Disa sqarime të nevojshme në fund të kësaj teme

Edhe pse kemi saktësuar qëndrimin se leximi i Kuranit nuk i arrin të vdekurit dhe kemi sqaruar arsyet se pse ky mendim është më i qëndrueshëm, megjithatë mendimin e atyre që thonë se ajo u arrin të vdekurve ne në asnjë formë nuk e nënvlerësojmë dhe e shpërfillim, por themi se edhe ky qëndrim është i arsyetuar dhe i pranuar në sheriatin islam, në kuptimin se nuk refuzohet dhe mohohet. Prandaj, me këtë rast, pasi këtë mendim (pra se ajo u arrin të vdekurve) e përmbajnë një numër i konsiderueshëm i dijetarëve është e  nevojshme të bëhen edhe disa sqarime që të kuptohet si duhet thënia e këtyre ulemave. Me qëllim që mos të ngatërrohet ky qëndrim i ulemave me disa praktika që aplikohen te disa muslimanë të thjeshtë, që shumë prej këtyre praktikave kalojnë edhe në risi. Prandaj ne do të mundohemi t’i përmbledhim në këto pika:

a) Këndimi i Kuranit për shpirt të Muhamedit (salallahu alejhi ue selem)

Shumë nga muslimanët  e thjeshtë që këndojnë Kuran për të vdekur, praktikojnë leximin e tij, Muhamedit (salallahu alejhi ue selem), sikurse ai ka nevojë që dikush t`i lexojë atij! Ajo që është e kërkuar nga ne, karshi Muhamedit (salallahu alejhi ue selem), është salavati për të dhe lutja drejtuar Allahut të Lartësuar të na e mundësojë arritjen e shefatit (ndërmjetësimit) të tij Ditën e Gjykimit, pastaj pasimi i sunetit. E assesi që ne t’i këndojmë Kuran atij.

Në librin “Mevahibul Xhelil”[1] të Hatabit tregohet se është pyetur dijetari Imadudin Atar i cili është një nga nxënësit e imam Neveviut se a lejohet t`i dhurohet leximi i Kuranit Muhamedit (salallahu alejhi ue selem) dhe a ka në këtë ndonjë transmetim? Ai u përgjigj kështu: “Leximi i Kuranit vërtet është një nga adhurimet më të lavdëruara, por dhurimi i tij Muhamedit (salallahu alejhi ue selem) nuk është transmetuar nga askush që mund të llogarisim në të. Prandaj, është e nevojshme ta ndalojmë atë, që e bën një gjë të tillë pasi ai bën agresion në diçka që nuk ka lejuar ai. Edhe pse mund të themi se shpërblimi i leximit i arrin atij me esencën të cilën e ka vënë Resulullahu (bekimi dhe paqja qofshin mbi të!) pasi të gjitha veprat e umetit të tij janë në peshoren e tij.[2]”

Kurse Shemsudin Sahavi kur u pyet se nëse dikush lexon pjesë nga Kurani dhe në fund thotë: “O Zoti im, bëje nga shpërblimi i këtij leximi t’i shtohet nderi i Resulullahut (salallahu alejhi ue selem)” Ai u përgjigj: “Ky është një shpikës nga lexuesit e mëvonshëm dhe nuk di se ka paraardhës (nga sahabët) në të cilët mund të bazohet”.

Prandaj kjo praktikë duhet të largohet, pasi Resulullahu (bekimi dhe paqja qofshin mbi të!) nuk është i nevojshëm për ne dhe leximin tonë.

Kurse sa i përket shpërblimeve të Muhamedit (alejhi salatu ue selam) pas vdekjes së tij, atij nuk i ndërpriten ato derisa në këtë botë do të ketë muslimanë, pasi për çdo njeri të udhëzuar shkaktar ishte ai dhe secili besimtar që e ka marrë këtë rrugë të vërtetë, ai këtë e ka bërë nëpërmjet mësimeve, udhëzimeve dhe këshillave të tij. Dhe ai për të gjitha këto vepra që i kryejnë muslimanët ka shpërblime.

Në një hadith ai thotë: ''Kush thërret në udhëzim ka shpërblim (për këtë) dhe shpërblimin e atyre që veprojnë me këtë udhëzim, duke mos iu pakësuar ky shpërblim (atij që realisht e kryen veprën)”[3]

b) Përcaktimi i ndonjë dite për t’i lexuar Kuran të vdekurve.

Ekziston praktika te disa muslimanë që të vdekurit në ditën e shtatë pas vdekjes ose ditën e dyzetë, ose ndonjë ditë tjetër, anëtarët e familjes së të vdekurit i mbledhin njerëzit dhe i këndojnë Kuran atij, me pretendimin se leximi i Kuranit në këto ditë të caktuara është më e dobishme për të. Të përcaktohet këndimit i Kuranit për të vdekur në ditë të caktuara dhe dhënia privilegj këtyre ditëve, ose mbledhja e njerëzve me këtë qëllim është e panjohur në Islam dhe kjo llogaritet risi (bidat). Prandaj duhet të mundohemi t`i largojmë muslimanët nga praktikat e tilla dhe mos të kuptoj se nëse dikush ka lejuar leximin e Kuranit për të vdekur se ka lejuar edhe praktikat e tilla. 

c) Leximi i Kuranit për të vdekur me para.

Nëse dikush nga dijetarët thotë se lejohet dhurimi i shpërblimit të leximit të Kuranit të vdekurit, nuk do të thotë se ai e ka lejuar edhe të paguhet ndonjë person nga ana e familjes të vdekurit të lexoj Kuran me para. Prandaj këto janë dy çështje të ndara mes veti. Për këtë do të flasim më vonë, por e bëmë vërejtjen këtu, pasi është një nga problemet të cilat nuk i dallojnë njerëzit.

d) Edhe nëse themi se leximi i Kuranit për të vdekur u arrin atyre, kjo nuk është e preferuar të bëhet.

Disa nga ata dijetarë që konsiderojnë se shpërblimi i leximit të Kuranit i arrin të vdekurve, përsëri ata thonë se kjo është vetëm e lejuar e jo se ajo është e lavdëruar apo preferuar (mustehab), e aq më pak të thuhet se ajo është e kërkuar të praktikohet.

Ata deklarohen me këtë qëndrim duke pasur pikënisje çështjen se kjo (shpërblimi i leximit të Kuranit u arrin të vdekurve) është e saktë pasi për këtë ekzistojnë argumente të përgjithshme se veprat trupore janë kryer për të vdekur, në kohën e Resulullahut (salallahu alejhi ue selem), si: haxhi, duaja, agjërimi, etj. Por, megjithatë, nuk është e lavdëruar ose e preferuar të bëhet praktikë e muslimanëve kjo vepër (leximi për të vdekur), pasi këtë nuk e kanë aplikuar gjenerata e sahabëve. Prandaj më e preferuar është të aplikohen praktikat që janë bërë në kohën e të parëve, për të cilat kemi edhe argumente të qarta.

Nga dijetarët e njohur që kanë përkrahur këtë qëndrim me këtë formë të trajtimit janë Shejhul Islam Ibën Tejmije[4] dhe Muhamed bin Sali Uthejmin[5]. Në vazhdim do të sjellim shtjellimin e këtyre dy dijetarëve.

1. Shejhul Islam Ibën Tejmije, ashtu si sqaruam më herët, është njëri nga ata dijetarë që e lejon arritjen e shpërblimit të Kuranit të vdekurve, por jo se kjo praktikë është e lavdëruar apo preferuar (mustehab).

Kur u pyet ai, rreth atij që e lexon Kuranin famëlartë, apo pjesë nga ajo. A është më mirë që këtë shpërblim t’ia dhurojë prindërve apo muslimanëve të vdekur? Apo është më mirë që këtë shpërblim t’ia dedikoj vetes?

Ai u përgjigj:

"Adhurimet më me vlerë janë ato që janë në përputhje me udhëzimin e Resulullahut (salallahu alejhi ue selem) dhe sahabëve të tij (Allahu qoftë i kënaqur me ta!). Siç transmetohet nga Resulullahu (bekimi dhe paqja qofshin mbi të!) se gjatë hytbes thoshte: ‘Fjala më e mirë është thënia e Allahut, udhëzimi më i mirë është ai i Muhamedit. Dhe veprat më të këqija janë shpikjet e reja, çdo risi (bidat) është devijim". Pastaj, në një hadith tjetër thotë: "Njerëzit më të mirë janë gjenerata ime pastaj ata që i  pasojnë".

Ibën Mesudi thotë: "Kush dëshiron të ndjekë ndonjë rrugë le të ndjekë rrugën e atyre që kanë vdekur (Muhamedit (salallahu alejhi ue selem) dhe shokëve e tij), pasi ai që është i gjallë nuk është i sigurt se do t`i shpëtojë sprovave (fitneve)..."

Nëse e kujtojmë këtë esencë, atëherë e dimë se ajo që ka qenë e njohur në mes muslimanëve në gjeneratat e lavdëruara ishte se ata adhuronin Allahun me lloje të ndryshme të obligimeve dhe nafileve, duke filluar nga namazi, agjërimi, leximi, dhikri dhe adhurime të tjera. Pastaj ata lusnin Allahun për besimtarët dhe besimtaret, ashtu siç urdhëroi Allahu i Lartësuar të gjallët të luten për të vdekurit e tyre, gjatë namazit të xhenazes, vizitës së varrezave dhe forma tjera”[6].

Kurse ai pasi sqaron se zgjedhja nga ai është se leximi i Kuranit nëse i dhurohet të vdekurit, ajo është e lejuar dhe i arrin të vdekurit, ai thotë: "Megjithëkëtë, nuk ka qenë nga tradita e të parëve tanë që kur të faleshin nafile, agjëronin, kryenin haxhin, apo lexonin Kuranin, shpërblimin e këtyre adhurimeve t’ua dhuronin të vdekurve muslimanë apo të afërmve të tyre. Por ka qenë tradita e tyre ashtu siç përmendëm më herët (për të vdekurit luteshin...). Prandaj nuk do të duhej që njerëzit t’i shmangen apo largohen rrugës së të parëve tanë, pasi kjo është më e mirë dhe më e plotësuar"[7].   

2. Muhamed bin Salih Uthejmin, i cili është një nga fukahatë bashkëkohorë të dalluar, e përmban mendimin se leximi i Kuranit të vdekurit i arrin, por ai është i mendimit se kjo nuk është e preferuar. Ai kur i përgjigjet pyetjes se a është e kërkuar nga muslimani tu këndoj të vdekurve Kuran thotë: "Ajo që e shohim ne është se kjo është nga veprat që janë të lejuara, por nuk është e preferuar (mustehab) të praktikohet. Por muslimanëve u preferohet të bëjnë lutje, kërkojnë falje për të vdekurit dhe çfarë ka të bëjë me këtë. Kurse kryerja e adhurimeve (si leximi i Kuranit) dhe dhurimi i tyre të vdekurve, më së paku çfarë mund të themi është se kjo lejohet dhe nuk është nga punët që preferohen. Për këtë nuk e udhëzoi Profeti (salallahu alejhi ue selem) umetin e tij në këtë praktikë, por i drejtoi në lutje për të vdekurit dhe se lutja është më e mirë se dhurimi i shpërblimeve"[8].

Gjithashtu, ky dijetar, kur e shtjellon këtë çështje në librin "Sherhu Mumti" dhe tregon qëndrimin e ulemave, ai përzgjedh se në esencë leximi i Kuranit i arrin të vdekurit, por bën vërejtje për praktikën që është prezent te muslimanët.

Ai thotë:

"Na mbetet të shikojmë atë që e aplikojnë muslimanët e zakonshëm sot a është e saktë (e lejuar)?

Muslimanët e thjeshtë sot nuk veprojnë ndonjë vepër e që atë mos t’ia dedikojnë prindërve, xhaxhallarëve, dajallarëve apo të tjerëve. Derisa në Ramazan e këndojnë Kuranin, hatmen e parë ia dedikojnë nënës, të dytën për babanë, të tretën për gjyshen, të katërtën për gjyshin... (dhe kështu me radhë). E tërë kjo është gabim dhe nuk është prej udhëzimit të të parëve tanë."[9]

Ai më poshtë thotë:

"Kurse ne nuk mohojmë se i vdekuri përfiton (nga veprat e të gjallëve), por jo me këtë ekstremizëm (teprim) që çdo vepër që e kryejmë t’ia dedikojmë atyre (të vdekurve)!!"[10].

Në fund thekson duke treguar shkallën e injorancës në të cilën kanë arritur muslimanët: 

"Por për fat të keq njerëzit kur ta bëjnë një vepër dhe nuk u tërhiqet vërejtja (për të me kohë), ajo vepër shndërrohet nga bidati (risia) në sunet, dhe (kur dikush e mohon atë praktik më vonë) reagojnë duke bërtitur se t`i ke zili ndaj të vdekurve tanë. Të vdekurit tanë kanë nevojë pasi veprat e tyre janë të ndërprera. Atyre ne u themi: bëj lutje për ta në vend që të kryesh vepra për ta. Kryej veprat për vete kurse për ta lute Allahun. Kjo është më mirë për ty dhe ti me këtë ke aplikuar praktikën e Profetit (salallahu alejhi ue selem)"[11]

Këto pra, ishin vërejtjet  që i pamë të nevojshme për t’i bërë në këtë vend. Allahu e di më së miri.

Alaudin Abazi

09.02.2007