Paris: Gazeta mė e madhe ekonomike
nė Evropė u bėn thirrje shteteve shekullare tė
zbatojnė sheriatin islam nė fushėn e ekonomisė si
zgjidhja e vetme dhe mė e mirė pėr tė dalė nga
kthetrat e ligjit kapitalist, i cili qėndron pas
kėsaj katastrofe ekonomike nė botė.
Nė editorialin e gazetės Tchalindz, Bofis Fansun,
kryeredaktori i kėsaj gazete shkruan temėn me
titull Papa apo Kurani, duke nxitur njė polemik
nė ēėshtjen ekonomike.
Nė kėtė shkrim autori pyet pėr moralin e
kapitalizmit si dhe rolin e Krishterimit si fe dhe
rolin e kishės katolike nė mosangazhimin e saj qė
tua bėjė tė qartė se kjo ekonomi e keqe e ka
hedhur njerėzimin nė humnerė. Nė njė formė autori
pyet edhe pėr pakujdesinė e Papa Benediktit XVI
duke thėnė: Mendoj se ne nė kėtė kohė kemi mė sė
shumti nevojė pėr leximin e Kuranit nė vend tė
Ungjillit, qė tė kuptojmė se ēpo ndodh me ne dhe
me bankat tona, sepse sikur udhėheqėsit e bankave
tona tė respektonin atė qė ka ardhur nė Kuran prej
mėsimeve dhe dispozitave, sikur ti zbatonin ato,
ne nuk do tė kishim ardhur deri nė kėto katastrofa
dhe probleme dhe nuk do tė kishte ardhur gjendja
jonė deri nė kėtė situatė tė vėshtirė dhe tė
hidhur. Sepse paratė nuk lindin para.
Nė tė njėjtėn kohė, por me njė trimėri dhe me njė
sqarim mė tė madh, kryeredaktori i gazetės
Journal Finance, Rollan Liskin, nė kėtė javė nė
gazetėn e tij kėrkoi domosdoshmėrinė e zbatimit tė
sistemit islam nė fushėn e pasurisė dhe ekonomisė
pėr vendosjen e njė vije tė qartė pėr kėto
probleme tė cilat tronditėn tregjet botėrore, tė
cilat po luajnė me bazat e marrėdhėnieve dhe
fitime e paligjshme. Liskin nė artikullin e tij me
titull A do tė pranohen dispozitat e sheriatit
islam nė kėtė ēėshtje tregon edhe rrezikun e
sistemit kapitalist dhe domosdoshmėrinė nė
kėrkimin sa mė tė shpejtė tė njė zėvendėsimi pėr
daljen nga kjo krizė. Po ashtu ai solli njė seri
propozimesh ku nė rend tė parė ishte zbatimi i
sistemit tė ekonomisė islame edhe pse njė gjė e
tillė bie ndesh me besimet dhe traditat e
perėndimorėve.
Si rezultat i kėsaj thirrjeje, organizata mė e
lartė zyrtare, e cila kujdeset dhe kontrollon
aktivitetet e bankave nė Francė, ka nxjerrė njė
vendim qė pengon blerjen dhe kontratat e
pakontrolluara dhe shitblerjen, e cila zbatohet
pėrmes parimeve kapitaliste, me tė cilat veēohet
ky ligj dhe ka marrė vendim gjithashtu qė tė
kushtėzohet kjo me ndėrrimin e mallit brenda tri
ditėve e jo mė shumė prej momentit tė shkrimit tė
marrėveshjes, gjė e cila pėrputhet me atė qė
gjendet nė sheriatin islam.
E njėjta organizatė ka nxjerrė vendimin ku lejon
shoqatat dhe organizata tė ndryshme dhe tregtarėt
qė tė punojnė me ēeqet islame nė organizatėn
tregtare nė Francė, pasi ēeqet islame janė disa
dokumente qė janė tė siguruar nė forma tė ndryshme
qė pėrputhen me rregullat e sheriatit islam.
Islami ofron zgjidhje
Ka disa vite me radhė qė njerėzit e ekonomisė dhe
tė menēurit nė Perėndim tėrheqin vėrejtjen e
rrezikut tė asaj qė po udhėheq sistemi kapitalist
nė ekonomi dhe gjithashtu tėrheqin vėrejtjen pėr
domosdoshmėrinė e kėrkimit tė ndonjė zėvendėsimi,
e qė ėshtė zėvendėsimi i sistemit islam nė ekonomi
.
Lurita Napalioni, hulumtues italian, nė librin i
cili ka dalė kohėve tė fundit me titull konomia e
birit tė Avės, jep shenjė dhe tregon pėr
rėndėsinė dhe zėvendėsimin e kėtij sistemi
kapitalist me ligjin islam dhe rolin e ligjit
islam pėr shpėtimin e krizės sė ekonomisė
perėndimore. Po ashtu, nė kėtė libėr Napalioni
pėrgjegjėsinė e kėsaj situate tė hidhur tė
ekonomisė botėrore dhe rezultatin tė cilin ne po e
jetojmė sot ia faturon prishjes sė shtesave dhe
fitimeve pa kufi nė treg.
Po ashtu, autori shton se mbajtja e njė peshoreje
nė tregjet e mallrave mund tė arrihet pėrmes
ligjit islam. Pasi perėndimorėt ekonominė islame e
kanė pėrngjarė me terrorizėm, Napolioni sheh qė
sistemi i ekonomisė islame ėshtė dinamika mė e
mirė qė e nxjerr botėn nga kjo krizė e pasurisė .
Po ashtu, ai sqaron se bankat islame mund tė jenė
njė zėvendėsim shumė i pėrshtatshėm nė bankat
perėndimore.
Me rėnien e bursave kėto ditė dhe me problemin e
borxheve nė SHBA, u pa nevoja e madhe pėr njė
ndryshim rrėnjėsor nė banka.
Morris Allais, ekonomist francez, i cili kishte
marrė ēmimin Nobel nė ekonomi, sheh njė problem
shumė tė madh nė ekonominė botėrore tė cilėn e
udhėheqin liberalėt dhe thekson se situata ėshtė
nė buzė tė greminės dhe tė rritjes sė problemeve.
Pėr tė dalė nga kjo situatė dhe pėr tė kthyer njė
normalitet nė ekonomi, ai sheh dy kushte tė cilat
duhen tė plotėsohen. Kushti i parė ėshtė tė hiqet
fajdeja dhe tė bjerė ne 0% dhe prej fitimit tė
merret 2% dhe kjo ėshtė ajo e cila pėrshtatet me
sheriatin islam, qė ėshtė ndalimi i kamatės dhe
dhėnia e zekatit.
Problemet e sotme ekonomike nė botė erdhėn kur
shumė nga bankat nė Amerikė falimentuan dhe e
fundit prej kėtyre bankave ishte Washington
Mietkation Bank, e cila llogaritet ndėr bankat mė
tė mėdha nė SHBA.
Kjo bankė, e gjashta nė Amerikė, ėshtė ndikuar dhe
ka rėnė nė kėtė gjendje pėr shkak tė problemeve tė
rėnies sė madhe tė bursave.
Muhamed Nuri Marrė nga ueb faqja
www.islamonline.net Pėrktheu: Shaban Murati 26.10.2008