Njė
prej kushteve fondamentale qė njeriu duhet ta arrijė nė
kėtė jetė pa dyshim ėshtė njohja e Zotit - Krijuesit,
Sunduesit, Mbikėqyrėsit, Qenies Absolute, i Cili ėshtė i
Pėrhershėm, i Pafillim dhe i Pambarim.
Para se njeriu tia ketė frikėn Zotit, duhet ta ketė tė
qartė varėsinė qė ka nga Ai (nevojėn pėr Tė), ndėrsa
para se ta kuptojė varėsinė nga Ai, duhet ta njohė Atė.
Njohja e Zotit ėshtė e lehtė pėr tu arritur. Nė vetė
qenien e njeriut ka argument pėr ekzistencėn e njė fuqie
tė pėrkryer mbinatyrore, absolute. Nė qiej e nė tokė, te
shiu, ajri, ndėrrimi i stinėve, krijimi i tė gjitha
gjallesave nė ēifte, te pėrsosmėria e krijimit,
harmonizimi i lėvizjes sė planetėve - ka argumente pėr
ekzistencėn e Zotit. Ska dyshim se nuk do tė ekzistonte
as edhe krijimi mė i vogėl po tė mos ishte dėshira e
Krijuesit, qė ai krijim i caktuar tė ekzistonte. A do tė
kishte ndonjė pikturė pa piktorin, apo karikaturė pa
karikaturistin? Jo, assesi!
Njohja e Zotit arrihet sė paku nėpėrmjet dy mėnyrave:
mendjes dhe vėshtrimit tė krijimit.
Mendja na bėn qenie tė veēanta, tė arsyeshme. Ajo ėshtė
krijimi mė i dashur i Zotit, pikėrisht sepse nėpėrmjet
saj njeriu arrin ta njohė Atė. Por, ėshtė e vėrtetė se
vetėm me mendje, njeriu nuk mund tė arrijė ēdo gjė. Me
mendje mund tė arrijmė shumėēka, por jo edhe gjithēka.
Me mendje arrijmė ta njohim Zotin, por me mendje nuk
mund ta perceptojmė qenien dhe pėrhershmėrinė e
ekzistencės sė Zotit. Por, megjithatė, edhe mė tej
mendja mbetet e rėndėsishme, sepse prapė pėrmes saj po
kuptojmė se me atė nuk mund tė arrijmė ēdo gjė. Duke u
bazuar nė kėtė fakt, konstatojmė se mendja ėshtė shkak
dhe faktor i vetėm, e cila e arsyeton
paperceptueshmėrinė e qenies sė Zotit dhe pėrjetėsinė e
Tij.
Shkenca ka ardhur nė pėrfundim se nė botė ēdo gjė pėson
ndryshim. Ēdo gjė qė pėson ndryshim, ka qenė e krijuar,
qė tregon se ka pasur njė fillim dhe ėshtė vėrtetuar se
ēdo fillim e ka edhe fundin e saj, ndėrsa ēdo gjė qė ka
fillim dhe fund, nuk ka dyshim se ka pasur njė krijim tė
kulluar dhe sė fundi ēdo gjė qė ėshtė krijuar, ka
Krijuesin e saj i Cili ėshtė Njė dhe i Vetėm, e Ai ėshtė
Zoti i Madhėruar, i Pėrhershmi, i Pavdekshmi, i
Pėrkryeri, i Gjithėfuqishmi.
Psikologu i personalitetit, Karl Gustav Jung, pyetjes
fondamentale, a besoni nė Zot?, i ėshtė pėrgjigjur: "Unė
nuk besoj, por unė e di qė Ai ekziston". Pra besimi apo
mosbesimi nė Zot apo diēka tjetėr, nuk luan asnjė rol tė
vetėm sa i pėrket tė vėrtetės ekzistenciale. Nėse njė
person qėndron nė njė greminė dhe mohon se jashtė atij
vendi ka dritė, nuk do tė thotė se mohimi i tij ka
ndikuar nė mosekzistencėn e dritės, por thjesht personi
nė fjalė nuk do qė tė besojė! Lind pyetja: Besimi i tij,
a e ka ndryshuar dritėn? Jo! Jo, sepse drita prapė ka
mbetur dritė, por ai person e ka mohuar duke mos u
mbėshtetur nė arsyen e shėndoshė.
***
Nevoja jonė pėr Zotin ėshtė nevojė qenėsore, e pandashme,
jo nevojė e fazės. Asnjėherė njeriu nuk mund tė ndihet i
pavarėsuar nga nevoja pėr Zotin. Jeta e njeriut varet
nga shumė fuqi tė cilat i ka pėrcaktuar Zoti. Njeriu nuk
mund tė jetojė pa ajrin, ujin, diellin, florėn e faunėn.
Varėsia e njeriut pėr Zotin nuk ndikohet nga rrethanat e
caktuara, por ėshtė nevojė qė do ta shoqėrojė gjatė
gjithė jetės.
Ndėrsa Zoti qenėsisht ėshtė i pavarur nga ēdo send,
pikėrisht sepse ėshtė Krijues dhe monitorues i ēdo gjėje,
prandaj tė ekzistuarit e Tij nuk varet nga asgjė.
Pėr tė ekzistuar dhe pėr tė jetuar, nėnshtrimi ynė ndaj
vullnetit tė Zotit nė ligje natyrore - fizike ėshtė i
domosdoshėm, ndėrsa nėnshtrimin pėr nderin, respektin
dhe falėnderimin qė Ai meriton, Zoti i madhėruar njeriun
e ka lėnė plotėsisht tė lirė, duke dėshiruar qė besimi i
tij tė burojė nga vetė vullneti i njeriut e jo si
rezultat i dhunės.
Megjithatė, Zoti e ka njoftuar njeriun pėr ndėshkimet e
mundshme qė mund tė pasojnė si rezultat i mosrespektimit
tė fjalės sė Tij.
A thua ēfarė do tė ndodhte sikurse Zoti tė kėrkonte nga
ne pėrgjegjėsi nė mėnyrė rigoroze pėr veprimet tona, ku
si rezultat i mosnėnshtrimit tė na shqiptonte dėnimin?
Kjo mbase nuk ėshtė vėshtirė tė kuptohet, - nuk do tė
mbetej asnjė njeri nė tokė. Por, mėshira e Zotit,
tejkalon hidhėrimin e Tij.
Qenia njerėzore pėrbėhet nga trupi dhe shpirti, ndėrsa
mendja e bėn qenie tė veēantė. Ėshtė ligj natyror i
pėrcaktuar nga Zoti, qė pėr tė jetuar njė njeri, duhet
tė hajė e tė pijė. Ndėrsa mendjen e ushqejmė me meditim
e lexim, trupin me ushqim, vijmė nė pėrfundim se edhe
shpirti qė ėshtė pjesė e trupit, patjetėr duhet ushqyer.
Ushqimi i shpirtit ėshtė besimi nė ekzistencėn e Zotit,
duke u pėrpjekur pėr tė demonstruar e zbatuar nė
praktikė fjalėn e Tij. Ndėrkaq adhurimi ynė ndaj Zotit
dhe respektimi i fjalės sė Tij, nuk i bėn dobi Atij, por
vetvetes tonė, dhe shoqėrisė nė pėrgjithėsi.
***
Pėrgjithėsisht, fetė etiketohen padrejtėsisht si fe qė
qėndrojnė pas frikės. Ky gjykim nuk ėshtė aspak i
vėrtetė, sepse njeriu i nėnshtrohet ligjit tė Zotit jo
vetėm nga frika, por nga frikė-respekti, pikė sė pari
duke e falėnderuar Atė, qė e ka krijuar si qenien mė tė
pėrsosur; dashurinė e nevojėn qė ndjenė pėr Tė; si dhe
pėr begatitė e dhuruara.
Pėr mė tepėr, frika ndaj Zotit ka dallime diametralisht
tė kundėrta nga frika ndaj njė personi, kafshe, pushteti
apo ēka do qoftė dhe kushdo qoftė.
Sė pari duhet tė kemi tė qartė se frika ndaj Zotit na
afron me Tė.
Por ajo qė vlen tė theksohet qėndron nė faktin se janė
sė paku tre dallime themelore dhe thelbėsore qė e
veēojnė frikėn ndaj Zotit nė krahasim me frikėn ndaj
krijesave tė Tij.
Zoti ėshtė Krijues, ne jemi krijesa; Zoti ėshtė i
pavdekshėm, i pėrjetshėm, ndėrsa ne dhe ēdo gjė tjetėr
jemi tė vdekshėm tė afatizuar; Zoti ėshtė i padukshėm,
ne jemi tė dukshėm.
1. Zoti ėshtė Ai qė krijon, ndėrsa ne vetėm manipulojmė
apo modifikojmė diēka qė ekziston, ėshtė krijuar nga Ai.
Ajo ēfarė njeriu bėn, ėshtė vetėm njė reflektim i asaj
qė tashmė ėshtė krijuar nga Zoti.
2. Zoti ėshtė i pavdekshėm, i pėrhershėm, qė nuk ka
mbarim, nuk ėshtė i afatizuar as nė kohė as nė hapėsirė,
Ai ėshtė qė i ka paraprirė historisė, ndėrsa ne njė ditė
do tė vdesim, do tė bėhemi ushqim pėr gjallesat e tokės
dhe prapė do tė rikthehemi tek Ai.
3. Krijuesi ėshtė i padukshėm dhe i dukshėm, e padukshme
ėshtė vetėm qenia e Tij, ndėrsa ekzistenca e Tij ėshtė e
dukshme nė atė qė shohim dhe ndiejmė.
Njė njeri i cili sinqerisht e beson dhe e kupton
ekzistencėn e njė fuqie mbinatyrore, tė pavdekshme dhe
tė pėrhershme, ndryshe ndien dhe vepron pėr dallim nga
njė tjetėr, i cili nuk ėshtė i pajisur me kėto njohuri e
tipare.
Njeriu duhet tė ketė lidhje tė drejtpėrdrejta me Zotin,
sepse nė pėrgjithėsi mėkati bėhet kur Zoti harrohet!
Paperceptueshmėria pėr pėrhershmėrinė e Krijuesit nuk
ėshtė argument pėr mosbesim nė ekzistencėn e Krijuesit.
Njė njeri qė ka jetuar njė kohė tė gjatė vetėm nė
shkretėtirė, sytė e tė cilit nuk kanė parė as edhe
teknologjinė mė elementare, pasi tė ketė zbarkuar nė njė
qytet me teknologji moderne, nuk ka tė drejtė tė mohojė
se atė teknologji tė caktuar e ka ndėrtuar njeriu. Pse
ai nuk ka qenė i pranishėm nė kohėn e ndėrtimit dhe nuk
mund ta marrė me mend se njeriu e ka ndėrtuar, nuk do tė
thotė se e ka tė drejtėn dhe arsyen tė mohojė se ai e ka
ndėrtuar, e aq mė pak tė supozojė se ajo rastėsisht ka
ardhur nė ekzistencė, ky supozim ndodh vetėm tek ata
persona qė besojnė se njė e hedhur shkronjash formon
poezinė, tė cilėt me apo pa vetėdije i dhunojnė tė
gjitha principet kryesore tė racionalitetit.
Kur njeriu nuk mund tė dijė pėr zanafillėn e njė krijese
tė dukshme dhe mjaft tė dobėt- vezės/pulės, tė krijuar
nga Krijuesi, si mund tė pretendojė tė arrijė tė
perceptojė pėrhershmėrinė e ekzistencės sė Krijuesit i
Cili ėshtė i padukshėm?
Njė gjė duhet tė
kemi mė se tė qartė, se frika ndaj Zotit nuk do tė
kishte efektivitet nėse nuk do tia shoqėronim edhe
besimin e sinqertė.
Muhamet Krasniqi
Student i Departamentit tė Sociologjisė - Universiteti i
Prishtinės
26.10.2008
Shėnim: Kjo temė ėshtė publikuar
nė njė rubrikė tė lirė dhe materialet qė publikohen nė
tė nuk do tė thotė se pėrputhen kurdoherė me ato qė
redaksia e Klubit Kulturor i di pėr tė vėrteta.