Në dy pjesët e para të kësaj teme, lexuesi pati mundësinë të njihej me vlerën e diturisë dhe klasifikimin e saj dhe të kuptojë normat që duhet të ketë parasysh nxënësi i dijes. Në vazhdim do të flasim rreth disa pikave, që gjithashtu janë të rëndësishme të dihen për nxënësin e dijes.

Metodologjia gjatë kërkimit të dijes

Me këtë kemi si qëllim tërësinë e mënyrave dhe të metodave që duhet të përdorë kërkuesi i dijes, nëse dëshiron të jetë i suksesshëm në punën e tij. Më herët kemi thënë se nxënësi i dijes ndërmerr një rrugë mjaft të gjatë dhe atij gjatë këtij udhëtimi i kërkohet të pajiset me zahiretë për të cilat do të ketë nevojë, prandaj për të arritur sa më shumë suksese në këtë rrugëtim ai ka nevojë të zgjedhë metodat më efikase dhe më të sigurta, që do t’i japin atij përfundime të mira dhe të mbara. Në këtë fillim duhet të përmendim se metodat që mund të përdoren nga nxënësit e dijes mund të jenë ato bashkëkohoret, të cilat aplikohen nëpër universitete dhe kjo vlen për ata që vazhdojnë studimin e shkencave islame. Por gjithashtu mund të jenë edhe metodat tradicionale, të cilat janë të mirënjohura nga muslimanët, pasi që nga kohët e hershme dhe për shekuj me radhë janë mbartur këto vlera nga brezi në brez. Në këtë temë ne do të përqendrohemi në këtë të fundit, meqë është më e përgjithshme dhe më e nevojshme. Për metodën e parë nuk ka edhe nevojë të flitet shumë, meqë vetë regjistrimi në ato shkolla nënkupton edhe metodologji të caktuara për marrjen e dijes.

1. Shkallëzimi gjatë kërkimit të dijes, duke filluar nga njohuritë themelore në çdo disiplinë
Ka shumë thënie të urta, që zakonisht dijetarët i përcjellin rreth kërkuesve të dijes që janë të ngutshëm gjatë mësimit dhe dëshirojnë që për një kohë të shkurtër të mësojnë shumë dhe të flasin për to, pa hyrë në studimin e shkencave përkatëse si duhet. Nga këto porosi janë:
• “Kushdo që dëshiron ta marrë diturinë me të parën, do ta humbë atë me të parën”.
• “Mbushja e tepërt e veshit me dituri, nxënësin e dijes e dërgon në kuptimin e gabuar të gjërave”.
• “Kushdo që nuk e perfeksionon bazën (thelbin e një shkence); pengohet nga arritja e qëllimit në atë dituri”, etj.

Kjo metodë e nxënies së dijes është metodë me të cilën edhe zbriti Kurani i Famshëm. Libri i Allahut nuk zbriti menjëherë te muslimanët e parë, por vazhdoi të zbresë në një interval kohor prej 23 vitesh, kështu që ata të kenë mundësinë t’i kuptojnë më qartë arsyet e përligjjes së dispozitave dhe që ta dinë se me çfarë ka të bëjë çdo ajet. Allahu i Lartësuar thotë: “Ky është një Kuran, që Ne e kemi ndarë pjesë-pjesë, që ti t’ua mësosh njerëzve pak nga pak, duke e shpallur atë kohë pas kohe.” Gjithashtu thotë: “Jobesimtarët thonë: `Përse Kurani nuk i është shpallur i tëri menjëherë?!` Ne ta kemi shpallur kështu për të forcuar zemrën tënde dhe ta kemi zbuluar qartazi varg pas vargu.”

Me shkallëzim gjatë kërkimit të dijes kemi si qëllim dy gjëra:

Gjëja e parë: Kur të fillojmë me nxënien e dijes ta bëjmë atë duke mësuar dituritë më të domosdoshme, pa të cilat nuk mund të jetësohet feja jonë dhe pastaj të kalojmë në ato që janë më pak të rëndësishme e kështu me radhë. Pra, prioritet në këtë drejtim kanë mësimi i gjërave që janë prej detyrimeve individuale (farzeve ajn), pastaj vijnë me radhë mësimi i njohurive të tjera, që janë më poshtë se kjo shkallë. Nuk duhet të kalojmë në mësimin e çështjeve më pak të rëndësishme, duke i anashkaluar ato që duhet t’i mësojmë patjetër.

Dije se dituria është shumë e gjerë, ndërsa jeta e njeriut është shumë e shkurtër dhe nëse ai preokupohet që të përfitojë dituri të parëndësishme, atëherë do ta shpenzojë jetën pa përfituar atë dituri për të cilën kishte nevojë!

Pastaj duhet të dish se në Islam kemi lëmi që konsiderohen dituri thelbësore (esenciale), sikurse mësimi i Akides (besimit), Kurani dhe komentimi i tij, Hadithi, Fikhu, etj. Dhe kemi dituri që konsiderohen ndihmëse dhe shërbyese, sikurse mësimi i gramatikës arabe, Usuli Fikhut, Terminologjia e Hadithit (Mustalah) etj. Bërja dallim në mes të këtyre diturive dhe përcaktimi i secilës fushë në cilin lloj bën pjesë, kërkuesit të dijes i japin mundësinë t’i përcaktojë prioritetet e diturive që duhet të studiojë dhe ai e kupton se si disa shkenca mësohen për t’u shërbyer me to në njohjen e disa shkencave të tjera.
Gjëja e dytë: Është esenciale për nxënësin e dijes që në fillim të çdo diturie që ai dëshiron të përvetësojë, të fillojë nga gjërat më thelbësore e bazike dhe pastaj të zgjerohet në të tjerat që ndërlidhen me atë lëmi. Pra, të fillojë studimin e një fushe të caktuar duke i perfeksionuar gjërat e saj themelore, duke perfeksionuar një libër përmbledhës, që flet për fushën përkatëse, pastaj duke u zgjeruar në atë fushë. Gabimet më të shumta në të cilat bien nxënësit e dijes në këtë aspekt mund të jenë:

a) Tendenca e nxënësit të dijes që të përvetësojë në një kohë të shkurtër sa më shumë njohuri rreth një fushe të caktuar, duke mos seleksionuar se çfarë është thelbësore dhe çfarë jo, çfarë është primare dhe çfarë është sekondare për atë fushë.

b) Marrja me librat që përmbajnë përpilime të gjata, të cilat mund të konsiderohen enciklopedi të fushave të caktuara, para se të përvetësojnë gjërat themelore të fushës përkatëse.

c) Ndërrimi i librave gjatë leximit dhe studimit të gjërave, duke kaluar nga njëri në tjetrin dhe kjo pa dyshim është nga mungesa e durimit.

d) Shpërfillja e terminologjisë shkencore; çdo shkencë përmban në vetvete një tërësi termash dhe emërtimesh të përcaktuara. Moskuptimi si duhet i këtyre termave e huton kërkuesin e dijes, duke ia vështirësuar kuptimin e problematikave dhe kështu e bën atë që të ndiejë mërzi ndaj një fushe të caktuar të diturisë.
 

Alaudin Abazi
8.11.2009