Argument pėr kėtė
emėr kemi fjalėn e Allahut tė Lartėsuar: Allahu
ėshtė vetėm njė Allah; larg qoftė asaj qė Ai tė ketė
fėmijė. Ē'ka nė qiej dhe ēka nė tokė ėshtė vetėm e Tij.
Mjafton qė Allahu ėshtė planifikues i pavarur.
(Nisa, 171)
Po ashtu fjala e Allahut: Allahu, s'ka zot pos Tij.
i Gjalli, Vigjiluesi. (Bekare, 255)
Emri Allah ėshtė pėrmbledhės i tė gjithė emrave tė bukur
dhe i cilėsive tė larta. Allah ėshtė emri mė i shenjtė,
qė tregon tė qenėt mė i larti, njėshmėrinė e Tij dhe
vetitė e Tij hyjnore.
EL VAHID EL EHAD (NJĖ I VETMI)
Allahu i Lartėsuar thotė: Thuaj: Ai, Allahu, ėshtė
Njė! (Ihlas, 1)
Po ashtu thotė: "Allahu ėshtė krijues i ēdo sendi, ai
ėshtė i vetmi ngadhėnjyes!" (Rad, 16)
Njė i Vetėm ėshtė Ai i Cili ėshtė njėsuar me tė gjitha
pėrsosmėritė, veēuar me ēdo pėrsosmėri, madhėshti,
fisnikėri, bukuri, falėnderim, urtėsi, mėshirė dhe
tipare tė tjera tė pėrsosmėrisė, ska tė ngjashėm si Ai
dhe asgjė nuk i pėrngjan Atij nė asnjė gjė, Ai ėshtė i
vetėm nė jetėn e Tij, nė pėrjetshmėrinė e Tij, diturinė,
fuqinė, madhėshtinė, fisnikėrinė, bukurinė,
falėnderimin, urtėsinė, mėshirėn dhe cilėsitė e tjera.
Ai cilėsohet me pėrsosmėri tė paskajshme, po ashtu fundi
i Tij ėshtė me tė gjitha kėto cilėsi tė sipėrpėrmendura,
ndaj ėshtė obligim i robėrve njėsimi i Tij me fjalė e
vepra dhe tė pranojnė pėrsosmėrinė e pėrgjithshme dhe
veēimin me njėshmėrinė e ta veēojnė me llojet e
ibadeteve (adhurimeve).
1. Ėshtė i vetėm nė Qenien e Tij dhe ska ndonjė tjetėr
si Ai.
2. Ėshtė i vetėm nė tiparet (cilėsitė) e Tij dhe ska tė
ngjashėm si Ai.
3. Ėshtė i vetėm nė veprat e Tij e ska ndihmės.
EL ALIJ EL ALA (I LARTI, MĖ i LARTĖSUARI)
Allahu i Lartėsuar thotė: E nuk lodhet duke i
ruajtur (mirėmbajtur), ngase Ai ėshtė i Larti,
Madhėshtori.
(Bekare, 255)
Po ashtu thotė: Madhėroje larg tė metave Zotin tėnd,
mė tė lartėsuarin!(Ala,
1)
Kėto dy emra tregojnė se tė gjitha domethėniet e
lartėsisė janė tė vėrtetuara pėr Allahun me tė gjitha
format:
1. Lartėsia e Qenies, Ai qėndron mbi Arsh, mbi tė gjitha
krijesat e Tij, i ndarė nga ata, mirėpo ėshtė i Dijshėm
pėr veprimet e tyre, i sheh ata, rregullues i ēėshtjeve
tė tyre tė dukshme e tė padukshme, folės me dispozitat e
Tij tė pėrcaktuara, rregullsitė kozmike dhe dispozitat
sheriatike.
2. Lartėsia e fuqisė, ajo ėshtė lartėsi e tipareve tė
Tij dhe madhėshtia e Tij. nuk i ngjason asnjė cilėsi e
krijesave Atij, madje tė gjitha krijesat nuk kanė
mundėsi tė pėrvetėsojnė disa nga domethėniet e ndonjė
cilėsie tė vetme. Allahu i Lartėsuar thotė: Dhe
asgjė nga dija e Tij nuk mund tė pėrvetėsojnė,...
(Bekare, 255)
Dhe nga kjo mėsojmė se asgjė nuk i pėrngjan Atij nė tė
gjitha cilėsitė e Tij.
3. Lartėsia e mposhtjes, Ai ėshtė Mposhtės i vetėm, i
Cili me fuqinė dhe lartėsinė e Tij i mposht tė gjitha
krijesat, tė gjitha ēėshtjet e tyre janė nė dorėn e Tij,
ēdeshi, ajo ndodhi dhe nuk e pengon nė kėtė askush. E,
ajo pėr tė cilėn sdeshi, nuk ndodhi, ndaj po tė
mblidhen tė gjitha krijesat nė sjelljen e diēkaje qė nuk
e do Ai, nuk do tė munden. E, po ashtu, nėse mblidhen tė
pengojnė diēka ēka Ai dėshiron, nuk do tė munden pėr
shkak tė fuqisė sė Tij tė pėrsosur dhe realizimin e
dėshirės sė Tij dhe pėr shkak tė varfėrisė sė madhe tė
tė gjitha krijesave pėr Tė nė ēdo formė.
EL EVEL (I PARI), EL AHIR (I FUNDIT), EDH DHAHIR (I
DUKSHMI), EL BATIN (I PADUKSHMI)
Allahu i Lartėsuar thotė: Ai ėshtė i pari qė s'ka
fillim dhe i fundit qė s'ka mbarim, i dukshmi dhe i
padukshmi,... (Hadid, 3)
Ndėrkaq, i Dėrguari i Allahut, paqja dhe bekimi i
Allahut qofshin mbi tė, e ka komentuar kėtė me njė
komentim tė plotė e tė qartė e ka thėnė: Ti je i
Pari e ska gjė para Teje, Ti je i Fundit e ska gjė pas
Teje, Ti je i Dukshmi e ska gjė mbi Ty, Ti je i
Padukshmi, kėshtu qė ska gjė pėrtej Teje. (Shėnon
Muslimi)
Nė kėtė mėnyrė ka sqaruar ēdo emėr me gjithė domethėniet
dhe ka mohuar ēdo gjė qė ėshtė nė kundėrshtim me Tė e
kėto emra tregojnė pėr pėrsosmėrinė e pėrvetėsimit tė
Tij ndaj tė gjitha krijesave.
1. Pėrvetėsim kohor: EL EVEL (I PARI), EL AHIR (I
FUNDIT)
EL EVEL (I PARI) tregon se ēdo gjė ėshtė e re, e
shpikur, pasi nuk ka ekzistuar, ndaj obligim i njeriut
ėshtė tė njohė Vlerėn e Allahut nė ēdo begati fetare apo
tė kėsaj bote, nga shkaku e shkaktari janė nga Allahu i
Lartėsuar.
EL AHIR (I FUNDIT) tregon se Ai synohet, Ai ėshtė
Strehimtari kah i Cili krijesat strehohen pėr tė gjitha
kėrkesat e tyre.
2. Pėrvetėsim vendor: EDH DHAHIR (I DUKSHMI), EL
BATIN (I PADUKSHMI) EDH DHAHIR (I DUKSHMI) tregon pėr madhėshtinė e
cilėsive tė Tij dhe njėkohėsisht tregon nevojėn
(vogėlsinė) e ēdo gjėje para Madhėshtisė sė Tij, Qenien,
cilėsitė dhe lartėsinė e Tij.
EL BATIN (I PADUKSHMI) tregon pėr pėrvetėsimin e Allahut
pėr ēdo gjė tė fshehtė e tė hapur, pėr mėkatet dhe
imtėsi tė tjera, njėkohėsisht siē tregon edhe pėr
pėrsosmėrinė e afrimit tė Allahut tė Lartėsuar.
Ndaj sado qė tė bėjnė pėrcaktime tė kohėve tė mėparshme
periodike deri nė pafund, Allahu ėshtė para gjithė kėsaj
dhe pėr ēdo kohė tė mėvonshme, sado qė ta pėrcaktojnė,
Allahu ėshtė pas kėsaj (I FUNDIT), Ai ėshtė i Cili ka
shpikur kohėrat dhe tė gjitha krijesat dhe tė gjitha ato
nė ekzistencėn dhe vazhdimėsinė e tyre janė tė varura
nga Allahu i Lartėsuar.
Nuk ka kundėrshtim mes EDH DHAHIR (I DUKSHMI) dhe EL
BATIN (I PADUKSHMI), ngase si Allahu nuk ėshtė asgjė,
nuk i ngjason Atij asgjė nė tė gjitha cilėsitė, Ai ėshtė
i Larti nė afėrsinė e Tij dhe i Afėrt nė lartėsinė e
Tij.