Singapori ėshtė ndėr vendet mė tė vogla tė Azisė
Juglindore, vend shumė i vogėl, me njė sipėrfaqe
tokėsore prej 254 milje katrorė. Numri i pėrgjithshėm
i banorėve pėrafėrsisht arrin shifrėn deri nė pesė
milionė, ku 3.3 milionė janė banorė permanentė.
Demografia fetare
Sipas statistikave tė nxjerra kohėve tė fundit, 85 % e
popullatės besojnė nė disa besime fetare. Prej kėtij
grupi 51 % praktikojnė Budizmin, Taoizmin, besime tė
trashėguara nga stėrgjyshėrit si dhe besime tė tjera
kineze. Pothuajse 15 % tė popullatės e pėrbėjnė
muslimanėt, kurse 15 % tė shtetasve tė tjerė e pėrbėn
komuniteti i krishterė. Vlen tė ceket se nė Singapor
jetojnė indianė, shifra e tyre ėshtė 4 %, kurse pjesa
tjetėr e banorėve janė pasues tė besimeve tė tjera, si
agnostikė, ateistė etj. Nė Singapor jeton edhe njė
fraksion indian i ashtuquajtur sikėsh, njė grup
ēifutėsh, protestantėsh, tė cilėt ia kalojnė numrit tė
katolikėve romakė, zoroastrianėve dhe komuniteteve tė
tjera fetare. Rreth 77% e popullatės janė kinezė
etnikė, pėrafėrsisht 14% tė tjerė janė malajė etnikė
dhe pothuajse 8% janė indianė. Sipas asaj qė kam hasur
nė kėtė punim, "Singapuri International Religious
Freedom Report 2004", kam vėrejtur se gati krejt
etniteti malaj i pėrkasin besimit islam, ndėrsa
etniteti indian i pėrket besimit hindu. Fisi kinez
ėshtė i ndarė nė Budizėm, Taoizėm, Krishterim apo nė
agnostik ose ateizėm. Ėshtė ēudi se nė kėtė vend ka
shumė misionarė tė huaj, tė cilėt janė aktivė, duke
pėrfshirė kėtu: katolikė, mormonė dhe baptistė1.
Islami nė Singapor
Feja islame ėshtė fe e respektuar dhe e mirėpritur nė
Republikėn e Singaporit. Kėtė e vėrteton fakti i
pranisė sė shumė kinezėve, tė cilėt kanė pranuar
Islamin kohėve tė fundit. Po ashtu kemi edhe disa tė
dhėna qė fenė islame e kanė pėrqafuar edhe disa
indianė. Mund tė themi se Islami nė Singapor ka ndikim
rrėnjėsor dhe nė kėtė vend tė vogėl ezani thirret 5
herė nė ditė2. Muslimanėt falin pesė kohėt e namazit
nė xhami, hanė ushqim tė lejuar (hallall), agjėrojnė
gjatė muajit tė Ramazanit si dhe kryejnė obligimin e
haxhit.
Gjuhėt zyrtare nė Singapor
Nė Singapor fliten gjithsej katėr gjuhė tė huaja:
mandarin, malaje, tamil dhe anglisht. Gjuha angleze
ėshtė gjuhė e parė zyrtare, e cila bėn bashkimin e
shumė fiseve ndėretnike. Nė shkolla mėsimi zhvillohet
nė gjuhėn angleze. Pėr ti ruajtur traditat
shumėvjeēare malaje, nxėnėsit janė tė obliguar tė
mėsojnė edhe gjuhėn malaje3.
Nė Singapor njerėzit jetojnė nė njė shoqėri
kozmopolite, nė paqe dhe harmoni reciproke me kultura
dhe raca tė ndryshme njerėzore. Shumė emigrantė nga
Kina, India, Evropa dhe vende tė tjera tė botės i
dhanė Singaporės njė imazh tė bashkėpunimit dhe
mirėkuptimit. Siē dihet, arabėt gjithmonė ishin ata qė
udhėtonin nėpėr vende tė ndryshme tė botės dhe prej
kėtyre vendeve kishin gjetur Singaporin qė nė vitet e
hershme. Po ta vizitosh Singaporin, do tė vėresh
rrugicat e vjetra tė ndėrtuara nga arabėt si dhe
veēori dhe karakteristika tė tjera islame. Nė Singapor
mund tė hasėsh nė ushqime tė ndryshme, si: ushqimi
malaj, kinez, indian, indonezian, perėndimor, italian,
peranakan, spanjoll, francez, tajlandez si dhe ushqime
tė pėrziera.
Singapori - vendi i biznesit dhe i gėrshetimit tė
shumė kulturave
Singapori ėshtė njė vend shumė i pasur dhe plotėsisht
i ndėrtuar. Sa i pėrket biznesit, ėshtė vend qė
renditet ndėr vendet mė tė mira dhe mė tė suksesshme
nė botė. Mė shumė se 7,000 kompani, nga vende tė
ndryshme tė botės, dominojnė nė kėtė vend tė vogėl dhe
tė bukur. Strategjia gjeografike e Singaporit, i
mundėson hyrjen 500 milionė njerėzve nė Azinė
Juglindore me tregun e saj tė fortė prej 2.8 miliardė
banorėsh. Singapori gjithashtu konsiderohet prej
vendeve me mė konkurrencė pėr zhvillimin e biznesit.
Sistemi edukativo-arsimor nė Singapor
Nė Singapor fėmija fillon ndjekjen e mėsimit parėsor
nė moshėn shtatė vjeē. Kjo periudhė zgjat gjashtė
vite. Pas mbarimit tė kėsaj shkolle, ai (ajo) fillon
shkollimin fillor-themelor dhe kjo zgjat katėr vite. P
1- Teknik (ITE) or commercial institute (MDIS, MIS,
TMC, SIM).
2- Politeknik (Nanyang, Temasek, Ngee Ann, Republic,
Singapori Polytechnics) pėr tė ndjekur mėsimet e
diplomės.
3- Institucionet e Centralizimit.
4- Para-Universitetit apo Kolegjet e Reja.
Pėrveē kėsaj, Singapori ka edhe shtatė shkolla fetare
islame, tė cilat mbahen nga tė ardhurat e muslimanėve
malajė dhe tė tjerė. Xhamitė janė shumė tė bukura dhe
me gjithė numrin e madh tė jomuslimanėve, vėrejmė njė
numėr tė madh xhamish dhe faltoresh.
Disa pika tė rėndėsishme rreth Singaporit
- Singapori ėshtė pavarėsuar nė vitin 1965. Ishte
koloni e Anglisė deri nė vitin 1965.
- Nė flamurin e tij gjenden pesė yje, qė paraqesin:
pėrparimin, demokracinė, paqen, barazinė dhe
drejtėsinė.
-Lulja Kombėtare e Singaporit pėr herė tė parė qe
zbuluar nė vitin 1893 nga Agnes Joaqium, armen.
Emri i Lules " Vanda Miss Joaqium ([4])."
Nė fund, ju informojmė se lexuesi nė njė tė ardhme tė
afėrt do tė mund tė lexojė njė punim shkencor rreth
Islamit, muslimanėve, xhamive dhe sistemit tė
bashkėjetesės nė Republikėn e Singaporit, i cili
shpresojmė se do jetė mjaft frytdhėnės.
Pėrktheu: Mr. Fehim Dragusha
25.1.2009
1 SINGAPORE
International Religious Freedom Report 2004
faqe 1
.
2
Duhet cekur se gjatė qėndrimit tim njė javor nė
Singapor, vėrejta se ezani nuk lejohej tė dėgjohej
jashtė xhamisė, thėnė mė mirė ezani thirrej, mirėpo
zmadhuesit e zėrit ishin tė kthyer nga xhamia e jo
nga rruga dhe me kėtė kuptova se muslimanėt jeto
nin njė jetė shumė tė vėshtirė nė mesin e shumė
besimeve tė kota.
3Singapore
Culture
faqe 1.([4]) Education System And Schooling
Options In Singapore
faqe 1,2 .