshtė e palogjikė, e pėrdor termin “vehabist” pasi ka disa kuptime dhe ai ka mundėsi tė manipulojė me tė si tė dojė; nganjėherė e paraqet si “terrorizėm”, nganjėherė si “musliman radikal”, nganjėherė si “fondamentalist”, besa edhe nganjėherė bashkėpunėtor i “el kaidės” dhe kėshtu me radhė.

Ne nuk do tė komentojmė mė shumė, por si pėrfundim rreth kėtij termi, themi se ky term nė gjuhėn e sheriatit nuk ėshtė i njohur dhe nuk ka bazė dhe ėshtė i papranuar. Nėse dikush mund ta akuzoj se Muhamed ibėn Abdulvehabi ishte njė person qė thėrriste nė njėrėn nga kėto me tė cilat ata e thonė, atėherė ai ka me dhjetėra libra tė shkruara dhe nė to sqarohet shumė qartė nė ēfarė thėrret dhe cila ėshtė metodologjia e tij. E nėse dikush dėshiron tė na e vėrtetojė kėtė, atėherė le tė dėshmoj duke sjellė citate nga shkrimet e tij se gjoja paska qenė njė njeri qė ka nxitur nė urrejtjen e tė Dėrguarit (salallahu alejhi ue selem), ose shokėve tė tij, apo edhe nėse ka thirrur nė “Islam radikal”, “terrorizėm” e shpifje tė tjera. Dhe mos u merakos se po tė gjenin diēka ata do tė sjellin menjėherė dhe do tė mundoheshin tė na i venin nė sy, por kjo ėshtė e pamundur, pasi nuk ka diēka tė ngjashme nė kėto libra. Ai deklarohet nė librat e tij se pason metodologjinė e Ahmed ibėn Hanbelit si nė medhheb ashtu edhe nė akide.

Kurse sa i pėrket qėndrimit tonė ndaj kėtij personi ėshtė i njėjti sikurse ndaj ēdo dijetari tjetėr. Ne e respektojmė atė ashtu siē respektohen tė gjithė dijetarėt e tjerė. Dhe assesi nuk i pėrcaktojmė ndonjė specifikė apo veēim. Themi se thėnia ēdonjėrit  nuk merret si e saktė apo e refuzuar pa iu nėnshtruar peshores sė Kuranit dhe Sunetit; ajo qė pajtohet me tė merret, jo pėr hir tė thėnėsit, por pėr hir tė sė vėrtetės dhe ajo qė ėshtė nė kundėrshtim me kėto dy baza, lihet dhe nuk merret, pa marrė parasysh kush ėshtė thėnėsi dhe ēfarė qėllimi kishte, tė mirė apo tė keq.

Edhe ky njeri te ne, fjalėt e tij, thėniet, qėndrimet, por edhe ato qė i ka vepruar gjatė jetės sė tij, i nėnshtrohen kėsaj peshore, nėse pajtohet me tė merret, nėse nuk pajtohet ajo te ne refuzohet dhe lihet.

Pėrfundim

Nė pėrfundim do tė ndalem te ajo qė pėrmendni ju se hoxhallarėt e rinj janė duke pėrēarė fenė dhe se gjendja jonė para luftės ka qenė mė e mirė. Mendojmė se ai qė e thotė kėtė nuk ėshtė i vetėdijshėm se ēfarė ėshtė duke folur apo edhe nuk ėshtė fare nė rrjedha si para lufte ashtu edhe pas.

Atė qė mund ta vėrej secili tani ėshtė se ekziston njė kthim i muslimanėve tė trojeve tona nga Islami dhe se ėshtė duke ndryshuar botėkuptimi i gabuar qė ishte mbjellė mė herėt nė kohėn e komunizmit.

Derisa mė herėt njė person i cili praktikonte fenė qoftė edhe njė xhuma nė javė nė shoqėri dhe pėr kolegėt e tij ishte objekti mė i preferuar talljeje dhe nėnēmimi, tani shohim shumė nga njerėzit nuk gabojmė tė themi edhe tė njohur nė opinionin e gjerė krenohen tė flasin se janė praktikues tė Islamit dhe mburren me kėtė. Edhe pse ekziston njė hezitim i vėrejtur prapė se prapė duke pasur parasysh edukimin qė kemi marrė viteve tė kaluara dhe formėn se si ėshtė shtjelluar perceptimi i fesė, ėshtė bėrė njė pėrparim i suksesshėm nė kėtė.

Pastaj nėse njė ditė prezanton nė xhami, e mos tė themi ditėn e xhuma, sheh numrin e tė rinjve dhe bė njė krahasim me tė kaluarėn e afėrt, e kupton se kjo qė e thotė se mė mirė ka qenė gjendja jonė para luftės se sa tani, nuk mund ta ketė fjalėn pėr gjendjen e Islamit dhe praktikumin e tij, por realisht ai ėshtė njė njeri qė nuk u dėshiron tė mirėn muslimanėve.

Sė fundi, ju kėshillojmė juve dhe tė gjithė atyre qė e kanė zgjedhur kėtė rrugė pėr ta pasuar, mos tė humbni kohė nė atė ēfarė thuhet. Kjo nuk do tė ndalet kurrė dhe ėshtė njė traditė tė cilėn e kanė pėrjetuar edhe pejgamberėt. Edhe vetė Muhamedi (salallahu alejhi ue selem) ėshtė etiketuar se ėshtė i “ēmendur”, “pėrēarės”, “magjistar” dhe emėrtime tė tjera, por ai qėndroi dhe vazhdoi nė tė vėrtetėn, derisa u realizua premtimi i Allahut. Allahu i Lartėsuar thotė: “Dhe thuaj! Erdhi e vėrteta e u zhduk e kota. Vėrtet, e kota gjithnjė ka qenė e zhdukur.” (Isra, 81)

 Alaudin Abazi

06.01.2007


[1] Transmeton Ibėn Maxhe dhe hadithi ėshtė i cilėsuar i saktė.

[2] Buhariu dhe Muslimi.

[3] Ekzistojnė me dhjetėra mendime se nga e ka bazėn kjo fjalė.

[4] Kėsi lloj tarikatesh janė prezentė edhe te ne si ai halveti, kaderi, refai, etj.

[5] Kėsi njerėz pėr fat tė keq kemi edhe nė disa rajone tė Kosovės, tė cilėt me akte tė tilla pretendojnė se janė duke bėrė rite (adhurime) islame,  ku edhe mediat ndiejnė kėnaqėsi t`i paraqesin kėto pamje.

[6] Duke argumentuar me ajete qė i komentojnė sipas dėshirės sė tyre

[7] Nė kėtė shumė qartė deklarohet Muhididin Ibėn Arebiu nė librin “Futuhat Mekije”

[8] “Mesreu tesevuf”, f.19.

                                             www.klubikulturor.com