Koncepti i kamatės
ka njė histori mjaft tė lashtė; e veēanta e saj
ėshtė se shkrimet e para vėrtetojnė se ajo
konsiderohej e urryer dhe e keqe. Ndoshta citati
mė i vjetėr i shkruar pėr ndalimin e kamatės dhe
trajtimit tė saj si vepėr tė shėmtuar ėshtė ajo e
kohės sė faraonėve; legjislacionii
faraonitBuhures nga familja e njėzet e
katėrt e faraonėve1.
Trajtimi i
kamatės si gjė e
keqe pėrcillet edhe nga shumė filozofė tė vjetėr.
Vėrtetohet se teoricieni dhe oratori i shquar
romak MarcusTulliusCiceroe
kishte ndaluar kamatėn nė shkrimet e tij.
Gjithashtu edhe filozofėt e vjetėr grekė,
si Platoni te libri Republika dhe Aristotelite Politika, e ndalojnė marrjen e kamatės2.
Kamata nė fenė hebraike
Kamata ishte e ndaluar dhe e papranueshme edhe nė
fenė hebraike, sikundėrse edhe nė atė tė
krishterė. Kjo vėrtetohet nė librat e mėhershėm tė
shpallur, si nė Tevrat (Dhiata e Vjetėr) dhe nė
Ingjil (Dhiata e Re). Por ēifutėt (hebrenjtė), pas
tė Dėrguarit Musa alejhi selam e lejuan marrjen e
kamatės nga joēifutėt, duke pretenduar se pasuria
e joēifutėve ėshtė e lejuar pėr ta. Dihet se
besimi hebre ėshtė i ndėrtuar nė parimin se
populli hebre ėshtė populli i zgjedhur, prandaj
ata kanė pėrparėsi dhe vlerė mbi tė gjithė popujt
e tjerė. Kėshtu qė njerėzit e tjerė, tė cilėt janė
johebrenj, ata i trajtojnė si mė tė ulėt, pa vlerė
dhe kanė tė drejtė ti manipulojnė si tė duan.
Allahu i Lartėsuar nė Kuran pėrcjell pretendimin e
tyre: "Ata (Ehlu Kitabi, pasuesit e librit)
thoshin: "Ne nuk kemi kurrfarė pėrgjegjėsie ndaj
(pasurisė qė u marrim) tė paditurve (tė
tjerėve)." (Suretu Ali Imran, 75)
Ajeti tregon se si ēifutėt i trajtonin tė tjerėt
qė nuk ishin si ata (pra, i quanin tė paditur).
Edhe ēifutėt qė jetonin nė Medinė gjatė kohės sė
Muhamedit, lavdėrimi dhe paqja qofshin mbi tė,
njiheshin pėr intriga dhe keqpėrdorime tė ndryshme
duke u bazuar nė kėtė parim. Vėrtetohet se ata me
kėtė pretendim ia lejonin vetes manipulimin e
ēfarėdo forme pėr tė marrė pasuritė e tė tjerėve
qė nuk ishin ēifutė nė Medinė.
Nė kohėn
bashkėkohore vėrehet edhe mė qartė dominimi qė ata
kanė arritur me intriga tė tilla, derisa janė
ngritur mbi shtetet mė tė fuqishme tė botės.
Mėsimet ēifute rreth superioritetit tė popullit tė
tyre ndaj tė tjerėve dhe trajtimi i tė gjitha
nacionalitete tė tjera si nė shėrbim tė tyre nuk
ėshtė njė shpifje apo reflektim i urrejtjes ndaj
tyre, por ėshtė njė realitet qė mbėshtetet nė
citatet e shumta nė Talmudin e tyre3.
Prandaj edhe reagimet dhe akuzat e ēifutėve (se ai
qė flet pėr kėto gjėra ėshtė antisemit) janė tė
shumta, pasi i bėn tė identifikohen realisht ashtu
si janė. Nė Talmund vėrtetohet qartė se u lejohet
marrja e kamatės nga joēifutėt. Allahu i Lartėsuar
i kritikon hebrenjtė pėr kėtė pretendim dhe u
tėrheq vėrejtjen se pėr kėtė i pret dėnim i rėndė:
Dhe pėr shkak tė mizorisė sė atyre qė ishin
jahudi (hebrenj) dhe pėr shkak se penguan
shumė nga rruga e Allahut, Ne ua ndaluam (ua
bėmė haram) disa (lloje ushqimesh) tė
mira qė u ishin tė lejuara, pėr shkak tė marrjes
sė kamatės, edhe pse e kishin tė ndaluar atė, dhe
ngrėnies sė pasurisė sė njerėzve nė mėnyrė tė
padrejtė. Ne kemi pėrgatitur dėnim tė mundimshėm
pėr ata qė nuk besuan prej tyre. (Nisa,
160-161)
Kamata qė merrnin
ēifutėt nga tė tjerėt ishte shtesa qė merrnin nga
joēifutėt, tė cilėve u jepnin pasuri hua. Kjo
shtesė ishte si rezultat i pritjes sė kthimit tė
borxhit. Kjo formė e punės ėshtė mjaft e pėrhapur
nė kohėn bashkėkohore, vetėm se janė shpikur
metoda tė ndryshme; edhe pse emėrtohen me emra tė
tjerė, esencėn e kanė nga kjo formė e hershme e
njohur nga njerėzit.
Kamata nė fenė e krishterė
Edhe
nė Krishterim
kamata trajtohet si e ndaluar dhe e urryer. Nė
Dhiatėn e Re kemi disa citate qė vėrtetojnė
ndalimin e kamatės4.
Gjithashtu ndalimin e kamatės e vėrtetojnė shumė
njerėz tė Krishterimit, sikurse Toma Akuini
(1225-1274), Martin Luteri (themeluesi i
protestantizmit) dhe shumė tė tjerė5,
saqė Skopari i krishterė thekson: Kush thotė se
kamata nuk ėshtė mėkat, llogaritet dezertor dhe ka
dalė prej fesė6,
qė do tė thotė se ka dalė prej fesė sė krishterė.
Bota e krishterė ka
vazhduar pėr njė kohė tė gjatė ti urrejė dhe ti
diskreditojė ēifutėt pėr marrjen e kamatės. Kėtė e
vėrteton edhe shfaqja teatrale e Uilliam
Shekspirit The Merchant of Venice, Tregtari i
Vendikut, tė cilėn e ka shkruar rreth viteve
1596-1598. Nė kėtė shfaqje bėhet fjalė pėr njė
ēifut fajdexhi qė quhet Shylock. Karakteri i kėtij
personazhi ēifut ėshtė mjaft diskreditues, pasi
paraqitet nėnēmues dhe neveritės ndaj borxhliut
nevojtar, tė cilit i jep hua me kamatė. Shekspiri
me anė tė kėtij personazhi i paraqet ēifutėt dhe
natyrėn e tyre si tė dhėnė pas lakmisė dhe
grumbullimit tė pasurisė. Hebrenjtė, qė nga koha e
daljes sė kėsaj shfaqjeje, kanė pasur ankth dhe
kanė zhvilluar betejė kundėr saj. Madje e akuzojnė
Uilliam Shekspirin si antisemit7
dhe po tė mos ishte vlera artistike e kėsaj vepre
dhe e shkruesit tė saj, do tė zhdukej fare nga
arkeologjia kulturore-letrare8.
Kjo vepėr e Shekspirit ėshtė e pėrkthyer edhe nė
gjuhėn shqipe nga Skėnder Laurasi dhe ėshtė botuar
nga shtėpia botuese Mėsonjėtorja e parė nė vitin
2000.
Legjislacionet e
vendeve evropiane kanė vazhduar ta trajtojnė
kamatėn si tė ndaluar deri nė kohėn e revolucionit
francez tė vitit 1789. Pas kėsaj ėshtė lejuar
kamata nė borxhe me disa kufizime. Ky lejim ėshtė
transformuar edhe nė kodifikimet ligjore tė
Napoleonit, tė cilat janė nxjerrė nė vitin 1804.
Pas vitit 1808,
Franca pėrcaktoi sasinė e kamatės 5-7% e cila
lejohet tė merret gjatė transaksioneve tregtare
dhe punėve tė tjera. Nė Francė, nė gusht tė vitit
1935 doli njė ligj qė pėrcaktoi se kush pėrfiton
nga kamata jashtė shumave tė kufizuara, llogaritet
se ka shkelur Kodin Penal. Ndėrsa nė legjislaturėn
italiane, neni 644 i Kodit Penal pohon se ai qė
punon me kamatė jashtė shumės sė pėrcaktuar
llogaritet se
ka shkelur Ligjin Penal9.
Edhe nė ditėt tona shohim se ndėrgjegjja njerėzore
nuk ka arritur tė ēlirohet nga urrejtja e kamatės
dhe konsiderimi i saj si krim, mėkat, vepėr e
pamoralshme, qoftė edhe nėse prej disave lejohet
me disa pėrkufizime dhe pėrqindje tė caktuara qė
kanė vėnė nė transaksionet e ndryshme.
Kamata dhe Kanuni i Lek Dukagjinit
Ndonėse dihet se burimet e mirėfillta tė kanunit
tė Lek Dukagjinit janė nga feja e krishterė dhe ne
sqaruam qėndrimin e saktė tė Krishterimit tė
hershėm rreth kėsaj, vlen tė ceket se edhe nė kėtė
libėr kamata ėshtė e ndaluar dhe nuk lejon qė
njerėzit nė mes vete tė huazojnė para me kamatė.
Nė tė thuhet:
500. Kanūja njef uhį tė fjeshtė: sį tė dhaēė ké
mė dhānė., do tė thotė ashtu si tė ka dhėnė
(huadhėnėsi) ashtu duhet tia kthesh. Pra, Kanuni
nuk e pranon kamatėn; nėse dikush huazon diēka, aq
ka pėr tė kthyer, ska huazime me interes. Ata qė
e njohin mirė kėtė tekst dhe ligjet qė pėrmban ky
libėr e kanė tė qartė qėndrimin qė ka ndaj
kamatės.
Kamata nė Islam
Mė lart pėrmendėm njė historik tė shkurtėr rreth
qėndrimit tė ligjeve dhe sistemeve tė mėhershme
pėr marrjen e kamatės. Kjo ishte me qėllim qė
lexuesi tė kuptojė se ndalimi i kamatės nuk ėshtė
specifikė e jurisprudencės islame, siē mund ta
kuptojė tani nė kohėn bashkėkohore, pasi pėr dėmin
e saj flasin vetėm muslimanėt. Vėrtet kamata ėshtė
trajtuar gjithmonė si vepėr e shėmtuar dhe mėkat.
Kjo mė sė qarti vėrehet nė mėsimet hebraike dhe tė
krishtera, e posaēėrisht nė mėsimet e krishtera,
pasi ata theksojnė se (Dhiata e Re) numėrohet si
vazhdimėsi e mėsimeve qė i ishin dėrguar Profetit
Musa, paqja qoftė mbi tė, nė Tevrat (Dhiatėn e
Vjetėr).
Por me gjithė kėto qė u thanė dhe pavarėsisht se
nė zemrat e njerėzve nė pėrgjithėsi mbretėron
bindja se puna me kamatė nuk ėshtė e pastėr,
prapėseprapė tė gjitha sistemet qė njihen nga
njerėzit sot nuk i kanė mbijetuar vrullit
bashkėkohor, qė shkel tė gjitha normat dhe bazat e
njerėzimit dhe tė ndėrgjegjes sė lirė. Tė
krishterėt, edhe pse e dinė qartė se kjo ėshtė
mėkat nė fenė e tyre, nuk arritėn ti bėnin ballė
furtunės sė transaksioneve tė shumta qė realizohen
me kamatė, prandaj u dorėzuan dhe nė vend qė ti
kundėrvihen, i hapėn rrugėn lejimit tė kamatės.
Ata nė fillim e lejuan duke vėnė kushtėzime dhe
kufizime nė pėrqindje, por tani askush prej tyre
nuk e pėrmend dėmin e kėtij mėkati.
Nė anėn tjetėr, Islami ėshtė sistemi i vetėm i
cili ka mbetur nė kėtė betejė dhe vazhdon ta
luftojė kėtė ves, edhe pse ėshtė bėrė pėrditshmėri
e shumė njerėzve. Fatkeqėsisht kamata ėshtė e
pranishme edhe te disa muslimanė, tė cilėt iu
dorėzuan kėtij vrulli bashkėkohor, qė smėshiron
askėnd. E megjithatė, prapėseprapė shumica e
muslimanėve, tė cilėt kanė njohuri dhe janė tė
vetėdijshėm pėr mėsimet islame, i largohen asaj.
Me qėllim qė lexuesi tė njoftohet me kamatėn dhe
ta kuptojė se sa ėshtė e dėmshme ajo, nė vazhdim
tė kėsaj teme do tė flasim rreth pėrkufizimit dhe
llojeve tė kamatės, pastaj do tė sjellim edhe
dispozitėn pėrkatėse rreth kėtyre llojeve duke u
mbėshtetur nė argumentet e jurisprudencės islame.
Pėrkufizimi i kamatės nė Islam
Nė gjuhėn arabe kamatės i thonė "riba". Ky emėrtim
rrjedh nga folja "reba, jerbu", qė do tė thotė
shtim, teprim dhe rritje".
Trajtimet e
fukahave rreth pėrkufizimit tė kamatės nė aspektin
terminologjik janė tė shumta, disa janė mė
gjithėpėrfshirėse dhe disa tė tjera mė pak. Pėr tė
mos e rėnduar kėtė shkrim duke pėrmendur
pėrkufizime tė shumta, do tė sjellim vetėm
pėrkufizimin e juristėve hanefi, i cili ėshtė mė i
qartė dhe mė i kuptueshėm. Ata thonė: Kamatė
ėshtė ajo sasi e pasurisė e cila kushtėzohet tė
shtohet pa kompensim gjatė transaksioneve
(kėmbimeve) tė ndėrsjella tė pasurisė me pasuri.10
Nė kohėn bashkėkohore, krahas
termit kamatė pėrdoren edhe disa emėrtime tė
tjera, sikurse "fajde" dhe "interes". Kėta terma
janė mė tė pėrdorshėm nė fushėn e ekonomisė dhe tė
bankave dhe kryesisht kanė pėr qėllim:
1. Pjesėn e shtuar
tė cilėn ia jep huamarrėsi huadhėnėsit si
kompensim pėr pasurinė qė ka
huazuar, nė pajtim me
kushte tė caktuara11.
2. Sasinė e shtuar
tė kapitalit tė cilin e fiton si kompensim
depozituesi nė bankė apo nė arkat e kursimeve.
Edhe pse gjatė kontratave bankare apo lidhjeve
tregtare bashkėkohore bėhet dallim mes kamatės dhe
interesit, nė aspektin e dispozitave pėrkatėse
rreth kėtyre transaksioneve nė jurisprudencėn
islame nuk ka dallim. Nė Islam nuk ka dallim mes
dispozitės dhe kamatėn, fajdesė apo interesit, por
tė gjitha janė tė ndaluara (haram), qofshin kėto
transaksione akte tė shitblerjeve apo kontrata tė
huamarrjeve dhe kredive (borxheve).
Klasifikimi i kamatės nė Islam
Pak mė lart sqaruam se kamata nė kohėn tonė ka
disa emėrtime, varėsisht prej fushės dhe formės sė
kontratės qė realizohet. Nė jurisprudencėn islame,
fukahatė gjatė shtjellimeve tė tyre bėjnė njė
ndarje tjetėr tė kamatės nga ajo qė njihet tek
ekonomistėt. Ata theksojnė se ajo klasifikohet nė
dy lloje:
a) Riba En-nesie -Kamata e shtyrjes apo e vonesės.
b) Riba El-fadl - Kamata e shtesės apo e tepricės.
Nė vazhdim do tė paraqesim se ēfarė nėnkuptojnė
fukahatė me secilin lloj.
1) Riba En-nesie (Kamata e shtyrjes apo e
vonesės)
Quhet edhe kamata
e borxhit dhe nėnkupton shtimin e kushtėzuar, tė
cilin e merr huadhėnėsi nga huamarrėsi pėr shkak
tė kohės qė i ka lėnė nė dispozicion huamarrėsit
pėr tė
paguar borxhin12.
Kjo lloj kamate ka qenė e pranishme dhe shumė e
pėrhapur tek arabėt nė kohėn para ardhjes sė
Muhamedit salallahu alejhi ue selem, prandaj disa
dijetarė e kanė quajtur riba el-xhahilije,
d.m.th.
kamata e injorancės.
2 - Riba el-fadl
(Kamata e shtesės apo e tepricės)
Kjo kamatė quhet edhe kamata e tregtisė dhe
nėnkupton shitjen e njė malli qė i takon mallrave
tė kamatės me njė mall tjetėr tė njėjtė duke qenė
njėri mall mė tepėr, apo shitja ose kėmbimi i dy
mallrave tė njėjta me shtesė13.
Format e kėtyre llojeve janė tė shumta e tė
ndryshme dhe tė sqarohen kėto nevojitet njė
zgjerim tė cilin nuk do ta bėjmė nė kėtė vend, por
shpresojmė qė nė ndonjė temė tjetėr tė veēantė do
ta bėjmė.
Dispozitat islame rreth kamatės
Kamata nė jurisprudencėn islame ėshtė e ndaluar
(haram) e tėra, qoftė sasi e madhe apo e vogėl dhe
pa marrė parasysh nė ēfarėdo kontrate realizohet
ajo. Kjo dispozitė mbėshtetet nė tri baza
thelbėsore, qė janė edhe burimet kryesore tė
legjislaturės islame. Pra bazat nga tė cilat
nxirret dispozita e kamatės janė: a) Kurani, b)
Suneti, c) Konsensusi (Ixhmai).
Kamata ėshtė nga mėkatet e mėdha (kebair) dhe
llogaritet njė nga shtatė mėkatet shkatėrruese (Elmubikat)
sė bashku me shirkun, magjinė etj. (mė poshtė do
tė sjellim hadithin qė sqaron kėtė). Nėse njeriu e
mohon ndalimin e kamatės, atėherė ai ka bėrė kufėr
(mosbesim), por nėse punon me kamatė duke mos e
mohuar ndalimin, atėherė ai ėshtė mėkatar (fasik),
i cili ka vepruar njėrin nga mėkatet e mėdha14.
A. Ndalimi i kamatės nė Kuran
Dijetari i njohur hanefit Shemsudin Es-Serhesi nė
librin e tij El Mebsut pėrmend pesė pėrfundime
tė ashpra me tė cilat kėrcėnohet njeriu qė punon
me kamatė15.
1) Do tė ringjallet si ai qė e ka kapluar
shejtani: Allahu i Lartėsuar thotė: "Ata qė
e hanė kamatėn (Ditėn e Gjykimit), nuk
ngrihen ndryshe vetėm se si ngrihet ai ēmenduri
nga tė prekurit e djallit. (Kjo ndodh kėshtu)
ngase thanė: "Tregtia ėshtė njėsoj sikurse edhe
kamata"! E Allahu e ka lejuar tregtinė, por e ka
ndaluar kamatėn." (Bekare, 275)
2. Asgjėsimi dhe zhdukja e pasurisė: Allahu
i Lartėsuar thotė: "Allahu e zhduk kamatėn dhe
e shton lėmoshėn, Allahu nuk e do asnjė mohues dhe
mėkatar." (Bekare, 276). Kjo nėnkupton
zhdukjen dhe ērrėnjosjen e pasurisė apo largimin e
bereqetit, mospėrmbushjen e kėnaqėsisė dhe
mosarritjen e dobisė nga ajo pasuri qė fitohet me
kamatė16.
3. Shpallje luftė Allahut: Allahu i
Lartėsuar thotė: "E nė qoftė se nuk e bėni kėtė
(nuk hiqni dorė nga kamata), ta dini se do
tė jeni nė luftė me Allahun dhe tė Dėrguarin e
Tij. E nėse jeni penduar, atėherė juve ju takon
kryet e mallit tuaj, askėnd nuk dėmtoni, e as vetė
nuk dėmtoheni." (Bekare, 279)
4. Mosbesim (kufri): Allahu i Lartėsuar
thotė: "O ju qė besuat, kini frikė Allahun dhe
nėse jeni besimtarė, hiqni dorė prej asaj qė ka
mbetur nga kamata." (Bekare, 278)
Gjithashtu Allahu i Lartėsuar thotė: Allahu e
zhduk kamatėn dhe e shton lėmoshėn, Allahu nuk e
do asnjė mohues dhe mėkatar. (Bekare, 276)
Fjala kef-far, mohues, e cila ka ardhur nė fund tė
kėtij ajeti, do tė thotė mohues i Islamit, nėse
thotė se kamata ėshtė e ndaluar dhe "ethim",
mėkatar, nėse e ha dhe punon me kamatė17.
5. Tė qenėt pėrherė nė zjarr tė xhehenemit:
Allahu i Lartėsuar thotė: E kujtdo qė i vjen
kėshilla nga Zoti i tij e shmanget prej kamatės,
malli i tij, i fituar mė parė (para ndalimit
tė kamatės), ėshtė i tij dhe ēėshtja pėr kėtė i
takon Allahut. E, kushdo qė i kthehet (punės
me kamatė, pas ndalimit),
ai do tė jetė banues i zjarrit, nė tė cilin do tė
qėndrojė pėrgjithmonė.
(Bekare, 275)
Kėto ajete tė sures Bekare ishin vetėm disa prej
ajeteve qė aludojnė pėr ndalimin kamatės dhe se sa
mėkat i madh ėshtė kjo vepėr. Kemi edhe ajete tė
tjera qė e vėrtetojnė kėtė gjė, por do tė
mjaftohemi me kaq.
B. Ndalimi i kamatės nė hadithe pejgamberike
Sa u pėrket thėnieve tė tė Dėrguarit Muhamed,
lavdėrimi dhe paqja qofshin mbi tė, rreth kamatės,
ato janė tė shumta dhe mund tė ndahen nė dy lloje:
a) Hadithe qė flasin pėr ndalimin, dėmin dhe
rrezikun e kamatės dhe njeriun qė merret me tė.
b) Hadithe qė tregojnė disa forma konkrete tė
shitblerjeve dhe akteve tė cilat pėrmbajnė kamatė
dhe janė tė ndaluara.
Ne do tė pėrmendim vetėm disa thėnie qė tregojnė
dėmin dhe ndalimin e kamatės:
1. Xhabiri, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, thotė:
"I Dėrguari, lavdėrimi dhe paqja e Allahut qofshi
mbi tė, ka mallkuar atė qė e ha kamatėn, atė qė
ushqen kamatėn (e jep atė), atė qė e evidencon atė
si dhe ata qė janė nė cilėsinė e dėshmitarėve nė
kontratėn ku ekziston kamata. Dhe tha: Tė
gjithė kėta janė tė barabartė. Shėnon Buhariu
dhe Muslimi. Argumentimi i hadithit pėr ndalimin e
kamatės ėshtė shumė i qartė, sepse i Dėrguari,
lavdėrimi dhe paqja qofshin mbi tė, nuk mallkon
pėr njė vepėr e cila nuk ėshtė e ndaluar dhe nuk
sjell mėkat. Gjithashtu ky hadith, siē shihet, i
pėrfshin tė gjitha palėt nė mallkim, edhe atė qė e
jep po edhe atė qė e merr, edhe atė qė e shkruan,
edhe atė qė dėshmon pėr kėtė kontratė.
2. Ebu Hurejra, Allahu qoftė i kėnaqur me tė,
transmeton se i Dėrguari i Allahut salallahu
alejhi ue selem ka thėnė: Largohuni prej
shtatė mėkateve shkatėrruese (rrėnuese).
Shokėt e tij i thanė: O i Dėrguar i Allahut,
cilat janė kėto mėkate? (Ai) Tha: Tė bėrit
rival Allahut (shirku), magjia (sihri),
mbytja e njeriut qė e ka ndaluar Allahu, me
pėrjashtim nėse kėtė e kėrkon drejtėsia (e
fesė), keqpėrdorimi (ngrėnia) i pasurisė
sė jetimit, ngrėnia e kamatės, ikja nga
fushėbeteja dhe shpifja ndaj grave tė ndershme
besimtare." Shėnon Buhariu dhe Muslimi.
3. Semure bin Xhundubi transmeton se i Dėrguari i
Allahut salallahu alejhi ue selem ka thėnė:
Kam parė natėn e (Miraxhit) dy melekė.
Erdhėn dhe mė nxorėn nė tokėn e shenjtė. Pastaj u
nisėm dhe arritėm te njė lumė prej gjaku. Nė kėtė
(lumė) qėndronte njė njeri. Ai qėndronte nė mes
tė lumit e nė (breg tė lumit) qėndronte njė
tjetėr, pėrpara tė cilit gjendeshin gurė. Sa herė
qė njeriu nė mes tė lumit pėrpiqej tė dilte,
tjetri (nga bregu i lumit) e gjuante me
gurė nė gojė dhe e kthente nė vendin ku qėndronte.
Kėshtu vepronte sa herė qė pėrpiqej tė dilte, e
gjuante me gurė nė gojė dhe njeriu kthehej pėrsėri
aty ku qėndronte. Pyeta: Kush ėshtė ky?
(Meleku) Mu pėrgjigj: Ai qė gjendet nė mes tė
lumit ėshtė njeriu qė ka ngrėnė kamatėn.
Shėnon Buhariu.
4. Ebu
Hurejra, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, transmeton
se i Dėrguari i Allahut salallahu alejhi ue selem
ka thėnė: Kamata ėshtė shtatėdhjetė lloje
mėkatesh, mė e lehta ėshtė kur njeriu martohet me
nėnėn e vet.18
Shėnon Ibn Maxheh dhe Albani e cilėson tė saktė.
5. Ibn
Mesudi transmeton prej tė Dėrguarit tė Allahut
salallahu alejhi ue selem, se ai ka thėnė:
Ēdonjėri qė merr kamatė shumė, nė fund pėrsėri
pasuria do ti pakėsohet.19
C. Ndalimi i
kamatės me konsensusin (ixhmanė) e muslimanėve
Me
konsensus
(ixhma) nėnkuptojmė unitetin e dijetarėve islamė (muxhtehidėve)
pėr njė dispozite sheriatikerreth
njė ēėshtjeje tė caktuar20.
Ixhmai ėshtė argument i fuqishėm legjitim pėr tė
vėrtetuar dispozitat e jurisprudencės islame.
Duke u mbėshtetur
nė kėtė, theksojmė se nė ndalimin e kamatės kemi
ixhma te muslimanėt. Kėtė konsensus e pėrcjellin
njė numėr dijetarėsh dhe ata theksojnė se edhe pse
kemi disa mospajtime tė thjeshta rreth disa
formave tė caktuara tė kamatės nė pėrgjithėsi, nė
kėtė ka unanimitet (ixhma) te dijetarėt e umetit21.
Pėr kėtė vėrtetohet nga muslimanėt e parė, shokėt
e Muhamedit, lavdėrimi dhe paqja qofshin mbi tė,
se u tėrhiqnin vėrejtjen njerėzve qė merreshin me
tregti qė tė mos e bėnin kėtė para se tė mėsonin
gjėrat thelbėsore qė kanė tė bėjnė me tregtinė.
Kjo ishte me qėllim qė tė mbroheshin nga tregtitė
e ndaluara (haram) dhe ato qė pėrmbajnė kamatė.
Prandaj vėrtetohet se Omeri, Allahu qoftė i
kėnaqur me tė, thoshte: "Mos tė tregtojė
nė tregun tonė ai qė nuk ka mėsuar (rregullat e
tregtisė), pėrndryshe ai do ta ngrejė kamatėn
(duke mos ditur)."22
Alaudin Abazi
4.7.2008
1
Shih: "Mexheletul Buhuthel Islamije", vėll. 31, f.
123, punimi shkencor me titull: "Talik Anit-Tefrik
Bejnel-Faide el-Benkije Ver-Riba", dr. Salih
Elhusejin
2
Shih temėn:Tarih Tahrimir Riba fil Alem;
gjithashtu shih: Nahve Fehm Nidham Bunuk el-Islamije
Xhemaludin Atije.
3
Shih temėn Civilizacija i Kultura, e cila
gjendet nė internet; gjithashtu citatet e kėtilla
tė marra nga Talmudi janė tė pėrhapura nė shumė
gjuhė nėpėr forume.
4
Shih Bibla, Pslami 15:5 dhe nė disa vende tė
tjera; gjithashtu shih temėn: Eliktisadel Muasir
Bidun Riba, dr, Salah Sultan;
5
Shih temėn: Uvod u Finansijsko Trzhishte, dr.
Dejan Sokic, fakulteti ekonomik,Beograd; gjithashtu shih Nahue
Fehm Nidham Bunuk el-Islamije Xhemaludin Atije.
6
Err-rriba Fi Nedheril Kanunel- Islami, Muhamed
Abdullah Draz, f. 376.
7
Edhe pse thuhet se ka qenė anėtar nė lozhėn
masoniste.
8
Pėr mė gjerėsisht rreth kėsaj shfaqjeje shih:
http://en.wikipedia.org/wiki/The_Merchant_of_Venice
9
Shih: "Mexheletul Buhuthel Islamije", vėll. 31, f.
123, punimi shkencor me titull: "Talik Anit-Tefrik
Bejnel-Faide el-Benkije Ver-Riba", dr. Salih
Elhusejin.
10
"El Bahrur-raik", vėll.6, f. 135; Fikhul Muamelat
el-Malije el-Mukarin", dr. Alaudin Zateri, f. 183.
11
"El Muamelatel Malijel Muasire", dr. Vehbe Zuhejli,
f. 240.
12
El Muamelatel Malijel Muasire", dr. Vehbe Zuhejli,
f. 240.
13
Mė gjerėsisht shihHashujetur Reudul Murbi,
Abdurrahman Nexhdi Hanbeli, vėll. 4, f. 493.
14
"Fikhul Muamelat el-Malije el-Mukarin", dr.
Alaudin Zateri, f. 183.
15
Shih "El Mebsut" Es-Serhesi, vėll.12, f. 109; "Fikhul
Muamelat el-Malije el-Mukarin", dr. Alaudin Zateri,
f. 184.
16
"Fikhul Muamelat el-Malije el-Mukarin", dr.
Alaudin Zateri, f. 184.
17
"Fikhul Muamelat el-Malije el-Mukarin", dr.
Alaudin Zateri, f. 184.
18
Shėnon Ibn Maxheh dhe Albani e cilėson tė saktė.
19
Shėnon Ibn Maxheh dhe hadithi cilėsohet i saktė.
20
Ixhmai ka disa pėrkufizime dhe nė kėtė vend nuk
kemi pėr qėllim trajtimin e kėsaj ēėshtjeje,
prandaj kemi pėrmendur shkurt ēfarė kuptojmė me
ixhma duke mos i pėrmendur brenda nė pėrkufizim tė
gjitha kushtet qė duhet tė plotėsohen qė njė gjė
tė konsiderohet ixhma.
21
"Esh-sherhul Mumti Ala Zadil Mustakni, Muhamed
Ibn Uthejmin, vėll.8, f. 387; Hashijetu Raudi
Murbi, Abdurrahman Nexhdi, vėll.4, f. 490 dhe tė
tjerė.
22
Tefsir Kurtubi, vėll.3, f. 352; "Fikhul Muamelat
el-Malije el-Mukarin", dr. Alaudin Zateri, f. 185.