Falënderimi i takon Allahut. Atë e falënderojmë dhe prej Tij falje dhe ndihmë kërkojmë. Kërkojmë mbrojtje nga Allahu prej të këqijave të vetvetes dhe të veprave tona. Kë e udhëzon Allahu, s'ka kush e humb dhe kë e largon Allahu nga rruga e vërtetë, s'ka kush e udhëzon. Dëshmoj se s'ka hyjni tjetër përveç Allahut, i Cili është Një, dhe dëshmoj se Muhamedi është rob dhe i Dërguar i Tij.
Fillimisht, le të sqarojmë se çfarë kuptohet me termin jetim në terminologjinë islame.
Jetim, sipas jurisprudencës islame, është ai fëmijë të cilit i ka vdekur babai dhe nuk ka arritur ende moshën e pjekurisë.
Ky sqarim është i nevojshëm sepse shumë njerëz mendojnë se jetim është ai fëmijë që nuk ka njërin nga prindërit, qoftë nënën, babain apo të dy.
Ibnu Sukiti ka thënë: “Jetim te njerëzit është ai që nuk ka baba (për arsye se ai është burimi material i tij), ndërsa te kafshët është ajo kafshë që nuk ka nënë (sepse qumështi vjen prej nënës).”


Përkujdesja për jetimin

Përkujdesja për jetimin dhe sjellja mirë me të është një çështje për të cilën nxit dhe porosit Islami. Njerëzve të tillë, Allahu i Madhëruar u ka premtuar xhenetin. Islami na ndalon ta keqtrajtojmë jetimin dhe argumentet nga Kurani dhe Suneti për këtë janë të shumta, si për shembull:
“Bonjakëve (jetimëve) jepuani pasurinë e tyre (kur të rriten) dhe mos e ndërroni të pastrin (mallin tuaj që e keni hallall) me të ndytin (me haramin), e mos e hani pasurinë e tyre (të përzier) me pasurinë tuaj, se ky është mëkat i madh.” (Kuran, En-Nisa: 2)

“Adhurojeni Allahun e mos i shoqëroni Atij asnjë send, silluni mirë ndaj prindërve, ndaj të afërmve, ndaj jetimëve, ndaj të varfërve, ndaj fqinjit të afërt, ndaj fqinjit të largët, ndaj shokut pranë vetes, ndaj udhëtarit të largët dhe ndaj robërve. Allahu nuk e do atë që është kryelartë dhe atë që lavdërohet.” (Kuran, En-Nisa: 36)

“Dhe të pyesin ty për bonjakët. Thuaj: “Po t’i ndihmoni në punët e tyre, është më mirë. E, nëse i përzieni (pasurinë e tyre me tuajën), ata janë vëllezërit tuaj. Allahu di të dallojë qëllimkeqin nga qëllimmirin. E, sikur të dëshironte Allahu, do t’ju rëndonte. Allahu është më i Fuqishmi, më i Urti." (Kuran, El-Bekare: 220)

“A e ke parë ti (a e sheh) atë që përgënjeshtron përgjegjësinë dhe
llogarinë në botën tjetër? Po ai është që e përzë në mënyrë të vrazhdë bonjakun.” (Kuran, El-Maun: 1-2)

“Pra, mos e përul jetimin!” (Kuran, Ed-Duha: 9)

I Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, ka thënë: “Unë dhe kujdestari (i mirë) i jetimit do të jemi së bashku në xhenet kështu”, duke bërë me shenjë me gishtin tregues dhe atë të mesëm." (Transmeton Buhariu dhe Muslimi)


Kushtet e përkujdesjes për jetimin

Nuk ka ndonjë kusht për këtë përkujdesje përveç drejtësisë dhe bamirësisë si dhe që të mos i bëhet padrejtësi jetimit. Allahu ua ka tërhequr vërejtjen me një dënim të dhimbshëm atyre që hanë pasurinë e jetimit pa të drejtë, siç ka thënë i Lartësuari: “Ata që e hanë pa të drejtë pasurinë e jetimëve, në të vërtetë ata hanë atë që mbush barkun e tyre zjarr dhe do të futen në zjarrin e xhehenemit." (Kuran, En-Nisa: 10)
Nga Ebu Hurejra, Allahu qoftë i kënaqur me të, transmetohet se i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, ka thënë: -Largohuni nga shtatë mëkate shkatërruese!
-Cilat janë ato?- pyetën njerëzit.
Tha: -Bërja shok Allahut, magjia, mbytja në mënyrë mizore, ngrënia e kamatës, ngrënia e pasurisë së jetimit, ikja nga fushëbeteja, dhe shpifja për gratë besimtare të ndershme dhe të mbrojtura nga mëkatet. (Buhariu)
Kur zbriti ky ajet: “Mos iu afroni pasurisë së jetimit derisa ai të arrijë pjekurinë, (mund t’i afroheni) vetëm në mënyrë më të mirë.” (Kuran, El-Enam: 152), dhe ajeti: “Ata që e hanë pa të drejtë pasurinë e jetimëve, në të vërtetë ata hanë atë që mbush barkun e tyre zjarr dhe do të futen në zjarrin e xhehenemit.” (Kuran, En-Nisa: 10), Ibnu Abasi tha: “U larguan njerëzit nga pasuria dhe ushqimi i jetimit dhe u bë e vështirë për muslimanët, prandaj u ankuan tek i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, e pastaj zbriti ajeti: “Dhe të pyesin ty për bonjakët. Thuaj: “Po t’i ndihmoni në punët e tyre, është më mirë. E, nëse i përzieni (pasurinë e tyre me tuajën), ata janë vëllezërit tuaj. Allahu di të dallojë qëllimkeqin nga qëllimmirin. E, sikur të dëshironte Allahu, do t’ju rëndonte. Allahu është më i Fuqishmi, më i Urti." (Kuran, El-Bekare: 220) (Shënon Nesaiu)
Pasanikut nuk i takon të hajë nga pasuria e jetimit. Aishja, Allahu qoftë i kënaqur me të, thotë se ajeti: “Kush është i pasur, le të ruhet (shfrytëzimit të pasurisë të jetimëve), e kush është i varfër, le të hajë me maturi.” (Kuran, En-Nisa: 6), ka zbritur për kujdestarin e jetimit, i cili kujdeset për jetimin dhe për pasurinë e tij. Nëse kujdestari është i varfër, i lejohet të hajë prej asaj pasurie me maturi. (Buhariu)


Përkufizimi i jetimit

Në jurisprudencën islame, fëmija konsiderohet jetim derisa të arrijë moshën e pjekurisë. Pra, të qenët jetim ndërpritet pas futjes në fazën e pubertetit, siç ka ardhur në hadith: "Nuk ka jetim pas moshës së pjekurisë (pubertetit)." (Ebu Davudi)
Pas kësaj moshe dikush mund të quhet jetim në mënyrë metaforike, siç e kanë quajtur të Dërguarin e Allahut “jetimi i Ebi Talibit”, për arsye se ai është kujdesur për të.
Pra, me arritjen e moshës së pjekurisë, fëmija nuk konsiderohet më jetim dhe nëse ndihmohet pas kësaj moshe, kjo ndihmë konsiderohet thjesht sadaka (lëmoshë) për arsye se ai është i varfër dhe jo sepse është jetim.
Ndërsa sa i përket vajzës, disa dijetarë kanë thëne se mbetet nën përkujdesje derisa të martohet, duke argumentuar me ajetin kuranor: "Provoni bonjakët derisa të bëhen për martesë, e nëse vëreni te ta pjekuri, atëherë dorëzojuni atyre pasurinë e tyre." (Kuran, En-Nisa: 6)
Mirëpo, Allahu e di më së miri, ky ajet aludon se pasuria u dorëzohet atyre kur të arrijnë moshën e pjekurisë e jo se të qenët jetim vazhdon pas pjekurisë.


Përkujdesja edukative

Me përkujdesje nuk është për qëllim vetëm aspekti material, pasi çështja e besimit dhe edukimi i fëmijës në frymën e shëndoshë islame është gjëja kryesore dhe më e rëndësishme, nga e cila nuk përjashtohet as jetimi, i cili duhet të edukohet në harmoni me rregullat e jurisprudencës islame.
Transmetohet se Umeri, Allahu qoftë i kënaqur me të, pa një jetim të veshur me këmishë prej mëndafshi dhe tha: “Mos u vishni atyre mëndafsh.” Ibnu Tejmija shton: “Për arsye se një gjë të cilën Allahu ia ka ndaluar burrit, ia ka ndaluar që t'ia mundësojë edhe fëmijës.”
Përkujdesja edukative përfshin disa gjëra:

Të ndjerit dhimbje dhe dashuri për jetimin

Nga Ebu Hurejra, Allahu qoftë i kënaqur me të, transmetohet se i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, e puthi Hasanin dhe pranë tij ishte ulur El-Akra Ibnu Habis Et-Temimi, i cili i tha: “Unë kam dhjetë fëmijë dhe kurrë nuk e kam puthur asnjërin prej tyre.” I Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, e shikoi njëherë e pastaj i tha: "Kush nuk mëshiron, nuk mëshirohet." (Ebu Davudi)
Usame Ibnu Zejdi, Allahu qoftë i kënaqur me të, thotë: “I Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, më merrte dhe më ulte në prehër dhe Hasanin e ulte në anën tjetër, pastaj na bashkonte dhe thoshte: "O Allah, mëshiroji këta të dy, se unë i mëshiroj." Dhe në një transmetim tjetër: "O Allah, me të vërtet unë i dua këta të dy, pra duaji edhe Ti." (Bejhakiu)

Të lëmuarit e kokës së jetimit

Nga Ebi Umame, Allahu qoftë i kënaqur me të, transmetohet se i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, ka thënë: "Kush lëmon kokën e jetimit dhe nuk e lëmon atë vetëm se për hir të Allahut, do të ketë shpërblim për çdo qime floku që ka lëmuar. E, kush sillet mirë me jetimen apo jetimin që ka nën përkujdesje, do të jemi së bashku në xhenet sikurse këta dy gishta”, duke bërë me shenjë me gishtin tregues dhe atë të mesëm." (Ahmedi)

Të gëzuarit e tyre dhe të bërit shaka me ta

I Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, bënte shaka me fëmijët dhe jetimët. Kur Enesi, Allahu qoftë i kënaqur me të, ishte i vogël, i tha: "O pronari i dy veshëve." (Ebu Davudi)
Gjithashtu, i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, i hodhi ujë në fytyrë Mahmud Ibni Er-Rebit prej pusit të tyre. (Transmeton Buhariu)
Enes Ibn Maliku, Allahu qoftë i kënaqur me të, thotë: “I Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, vinte te ne dhe unë kisha një vëlla më të vogël me nofkën Ebu Umejr. Ai kishte një negër (lloj zogu), me të cilin luante, por ai ngordhi. Një ditë prej ditësh erdhi i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, dhe e pa vëllanë tim të mërzitur. Ai pyeti çfarë halli ka dhe i thanë se i ka ngordhur zogu. I Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, i tha: "O Ebu Umejr, çfarë bëri nugejri?" (Ebu Davudi)

Kujdesi që t'ua mësojmë të mirën

Që porosia e kujdesit për jetimin të dërgohet në vend, kujdestari i jetimit duhet të përpiqet t'ia mësojë atij diturinë e dobishme, për të cilën na ka porositur i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, duke thënë: "Vërtetë Allahu e ka përfunduar suren El-Bekare me dy ajete. M’i dha ato prej thesarit të Tij, i cili është nën Arsh. Pra, mësojini ato dhe mësojuani grave dhe fëmijëve tuaj, sepse ato janë namaz, Kuran dhe dua." (Darimiu)
Transmeton Ibn Ebi Shejbe, se i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, e mësonte një fëmijë nga bijtë e Abdul Mutalibit që kur të mësonte të fliste mirë, të thoshte shtatë herë fjalën e Allahut të Lartësuar: “Dhe thuaj: "Falënderuar qoftë Allahu, i cili nuk pati fëmijë dhe nuk ka për Të shok në sundim." (Kuran, El-Isra: 111)
Ali Ibën Husejni u mësonte fëmijëve: “Thuaj: “Besova Allahun dhe mohova tabutin.” (Tagut quhet çdokush që adhurohet përveç Allahut e është i kënaqur me atë adhurim.)
Disa nga selefu sahih (të parët tanë të mirë) u mësonin fëmijëve fjalën: “LA ILAHE IL ALLAH” (nuk ka të adhuruar tjetër me të drejtë përveç Allahut).
Fëmija duhet të mësohet që të ketë besim në vetvete dhe të mësojë me kohë ndonjë zanat ose tregtinë. Kjo pra është prej gjërave që kujdestari duhet t’u kushtojë rëndësi, që t’ia mësojë jetimit. Transmeton Ebu Davudi, se i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, pa një fëmijë që nuk dinte ta rripte qengjin dhe i tha: “Largohu pak, që të të mësoj.” Dhe e futi dorën e tij mes lëkurës dhe mishit duke e shtyrë, derisa arriti në sqetull, pastaj vazhdoi rrugën.

Ruajtja e tyre nga çdo gjë që ua prish mendjen

Transmeton Ibn Abasi, Allahu qoftë i kënaqur me të, se i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, bënte këtë lutje për nipat e tij, Hasanin dhe Husejnin, dhe thoshte se babai juaj, Ibrahimi, e bënte këtë lutje për Ismailin dhe Is’hakun: "Lus Allahun që t`ju mbrojë me Fjalët e Tij të plota nga çdo shejtan, nga çdo dyshim (e keqe) i tij dhe prej çdo syri të keq." (Transmeton Buhariu)
Gjithashtu, nuk duhet ta nxjerrim fëmijën jashtë shtëpisë në kohën kur shpërndahen shejtanët, që të mos i bëjnë dëm. I Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, ka thënë: "Futni fëmijët brenda në mbrëmje, sepse xhinët në këtë kohë shpërndahen dhe rrëmbejnë." (Transmeton Buhariu)
Dhe në hadithin të cilin e transmeton Xhabiri, Allahu qoftë i kënaqur me të, se i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, ka thënë: "Kur të vijë mbrëmja, futni fëmijët brenda, sepse në këtë kohë shpërndahen shejtanët. E pasi të kalojë një orë, atëherë lejojini ata." (Transmeton Buhariu)

Përmirësimi i sjelljeve të fëmijëve

Besimtari nuk dyshon te rëndësia dhe efekti i duasë në përmirësimin e fëmijës dhe të sjelljeve të tij, me të cilën selefu salih i kanë porositur përgjegjësit e fëmijëve. Është ankuar njëri për birin e tij te Talha Ibn Musarrifi dhe ai i tha: “Kërko ndihmë me këtë ajet: "Zoti im, më inspiro mua që të falënderoj për të mirën Tënde që ma dhurove mua dhe prindërve të mi, që të bëj vepra të mira që i pëlqen Ti dhe m'i bëj të mirë pasardhësit e mi.” (Kuran, El-Ahkafë: 15)
Metoda më e mirë për përmirësimin e sjelljeve të fëmijëve është afrimi dhe luajtja me ta, në mënyrë që të arrihet qëllimi i synuar.
Transmeton Imam Ahmedi, se i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, shkoi te disa shokë të tij, të cilët e kishin ftuar për të ngrënë. I Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, u ndal para tyre, derisa Husejni luante me disa fëmijë. I Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, deshi ta kapte atë, ndërsa ai filloi të kërcente andej-këndej. I Dërguari i All, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, luante dhe qeshte me të derisa e kapi.

Qortimi i tyre
Nëse fëmijët bëjnë ndonjë të keqe, kanë ardhur argumente edhe për qortimin e tyre. Umer ibnu Ebi Selemi, Allahu qoftë i kënaqur me të, thotë: “Isha fëmijë dhe nën mbikëqyrjen e të Dërguarit të Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, në shtëpinë e tij. Një herë, para se t'ia fillonim ushqimit, zgjata dorën në një enë, por i Dërguari i Allahut, lavdërimi dhe paqja e Allahut qoftë mbi të, më tha: “O djalosh, thuaj 'Bismilah', përmende emrin e Allahut, ha me dorën e djathtë dhe ha para vetes.” (Muttefekun alejhi)
Ndërsa rrahja nuk është metodë nga e cila mund të kemi dobi në këtë aspekt, sidomos për arsye shumë të vogla. Rrahja është mjet edukimi, mirëpo është mjeti i fundit. Është transmetuar nga Aishja, Allahu qoftë i kënaqur me të, se për edukimin e jetimit ajo ka thënë: “Unë e rrah jetimin derisa të përmirësohet.” Ndërsa Imam Ahmedi thotë: “Jetimi rrihet lehtë.”
Omer ibn Abdulazizi, Allahu qoftë i kënaqur me të, dërgoi mesazh nëpër qytete që mësuesi të mos e rrahë nxënësin më shumë se tri herë radhazi, për arsye se kjo i shkakton probleme fëmijës. Ndërsa kur është pyetur Imam Ahmedi për rrahjen e fëmijës nga ana e mësuesit, ka thënë: “E rrah sipas madhësisë së gabimit që ka bërë. E nëse fëmija është i vogël, atëherë nuk rrihet.”
Dhe së fundi, e lusim Allahun që t’i udhëzojë gjithë muslimanët!
Paqja dhe bekimi qofshin të Dërguarin Muhamed dhe mbi shokët e tij në përgjithësi!
 

Husjen Serraxh
Përktheu: Hasim Krasniqi
22.2.2008