Së pari: Sqarim i termit "motiv"-"El-iletu"

Motivi ose el-ile është një term që përdoret në shkencën e Usulu Fikhut dhe ka për qëllim cilësinë, shkakun ose arsyen se pse ngrihet një dispozitë sheriatike. P.sh. motivi (el-ile) i ndalimit të alkoolit është dehja (el-iskar), motivi i ndalimit të zinasë (amoralitetit) është ruajtja e pasardhësve dhe e nderit të familjes, etj. Motivi i ndalimit të një gjëje mund të jetë një, por mund të jenë më shumë se një.

Pse i shikohet motivi një dispozite?

Kjo bëhet për shkak se jo të gjitha gjërat që ekzistojnë dhe që do të zbulohen në të ardhmen janë të përmendura në citatet sheriatike (Kuran dhe Hadith) duke ua përcaktuar dispozitën përkatëse, por kemi gjëra ta papërmendura në citate, që u kuptohet dispozita duke bërë analogji më ndonjë tjetër të përmendur në Kuran ose në Hadith në bazë të motivit që i bashkon1.

Për ta kuptuar më qartë këtë do të sjellim shembullin e ndalimit të alkoolit. Allahu i Lartësuar e ndaloi pirjen e alkoolit me ajetin kuranor: “O ju që besuat, s'ka dyshim se vera, bixhozi, idhujt dhe hedhja e shigjetës (për fall) janë vepra të ndyta nga shejtani. Pra, largohuni prej tyre që të jeni të shpëtuar” (Maide, 90). Është e qartë se në këtë ajet përmendet si e ndaluar konsumimi vetëm i verës e cila prodhohet nga rrushi dhe nuk ceken llojet e tjera të pijeve alkoolike të cilat prodhohen nga kumbulla, hurma, dardha, etj. Kështu, arsyeja  e ndalimit të verës është dehja (el-iskar) dhe derisa kjo është e pranishme edhe te rakia (dhe të gjitha pijet e tjera alkoolike), atëherë të gjitha këto pije i bashkëngjiten dispozitës së verës pasi kanë të përbashkët këtë motiv për të cilin është ndaluar vera, që në rastin tonë është dehja.

Së dyti:  Motivi i kamatës në mallrat kamatare

Fukahatë janë të pajtimit se në hadithin e Ubade Ibën Samitit, në të cilin përmenden gjashtë mallrat kamatare,2 kemi dy kategori mallrash.

1. Kategoria e monedhave (ari dhe argjendi)
2. Kategoria e ushqimeve (gruri, elbi, hurma dhe kripa)

Të dy këto kategori dallojnë në mes vete me motiv (el-ile), kështu që motivi i ndalimit të kamatës në ar dhe argjend nuk është ai i kategorisë së ushqimeve (grurë, elb, hurma dhe kripë).

Në përcaktimin e motivit në këto mallra ka mendime të dijetarët dhe pa u zgjeruar duke sjellë thëniet e tyre, themi se më e sakta, Allahu e di më së miri, është se:

-Motivi i ndalimit të kamatës në kategorinë e floririt dhe argjendit është vlera, respektivisht çmueshmëria e tyre (Eth-themenije), pasi janë të kushtueshme dhe njerëzit në të kaluarën i përdornin si monedha për shitblerje. Prandaj këto dy sende janë pasuri dhe konsiderohen kategori në vete[3].

-Ndërsa motivi në katër lloje të tjera mallrash (grurë, elb, hurma dhe kripë) janë dy gjëra:

1. El-iktijat: Ato janë prej ushqimeve esenciale për jetesë

2. El id-dihar: Dhe mund të ruhen për kohë të gjatë pa u prishur (magazinimi ose deponimi i tyre).

 

Motivi i ndalimit të kamatës në këto mallra

 

 

 

I- Kategoria e Monedhave   -Motivi i ndalimit të kamatës në kategorinë e floririt dhe argjendit është vlera, respektivisht çmueshmëria e tyre (Eth-themenije),

II- Kategoria e Ushqimeve Motivi në kategorinë e ushqimeve është dy gjëra: 1. El-iktijat: Ato janë prej ushqimeve esenciale për jetesë. 2. El id-dihar:Mund të ruhen për kohë të gjatë pa u prishur (magazinimi ose depozitimi i tyre).

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Alaudin Abazi
18.10.2009