Tė
dhėnat shkencore tregojnė qartė se qeniet e gjalla kanė
njė strukturė dhe rend skajshmėrisht kompleks, i cili
ėshtė tepėr i pėrsosur pėr tė ardhė nė ekzistencė
rastėsisht. Ky ėshtė fakt se qeniet e gjalla janė
krijuar nga njė Krijues i Gjithėfuqishėm me njohuri
superiore.
Shkencėtarėt nga e gjithė bota, qė nga SHBA-ja e deri nė
Kinė, kanė bėrė pėrpjekjet e tyre mė tė mira gjatė mė
shumė se njė dekade, pėr tė dėshifruar 3 bilion
shkronjat kimike tė ADN-sė, si dhe pėr tė pėrcaktuar
sekuencėn e tyre. Si rezultat i kėsaj, 85% i tė dhėnave
qė pėrfshihen nė ADN-nė e njerėzve mund tė renditen nė
mėnyrė tė duhur. Edhe pse ky ėshtė njė zhvillim shumė
ngacmues dhe i rėndėsishėm, siē thotė edhe Dr. Francis
Collins i cili e udhėheq Projektin e Gjenomit Njerėzor,
tani pėr tani ėshtė marrė vetėm hapi i parė nė
deshifrimin e informatave qė gjenden nė ADN.
Pėr tė kuptuar se pėrse dėshifrimi i kėtyre informatave
merr kaq shumė kohė, ne duhet tė kuptojmė natyrėn e
informatave tė deponuara nė ADN.
Struktura sekrete e ADn-sė
Nė fabrikimin e produkteve teknologjike apo nė
menaxhimin e njė fabrike, mjetet mė tė mėdha tė
punėsuara janė pėrvoja dhe akumulimi i njohurisė, tė
cilat njeriu i ka fituar gjatė shumė shekujve. Njohuria
dhe pėrvoja e nevojshme pėr ndėrtimin e trupit njerėzor,
"fabrikės" mė tė avancuar dhe sofistikuar nė botė, janė
tė depoziuara nė ADN. ADN-ja ėshtė njė molekulė e madhe
e cila ruhet me kujdes nė bėrthamėn qelizore dhe qė
funksionon si njė “bankė e tė dhėnave” pėr trupin e
njeriut. Informatat e fshehura brenda ADN-sė
kontrollojnė qindra ngjarje tė ndryshme, tė cilat
ndodhin nė qelizat e trupit tė njeriut dhe nė
funksionimin e sistemit tė tij, sikurse edhe nė ēėshtjet
fizike, qė nga ngjyra e flokėve dhe syve tė personit e
deri te lartėsia e tij. Pėr shembull, edhe nėse shtypja
e gjakut tė dikuj ėshtė e lartė, e ulėt apo normale,
varet nga informatat nė ADN-sė.
Njė ēėshtje e rėndėsishme e cila duhet theksuar kėtu,
ėshtė se qė nga krijesa e parė njerėzore, triliona
shembujt e ADN-sė nė biliona qelizat e njeriut, janė
paraqitur nė gjendjen e njėjtė tė pėrsosshmėrisė dhe
kompleksitetit, ashtu siē janė edhe sot. Duke i lexuar
rreshtat e mėposhtėm, do tė shihni se sa e paarsyeshme
ėshtė tė pohohet, ashtu siē bėjnė evolucionistėt, se
gjoja njė molekulė e tillė, me strukturėn dhe mundėsitė
e saj marramendėse, ėshtė krijuar si rezultat i
rastėsisė.
Vėllimet e informacionit nė Qelizėn Njerėzore
Informcionet e depozituara nė ADN, nuk duhet tė
nėnēmohen nė asnjė mėnyė. Pėr mė tepėr pasi qė njė
molekulė ADN-je e njeriut pėrmban mjaft informata, sa qė
do tė nevojiteshin pėr tė mbushur miliona faqe
enciklopedish, apo pėr tė mbushur rreth 1000 libra.
Shikojeni me vėmendje kėtė fakt, njė milion faqe
enciklopedie, apo 1000 libra. Pra kjo do tė thotė se
bėrthama e ēdo qelize pėrmban aq shumė informacion sa
pėr tė mbushur njė milion faqe enciklopedie, informata
kėto qė pėrdoren pėr kontrollin e funksioneve tė trupit
tė njeriut. Duke pėrdorur analogjinė ne mund tė pohojmė
se edhe 23 volumet e Enciklopedisė Britanike, njėra nga
minierat mė tė mėdha tė informacioneve nė botė , ka
vetėm 25000 faqe. Kėshtu qė para nesh qėndron njė pamje
e habitshme. Nė njė molekulė tė gjetur nė bėrthamė, e
cila ėshtė shumė mė e vogėl se sa qeliza mikroskopike ku
ajo ėshtė e vendosur, ekziston njė depo e tė dhėnave 40
herė mė e madhe se sa enciklopedia mė e madhe e botės, e
cila pėrmban me miliona artikuj informacioni. Kjo do tė
thotė se kemi njė enciklopedi 1000 volumėshe e cila
ėshtė unike dhe nuk ka diēka qė mund tė krahasohet me tė.
Kur njė pjesė e informacionit prezente nė genin e
njeriut do tė lexohej ēdo sekondė, pa pushim, do tė
duheshin 100 vite pėr ta kompletuar kėtė proces. Nėse
informacionet tė cilat gjenden nė ADN do tė vendoseshin
nė formė libri, vėllimet e vendosura nė majė tė
njėra-tjetrės do tė mbėrrinin 70 metra lartėsi.
Llogaritjet e fundit kanė zbuluar se kjo enciklopedi
gjigante pėrmbanė rreth 3 bilion "tema" tė ndryshme.
Nėse informacionet e ADN-sė do tė shkruheshin nė letėr,
ajo letėr do tė zgjatej nga Poli i Veriut deri nė
Ekuador
Molekula e ADN-sė nė bėrthamė ėshtė e
pėrbėrė nė tė ashtuquajturat kromozome.
Gajtėsia totale e molekulės sė ADN-sė nė
kromozom ėshtė 1 metėr. Kromozomi ėshtė njė
nanometer i gjerė, me fjalė tė tjera, sa e
bilionta pjesė e metrit. Atėherė si mund tė
ndodhė qė molekula e ADN-sė e gjatė 1 metėr
tė vendoset nė njė hapėsirė aq tė vogėl?!
Pakot e kromozomeve janė nė fakt tė
ndėrtuara nga sisteme specialė pėrbėrėse
shumė mė tė vogla. Molekula e ADN-sė sė pari
ėshtė e mbėshtjellė rreth proteinave
speciale, tė quajtura histone, e ngjashme me
shtėllungėn e pambukut. Kėshtu, ato formojnė
strukturat e quajtura nukleozome. Kėto
nukleozome janė tė dizejnuara nė mėnyrė
speciale pėr tė mbrojtur ADN-nė dhe pėr tė
ndaluar dėmtimin e saj. Kur nukleozomet
lidhen njėra me tjetrėn, ato formojnė
kromatinėn. Laqe tė pėrdredhura afėrsisht e
formojnė kromatinėn. Nė kėtė mėnyrė, kjo
krijesė madhėshtore e ngjeshė molekulėn e
ADN-sė nė njė hapėsirė aq tė vogėl sa e
bilionta pjesė e gjatėsisė sė saj.
Kėta
shembuj janė indikacion i sasisė madhėshtore tė
informacionit qė gjenden nė ADN. Shtrohet pyetja, si
mund tė bėhet fjalė pėr molekulė qė pėrmban informata?
Kjo pėr arsye sepse ajo pėr ēka ne po flasim nuk ėshtė
kompjuter apo bibliotekė, por vetėm njė pjesė e trupit
qė ėshtė me qindra-mijėra herė mė e vogėl se njė
milimetėr, e pėrbėrė thjeshtė nga proteina, yndyra dhe
molekula uji. Do tė ishte njė mrekulli me pėrmasa
mahnitėse sikur kjo pjesė pambarimisht e vogėl e trupit
do tė pėrmbante dhe depononte, qoftė edhe njė
informacion tė vetėm, e tė mos flasim pėr miliona
informacione tė tilla.
Kompjuterėt janė momentalisht format mė tė pėrparuara tė
teknologjisė pėr depozitimin e informacioneve. Sasia e
informacionit, e cila para 30 viteve nė mėnyrė rutinore
depozitohej nė njė kompjuter me madhėsi sa tė njė dhome,
sot mund tė depozitohet nė disqe tė vogla, por edhe
teknologjia mė e re e zbuluar nga intelegjenca njerėzore,
pas diturisė sė akumuluar me shekuj dhe punės sė
mundimshme, akoma ėshtė larg nga arritja e kapacitetit
depozitues tė informacinit qė ka njė bėrthamė e vetme
qelizore. Krahasimi nė vijim i bėrė nga profesori i
mirėnjohur i mikrobiologjisė Michael Denton, mbase do tė
mjaftojė pėr tė ndriēuar kontrastin midis madhėsisė sė
vogėl tė ADN-sė dhe sasisė sė madhe tė informacionit qė
ajo pėrmban.
Informatat e nevojshme pėr tė specifikuar dizajnin e tė
gjitha specieve tė organizmave qė kanė ekiztuar
ndonjėherė nė planet, njė numėr, i cili sipas G.G.
Simpson arrin nė pėrafėrsisht njė mijė milion, qė do tė
mund tė mbaheshin nė njė lugė ēaji dhe akoma do tė
kishte vend aty pėr tė gjitha informatat qė gjenden nė
secilin libėr tė shkruar ndonjėherė.
Si mundet njė zinxhir i padukshėm pėr syrin, i pėrbėrė
nga atomet, me diametėr sa njė e bilionta pjesė e
milimetrit, tė pėrmbajė njė memorie tė tillė dhe njė
kapacitet tė tillė informatash? Kėsaj pyetje shtoja edhe
kėtė tjetrėn: Pėrdesisa secila nga 100 trilion qelizat e
trupit tėnd i dinė pėrmendėsh njė milion faqe
informacioni, ti si njė qenie njerėzore intelegjente dhe
e vetėdijshme, sa faqe enciklopedie do tė mund t'i
memorizoje gjatė tėrė jetės tėnde? Diēka edhe mė e
rėndėsishme, qeliza i pėrdor kėto informata nė mėnyrė tė
rrjedhshme, nė njė mėnyrė tejmase tė planifikuar dhe tė
koordinuar nė vendet e duhura dhe kurrė nuk bėn ndonjė
gabim. Para se njeriu tė vijė nė ekzistencė, qelizat e
tij vetėm se kanė filluar proēesin e ndėrtimit
tė tij.
Njėsitė Ndėrtuese tė Njerėzve
Fekondimi i qelizės vezė nga spermatozoidi, do tė thotė
fillimi i jetės sė re njerėzore. Miliona spermatozoide
garojnė pėr tė fekonduar qelizėn vezė, por vetėm njė nga
tė gjithė ata arrin ta bėjė kėtė. Megjithatė, kjo garė
nuk i ėshtė lėnė shansit apo rastėsisė, pasi qė ēdo fazė
e saj ėshtė krijuar nga Zoti me pėrmasa tė fiksuara.
Allahu i Madhėruar e shpallė kėtė tė vėrtetė nė Kuran:
"Ne u
kemi krijuar juve, e pėrse nuk pranoni? A keni menduar
pėr farėn qė e dredhni? A ju e krijoni atė, apo Ne jemi
qė e krijojmė?" (Kurani 56: 57-59)
Kur qeliza spermatozoide e babait e fekondon qelizėn
vezė tė nėnės, genet e prindėrve bashkohen dhe
pėrcaktojnė karakteristikat fizike tė foshnjes qė
eventualisht do tė lindet. Secili nga mijėra genet e
ndryshme e ka njė funksion tė veēantė. Janė genet ato qė
e pėrcaktojnė ngjyrėn e flokėve dhe syve, formėn e
fytyrės dhe detaje tė tjera tė panumėrta nė skelet,
organe tė brendshme, tru, nerva dhe muskuj.
Kur
sperma bashkohet me qelizėn vezė, formohet njė qelizė (themeli
i qenies sė re njerėzore) dhe bashkė me atė qelizė
formohet gjithashtu kopja e parė e molekulės sė ADN-sė,
tė cilat do tė mbartin kodin gjenetik tė personit brenda
secilės qelizė pėrgjatė gjithė jetės sė tij.
Nė mėnyrė qė kjo qelizė e parė, veza e fekonduar, tė
zhvillohet nė qenie njerėzore, ajo duhet tė shumohet,
dhe nė bazė tė kėsaj ajo fillon tė ndahet me njė
vetėdije tė mrekullueshme. Kjo vetėdije e zbulon
vetveten nė fazėn e ardhshme. Duke u ndarė qelizat
fillojnė tė rriten ndryshėm dhe shkojnė nė ato pjesė tė
trupit ku ato nevojiten. Nė vend tė njė mase trupi tė
pėrbėrė nga qeliza saktėsisht tė njėjta, disa nga to
shndėrrohen nė qeliza syri dhe shkojnė aty ku nevojiten,
tė tjerat formojnė qelizat e zemrės dhe shkojnė nė gjoks,
dhe prapė disa tė tjera shndėrrohen nė qeliza lėkure dhe
e mbulojnė tėrė trupin. Tė gjitha qelizat shumohen aq sa
nevojitet pėr indin e veēantė, tė cilin ato do ta
konstruktojnė, dhe fillojnė tė bashkohen duke i dhėnė
indit strukturėn qė i nevojitet, duke filluar kėshtu
formimin e organeve tė ndryshme.
Koordinimi i kėtij diferencimi dhe strukturimi ėshtė
bėrė i mundur nga molekula e ADN-sė. Ne nuk duhet ta
lėmė mėnjanė faktin se ADN-ja nuk ėshtė as biokimist qė
punon nė laboratore tė mbushura plot nga pajisjet mė tė
reja, e as njė super kompjuter i aftė pėr tė kryer
triliona kalkulime nė sekondė. ADN-ja ėshtė molekulė e
krijuar nga atome si karboni, fosfori, azoti, hidrogjeni
dhe oksigjeni.
Le
tė kemi tani parasysh faktet vijuese: Triliona qeliza nė
trupin e njeriut shumohen me ndarje. Sidoqoftė, gene tė
ndryshme nė qeliza tė ndryshme aktivizohen nė kohėra tė
ndryshme dhe, me kėtė i lejojnė qelizės qė tė
diferencohet. Ose e thėnė ndryshe, ēdo qelizė qė ndahet
dhe shumohet pas qelizės sė parė, pėrmban kompletin e
informacioneve gjenetike. Me fjalė tjera, ēdo qelizė e
vetme posedon mundėsinė pėr tė prodhuar muskulin e
zemrės, lėkurėn, qelizat e kuqe tė gjakut apo ēfarėdo
indi tjetėr nė trup. Edhe pse secila qelizė pėrmban
pėrshkrimin e tėrėsishėm gjenetik tė tėrė trupit, vetėm
disa gene janė aktive nė kohėra tė ndryshme nė organe tė
ndryshme. Pėr shembull, ēdo qelizė pėrmban kodet pėr
zhvillimin dhe funksionimin e veshkave, sidoqoftė, vetėm
genet relevante janė aktive nė atė organ, nė kohėra tė
caktuara nė fazėn e zhvillimit. Njėjtė me kėtė, enzimat
e caktuara, p.sh. glukozo-fosfati, gjenden kryesisht nė
mushkėri. Edhe pse tė gjitha qelizat e tė gjitha
organeve tė tjera e posedojnė pėrshkrimin e kėsaj
proteine ato kurrė nuk e prodhojnė atė. Qelizat e syrit
kurrė nuk e bėjnė; pėr shembull, ato krijojnė vetėm atė
qė ėshtė e nevojshme pėr syrin, qelizat nervore do tė
mbartin porositė nė tru dhe nga truri nė organe, qelizat
e mushkėrive do tė purifikojnė toksinet dhe qelizat
yndyrore do tė depozitojnė ushqimin, pėr kohėn kur do tė
ketė mungesė ushqimi. Asnjė nga to nuk gabon kurrė, pėr
shembull tė prodhojė enzimat e stomakut. Pra, kush e
mbartė sipėr kėtė divizion tė pėrsosur pune? Kush i
urdhėron qelizat qė tė specializojnė nė fusha tė
ndryshme, pasi qė ato tė jenė ndarė dhe shumuar? Pėr mė
tepėr, si mundet qė tė gjitha qelizat tė binden me aq
vetėdije dhe cilin dėgjojnė ato, derisa punojnė me njė
disiplinė dhe organizim kaq tė pėrsosur? Ėshtė shumė e
qartė se asnjė nga kėto nuk janė sisteme tė rastėsishme
tė formuara si rezultat i rastėsive tė tjera.
Kjo pėrsoshmėri nuk pėrfundon me faktin se qelizat
paraqiten nė vendin e duhur dhe nė kohėn e duhur, si dhe
vėnė nė funksion genet e duhura. Qelizat duhet
gjithashtu tė jenė prezente nė fazat pėrkatėse tė jetės,
dhe atė nė sasi tė duhur. Genet tona “riparuese'”punojnė
gjatė gjithė kohės nė gati tė gjitha qelizat tona. Genet
e tjera funksionojnė vetėm nė disa qeliza nė periudha
kritike gjatė jetės, duke punuar pėr vetėm disa orė para
se tė shkojnė nė gjendje gjumi. Pėr shembull, prodhimi i
qumėshtit mundėsohet nga gjenet gjatė gjidhėnies.
Informacioni ekzistues aktivizohet nė kohėn e duhur, nė
sasinė e duhur dhe nė vendin e duhur.
Pėrdorimi i "koincidencės" nga evolucionistėt pėr tė
sqaruar kėtė vetėdije, planifikim, pėrcaktim, llogaritje,
drejtim inteligjent dhe pėrdorim tė tė biliontave pjesė
tė informatave qė gjenden nė ADN, nė fakt nuk ėshtė
sqarim aspak. Asnjė sistem nė botė, as edhe mė i
thjeshti nuk mund tė vijė nė ekzistencė nga rastėsia,
kėshtu qė ėshtė skajshmėrisht jologjike tė shihen si
rastėsi ndodhitė e planifikuara dhe tė organizuara qė
ngjajnė nė nivel tė hapėsirės mikroskopike. Nė tė
vėrtetė, evolucionistėt e pranojnė se ata janė larg nga
ofrimi i sqarimit pėr kėtė diferencim dhe ndarje tė
punėve nė qelizė. Mikrobiologu evolucionist Prof. Ali
Demirsoy dėshmon:
“Nė
esencė nuk ėshtė vėrtetuar akoma asnjė sqarim i
kėnaqshėm pėr zhvillimin e grupeve tė qelizave me
struktura dhe funksione shumė tė ndryshme.”
Tė
gjitha kėto ngjarje tė jashtėzakonshme, nuk munden
thjeshtė tė llogariten nė terma tė rastėsive apo sikur
ato janė vepėr e vetė qelizave. Pra, kush i drejton kėto
zhvillime qė ngjajnė nė qelizė, i krijon ato pėr qėllime
tė caktuara dhe posedon intelegjencėn dhe fuqinė pėr qė
paraqitur biliona pjesė tė informatave nė njė sipėrfaqė
tė tillė tė vogėl, tė pakapshme pėr syrin e njeriut?
Ajo qė mund tė jetė mė e rėndėsishme pėr tė gjithė,
ėshtė tė pyesim: Kush dhe pse i ka krijuar kėto qeliza,
tė cilat funksionojnė pa pushim, nė mėnyrė qė ti tė mund
tė lexosh kėta rreshta, tė shohėsh, tė marrėsh frymė, tė
mendosh, e thėnė shkurt ,tė ekzistosh dhe tė vazhdosh
tė ekzistosh?