“Muaji i Ramazanit nė tė cilin ėshtė zbritur Kurani. Kurani ėshtė udhėrrėfyes pėr mbarė njerėzimin, sqarues i tė drejtės nga e kota, Furkan, dritė, parim qė nėpėrmjet tė cilit dallohet e vėrteta nga  gėnjeshtra. Kush do qė prezanton (mėson, din, pėr) kėtė muaj tė agjėrojė.” Bekare, 184.

Allahut, Zotit tonė i takon falėnderimi qė e zbriti Kuranin mbi Muhamedin (Paqja dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!) dhe nė tė nuk ka kundėrthėnie. Nuk ka lėnė gjė qė tė jetė e nevojshme pėr mbarė njerėzimin vetėm se e ka pėrmendur, sqaruar. Larg prej tė metave je Ti o Zoti ynė! Paqja, mėshira, salavatet mė tė mira qofshin mbi Muhamedin (Paqja dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!) qė ishte vetė Kurani qė ecte nė tokė. Ajeti nė fjalė konsiderohet argumenti bazė pėr fikhun e agjėrimit. Prej nurit, dritės qė buron prej kėtij ajeti sa e sa zemra kuptuan se duhet dhe e kanė obligim tė agjėrojnė dhe kjo po trashėgohet brez pas brezi e po pėrēohet nga njė kombėsi nė tjetrėn si vetė drita e diellit. Megjithėse diku metaforik e diku tjetėr pėr traditė e diku tjetėr i tepruar e diku tjetėr ashtu siē kėnaq Allahun qė vetėm ky i fundit ėshtė qė shėron sėmundjet e zemrės, tė shpirtit dhe qė ėshtė nė Islamin e vėrtetė nė origjinė dhe jo nė Islamin e paraqitur nėpėr reklamat e mikura  e tė strukura nė depot e armiqve tė tė vėrtetės drita e secilės verbon dhe tė verbrit, ngaqė ata vetė nuk duan tė shėrohen me fjalėt e Zotit. Shih se ē’thotė Zoti yt nė lidhje me agjėrimin e vėrtetė, tė kulluar si uji i ftohtė nė njė ditė tė ftohtė, i cili e prish gjumin e njė besimtari kur hedh tejet gjumin:

“O ju tė cilėt keni besuar (nė Zot, tė Dėrguarin e Tij, Kuranin, Ditėn e Gjykimit)! Allahu ua ka bėrė obligim agjėrimin (nė kėtė muaj) ashtu siē ishte obligim pėr popujt para jush qė tė jeni tė devotshėm (me kryerjen e urdhrit tė Zotit Tuaj). Bekare, 183.

Ē’ėshtė agjėrimi? Agjėrimi ėshtė tė privuarit.

Ndėrsa nė aspektin fetar: Privimi i tė rriturit musliman me qėllim adhurimi dhe pėrkushtimi ndaj Zotit prej ēdo ushqimi, pirje, marrėdhėnie intime, ejakulimi me qėllim nga agimi deri nė perėndim tė Diellit pėr ēdo musliman qė nuk e pengon ndonjė gjė e pėrcaktuar.

I nderuar vėlla, ky ishte agjėrimi i fesė me tė cilėn ėshtė dėrguar Muhamedi (Paqja dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!) dhe se ēdo lloj agjėrimi pėrveē tij “Ėshtė i vendosur poshtė kėmbėve” 1 

Jo vetėm agjėrimi po ēdo lloj vepre qė nuk ka origjinėn nė Islam ngaqė Islami ėshtė plotėsuar dhe se ēdo shpikje nė fe pa pėrjashtim ėshtė humbje e ēdo humbje e ka vendin nė zjarr. Kėshtu qė, kushdo qė i thotė vetes musliman duhet t’i pėrmbahet kėsaj qė u pėrmend mė lartė nėse dėshiron tė afrohet te Zoti i tij.

Kush duhet tė agjėrojė

Nė bazė tė ajetit tė lartpėrmendur dhe pėrkufizimit fetar e ka pėr obligim tė agjėrojė ēdo person qė pėrmbush kėto kushte:

1. Musliman. 

2. I rritur (tė ketė arritur moshėn e pjekurisė)

3. Logjikė tė shėndoshė (jo i ēmendur).

4. I shėndetshėm (d.m.th. qė mos ta dėmtojė agjėrimi).

5. Vendas.

6. (pėr femrat) Hajdi (tė pėrmuajshmet), Nifasi (lehonia). Gratė qė nuk agjėrojnė pėr ndonjė arsye si kjo apo pėr shkak tė shtatzanisė apo gjidhėnies agjėrojnė mė vonė.

Nė bazė tė kushteve tė lartpėrmendura veēojmė:

• Udhėtari dhe i sėmuri me sėmundje tė rėndė tė cilėt nuk agjėrojnė,  mė vonė agjėrojnė.
• Qafiri (mohuesi, i krishteri, ēifuti, idhujtari) nėse bėhet musliman nė ramazan agjėron atė qė e zė prej ramazanit, ndėrsa pėr atė qė ka kaluar s’ka pėrse tė agjėrojė.
• Gruaja me hajd nėse pastrohet para agimit agjėron edhe nėse nuk ėshtė larė.
• Burri xhunub (qė e ka obligim larjen) agjėron edhe nėse e zė agimi pa u larė.
• Femra me istihada (hemoragjia qė nuk ėshtė prej tė pėrmuajshmeve as lehonisė) nėse dėmtohet nga agjėrimi ka ligjin e femrės me hajd.
• I thyeri nė moshė, nėse e dėmton agjėrimi nuk agjėron po kryen shpagimin.
• I sėmuri me sėmundje tė pashėrueshme apo tė pashpresė qė e dėmton nėse agjėron nuk e agjėron dhe bėn shpagim.
• I ngarkuari me punė tė rėndė i cili nėse agjėron mund tė vdesė apo rėndohet, dėmtohet nga agjėrimi, agjėron mė vonė, kur tė jetė mė e lehtė dhe e pamundimshme pėr tė.
• Kush ėshtė i sigurtė se agjėrimi mund tė bėhet shkak qė ndokujt t’i shkatėrrohet pasuria apo t’i humbė nderi nuk agjėron dhe kur t’i jepet mundėsia agjėron.

Shtyllat e agjėrimit

1. Koha: a) si muaj;  b) si ditė.
2. Tė larguarit nga gjėrat qė e prishin agjėrimin: a) tė pėrmendura nė sheriat;  b) tė papėrmendura nė sheriat.
3. Nijeti pėrpara agjėrimit.

Shtylla e parė: Koha.

Si muaj llogaritet:

1. Me llogaritjen e shabanit 30 ditė nėse ka re.

2. Me shikimin e hėnės sė re tė ramazanit dhe jo me pėrllogaritjet astronomike.

3. Nėse shihet nė ndonjė vend tė muslimanėve dhe mbėrrin lajmi te vendet e tjera.

Si ditė llogaritet nga agimi deri nė perėndim. Agim konsiderohet drita e cila shpon horizontin horizontalisht qė shfaqet nė qiell pas dritės qė shfaqet vertikalisht. (Siē ka ardhur ky sqarim nė njė transmetim tė cilin e ka pėrmendur imam Ahmedi nė Musnedin e tij. Nėse gabohet nė pėrcaktimin e agimit dhe tė perėndimit pasi janė marrė masat pėr tė mos gabuar nuk obligon pėrsėritje tė agjėrimit.

Pėr disa “hoxhallarė” qė vetėm e lexojnė Kuranin dhe dėrdėllisin sikur kanė shumė dije po pėrmend njė hadith i cili u tregon atyre se kjo fe nuk ėshtė me trashėgimi, por me dije qė buron nga Kurani, Suneti i vėrtetė dhe sipas kuptimit tė sahabėve tė nderuar. Ky hadith ėshtė transmetuar nga Adij i biri Hatimit (radiallahu anhu). Qė tė marrin vesh shpjegimin e ajetit 186 nė suren Bekare qė po tė pėrkthehet fjalė pėr fjalė nga ata qė dinė disa fjalė me “Peri i bardhe dhe peri e zi” Se e ka kuptimin drita e agimit nga errėsira e natės” Kjo ishte njė shprehje arabe qė nėnkuptohej kuptimi i dytė. “Kur zbriti thėnia e Zotit: Plotėsojeni agjėrimin derisa tė qartėsohet fjolla e bardhė (drita) nga fjolla e zezė (natėn) mora njė copė litari tė zi e njė tė bardhė dhe haja derisa shikimi im i dalloi. Mė pas erdha pėr tė pyetur tė dėrguarin e Allahut (Paqja dhe shpėtimi i Allahut qoftė mbi tė!) i cili mė tha: ‘Ėshtė pėr qėllim drita e agimit dhe errėsira e natės’.” . Buhariu dhe Ahmedi.

Shtylla e dytė: Largimi nga ato gjėra qė e prishin agjėrimin.

a) Tė papėrmendura nė sheriat. Nuk duhet tė harrojmė se sheriati nuk bėn dallim, veēon ndėrmjet tė ngjashmėve dhe nuk bashkon ndėrmjet tė ndryshmeve nė ligj nė pėrgjithėsi. Gjė qė njihet me emrin Kijas (analogji, krahasim).

1. Nėse agjėruesi gėlltit ndonjė gjė tė pa ushqyeshme, zakonisht e prish agjėrimin.

2. Nėse pėshtyma e  agjėruesit e ndryshon origjinėn, duke u zverdhur a pėrzihet me elementė tė tjerė nėse e gėlltit, duke pasur mundėsi ta nxjerrė e prish agjėrimin.

3. Pluhurat, erėrat, aromat nga tė cilat agjėruesit nuk mund tė ruhet se prishin agjėrimin.

4. Injeksionet ushqyese e prishin gjithashtu.

5. Pirja e duhanit e prish agjėrimin, nėse ėshtė me dashje.

b) Tė pėrmendurat nė Sheriat.

1. E vjella me dashje “E vjella s’e prish agjėrimin, tė vjellėt me dashje e prish.”

2. Ngrėnia,pirja.

3. Marrėdhėniet intime

4. Ejakulimi, pėr ēdo lloj shkaku nga vetė personi si masturbimi, etj.

5. Hixhame (shėrimi duke nxjerrė gjakun e keq nga trupi, mėnyrė e njohur profetike e shėrimit e njohur dhe sot e kėsaj dite) gjegjėsisht mendimi mė i drejtė ėshtė se nuk e prish agjėrimin.

Tė gjitha kėto qė u pėrmendėn mė lart e prishin agjėrimin, nėse agjėruesi i bėn me vetėdije, pa harresė, jo i detyruar.

Nėse agjėruesi e sheh tė nevojshme ta prishė agjėrimin qė t’i shpėtojė jetėn ndokujt, lejohet ta bėjė njė gjė tė tillė, madje e ka obligim dhe e kompenson atė ditė mė vonė.

Shtylla e tretė: Nijeti (Qėllimi).

I cili duhet tė jetė para agjėrimit, gjegjėsisht natėn pėr shkak tė hadithit “Nuk ka agjėrim pėr atė qė se bėn nijetin natėn.” Transmeton Nesaiu. Dhe qė duhet tė jetė pėr ēdo ditė mė vete dhe se njė nijet nuk mjafton pėr tėrė agjėrimin 30-tė ditėsh.

Mjafton dija pėr tė nesėrmen se ėshtė ditė agjėrimi si nijet pėr tė.

Nuk ka ndonjė lloj shprehje tė caktuar pėr ndonjė lloj agjėrimi para se tė kryhet, agjėrimi ka tė njėjtin ligj tė shprehurit e nijetit nė tė ėshtė bidat.

Ligji i lartpėrmendur (nė lidhe me kohėn e nijetit ) ėshtė vetėm pėr agjėrimin farz, pėr agjėrimin sunet, nafile njeriu mund ta bėjė nijetin edhe ditėn.

Sė fundi, e lus Allahun tė na falė pėr gabimet, tė na i pranojė adhurimet!

I nderuar vėllai im!

Mos harro se asnjėherė nuk ėshtė vonė, dyert e Allahut janė tė hapura pėr tė gjithė. Ramazani tė thėrret, afrohu drejt mėshirės sė Zotit tėnd, madje dhe nėse tė kanė kaluar ditė pa agjėruar, filloje nesėr pjesėn tjetėr e kompenson.

Ahmed Kalaja

22.09.2006