Feja islame nuk ėshtė vetėm fe apo religjion, diēka mė e vogėl se feja, por nė tė vėrtetė ėshtė sistem jete, udhėzim dhe dritė pėr ēdo punė dhe aktivitet qė ushtrojmė nė kėtė jetė. Shėndeti ėshtė njė pjesė shumė e rėndėsishme dhe e pandashme e jetės sonė. Kushdo qė vuan nga ēfarėdo sėmundjeje, nuk ka mundėsi qė ta gėzojė jetėn ashtu si duhet, prandaj edhe feja islame shėndetin e ka vėnė nė grupin e objektivave tė sheriatit islam (mekasidusheriah), gjė qė tregon pėr rėndėsinė e madhe qė Islami i ka kushtuar shėndetit dhe ē'ėshtė mė me rėndėsi, se ai duhet ruajtur ashtu siē ruhet feja, nderi, pasuria, etj.

Si rrjedhojė, nuk lejohet qė njeriu tė veprojė gjėra tė dėmshme, tė cilat do tė ndikonin negativisht nė prishjen e shėndetit tė tij. Allahu i Madhėrishėm kėtė ēėshtje e sqaron bukur mirė nė suren El-Bekare: "Dhe jepni pėr nė rrugė tė Allahut e mos e hidhni veten nė rrezik dhe bėni mirė, se me tė vėrtetė Allahu i do bamirėsit."1

Ƌshtė pėrgjegjėsi e jona qė tė kujdesemi pėr shėndetin dhe tė mos veprojmė asgjė qė do ta lėndonte atė. Duhet punuar sistematikisht qė tė jetojmė njė jetė tė mirė; tė mbajmė nėn kontroll peshėn, tė mbajmė dietė, tė ushqehemi vetėm me ushqime hallall dhe artikuj tė dobishėm pėr organizmin, duke mos harruar ushtrimet e gjimnastikės, tė cilat janė shumė tė dobishme pėr shėndetin dhe tė largohemi nga pirja e duhanit, po qe se dėshirojmė tė jetojmė njė jetė tė shėndetshme.

I nderuar lexues, sprovat dhe fatkeqėsitė vijnė papritmas; sėmundjet dhe fatkeqėsitė e tjera na godasin nė cilėndo kohė dhe vend, d.m.th, ajo nuk e zgjedh vendin e as nuk e pyet individin.

Kur ndokush vuan nga sėmundja, ai kurrsesi nuk duhet tė heqė dorė dhe t'i dorėzohet fatit. Nga ai kėrkohet qė tė bėjė shumė pėrpjekje, nė mėnyrė qė tė gjejė ilaēin shėrues e mos tė lejojė qė sėmundja tė zgjerohet dhe t'i marrė jetėn. Muhamedi alejhi selam na inkurajon qė tė bėjmė sa mė shumė pėrpjekje pėr tė gjetur barin shėrues, pėr shkak se Allahu i Madhėrishėm pėr ēdo sėmundje ka krijuar edhe ilaēin pėr shėrim: "Allahu i Plotfuqishėm nuk ka krijuar asnjė sėmundje pa krijuar edhe ilaēin shėrues pėr tė, prandaj hulumtojeni atė nė mėnyrė qė tė shėroheni!"2

Islami i nxit muslimanėt qė tė punojnė pėr gjetjen e ilaēit dhe tė terapive pėr shėrimin e ēfarėdo sėmundjeje. Gjetja apo thėnė mė mirė hulumtimi i barit shėrues pėr sėmundjet e ashtuquajtura ā€˜jo shėruese' nuk ėshtė pėrgjegjėsi vetėm pėr familjet apo tė afėrmit tanė. Kjo nė tė vėrtetė ėshtė pėrgjegjėsi pėr mbarė umetin, qė ai tė punojė pėr gjetjen e ilaēeve krahas punės pėr shėrimin e shumė sėmundjeve, duke i siguruar pacientėt me barna shėruese.

Pavarėsisht nga kjo, muslimanėt tanė kanė ende nevojė pėr shėrimin e njė sėmundjeje shumė serioze, e cila kėrkon mjekim tė menjėhershėm. Tė marrim si shembull vendin tonė, Singaporin. Nė kėtė shtet tė vogėl 600 shtetas kanė nevojė pėr transplantim organesh (21 % e kėtyre pacientėve u pėrkasin besimit islam) pėr arsye se atyre u mungojnė disa organe si rezultat i sėmundjeve tė ndryshme. Shumica e tyre ende presin qė dikush t'u dhurojė veshkėn. Kjo ėshtė njė gjendje shumė e rėndė pėr komunitetin tonė. Ēdo vit pothuajse 24 pacientė vdesin duke pritur se dikush do t'u dhurojė njė organ.

Sa prej nesh kemi vizituar pacientė tė prekur nga vuajtjet e veshkės? A i kemi kushtuar ndonjėherė vėmendjen harxhimeve qė nevojiten pėr dializė? Shuma tė mėdha parash nuk mbulojnė aspak as barnat e tyre. Tė imagjinojmė sikur pacienti ėshtė shtylla e familjes, i cili ėshtė ai qė siguron tė ardhurat familjare. Ēfarė mendojmė pėr tė ardhurat e tij? Tė mendojmė pėr ata qė janė tė varur nga ai. Sigurisht qė fėmijėt e kėtyre pacientėve vijojnė mėsimet dhe prindėrit e tyre vuajnė nga sėmundja e veshkave...

Tė nderuar lexues, dializa nuk shėron sėmundjen e veshkave, ajo ėshtė vetėm njė zėvendėsues i shtrenjtė dhe njė shkelm i dhimbshėm dhe mjaft i vėshtirė pėr pacientin. Siē e pėrmendėm edhe mė lart, shumica e pacientėve janė shtylla mbajtėse e familjes, ndaj me shtrimin e tyre nė spital familjet e tyre fillojnė tė ballafaqohen me njė numėr tė madh problemesh. Ballafaqimi me dėmtimin e veshkave nuk ėshtė gjėja e fundit, pasi ata kanė nevojė edhe pėr gjėra tė tjera, ngase vdekja vjen me hapa tė ngadaltė pėr t'i lehtėsuar ata nga dhimbjet. Dua tė theksoj se ky ėshtė fati i gjithė atyre pacientėve tė cilėt presin pėr transplantim tė veshkės. Tė kujtojmė fjalėn e Allahut tė Madhėrishėm, i Cili thotė:  "Kurrė nuk do ta arrini sinqeritetin e plotė me besim (as kėnaqėsinė e lumtur nė xhenet) derisa tė mos e jepni mė tė dhembshmen (mė tė dashurėn) e pasurisė suaj. Ēkado qė jepni (pėr Zotin), Allahu atė e di."3

Tė rikujtojmė gjithashtu se dhurimi i veshkės bėn pjesė nė grupin e veprave tė mira, gjegjėsisht nė grupin e shpėrblimeve tė vazhdueshme, tė cilat mbushin bagazhin tonė me vepra tė mira pėr botėn e ardhshme. Nė kėtė rast, po qe se vėllait besimtar i kemi dhuruar njė veshkė, nuk ėshtė i vetmi ai qė pėrfiton, familja e tij gjithashtu ka dobi, me fjalė tė tjera ne kemi shpėtuar njė jetė. Allahu xh.sh. thotė: "....Kush mbyt njė njeri (pa tė drejtė), pa pasė mbytur ai ndonjė tjetėr dhe pa pasė bėrė ai ndonjė shkatėrrim nė tokė, atėherė (krimi i tij) ėshtė si t'i kishte mbytur gjithė njerėzit. E kush e ngjall (bėhet shkak qė tė jetė ai gjallė) ėshtė si t'i kishte ngjallur (shpėtuar) tė gjithė njerėzit..."4

Lexues i dashur, mos dysho se dhurimi i organeve tė trupit nuk ėshtė nga veprat e vazhdueshme. Dijetarėt e kanė legjitimuar dhurimin e organeve tė trupit nė mėnyrė qė tė shpėtohet jeta e njė individi. Ja se ēfarė kanė thėnė dhe nė cilat raste ėshtė i lejuar:

- Lejohet transplantimi i njė organi nga i vdekuri tek i gjalli, jeta e tė cilit varet nga ky organ apo njė funksion elementar, mirėpo kjo realizohet vetėm me kusht qė tė ketė dhėnė leje i vdekuri ose trashėgimtarėt e tij pas vdekjes sė tij, ose me lejen e udhėheqėsit tė muslimanėve, nėse i vdekuri ėshtė i panjohur apo nuk ka trashėgimtarė.
- Lejohet transportimi apo mbartja e organit nga njė njeri i gjallė te njė tjetėr, kur ai organ ripėrtėrihet vetvetiu, siē ėshtė gjaku dhe lėkura, por me kusht qė personi qė e dhuron atė tė jetė i rritur dhe gjithnjė duke iu pėrmbajtur kushteve tė sheriatit.
- Lejohet qė nga organi, i cili hiqet nga trupi pėr shkak tė sėmundjes, tė pėrfitojė dikush tjetėr, siē ėshtė korneja e syrit.
- Mirėpo nė raste nė tė cilat varet jeta e njeriut, siē ėshtė zemra pėr shembull, nuk lejohet transplantimi apo dhurimi i kėtij organi nga njė njeri i gjallė te njė tjetėr.

Rastet nė tė cilat lejohet transportimi i organeve kushtėzohen qė tė mos bėhen me shitjen e organit, sepse organet e trupit tė njeriut nuk lejohet tė shiten nė asnjė mėnyrė. Ndėrsa shpenzimi dhe pagesa e bėrė nga ai qė pėrfiton prej organit tė dikujt tjetėr, qė ky organ tė shkojė deri te pėrfituesi, lejohet, nė rast nevoje tė domosdoshme, ashtu si edhe dhurimi i tij me dėshirė. Nga tėrė ajo qė pėrmendėm, nga ne kėrkohet qė tė bėhemi sa mė tė mėshirshėm ndaj njėri-tjetrit, Pejgamberi alejhi selam thoshte: "Tregohu i mėshirshėm ndaj krijesave qė janė nė tokė, do mėshirohesh nga krijesat qė janė nė qiell."5

Feja islame na ka mėsuar qė ta ndihmojmė njėri-tjetrin pa dallim race apo feje.
Allahu i Madhėrishėm thotė: "Se askush nuk e bart barrėn e (mėkatit) tjetrit."6
Kjo do tė thotė se askush nuk do tė mbartė mėkatin e dikujt tjetėr apo tė japė llogari pėr veprat e dikujt tjetėr, pėrveēse pėr atė qė ka vepruar me vetėdijen e vet.
 
 

Nga gjuha angleze: Mr. Feim Dragusha
26.10.2008

 

1 Kuran, Bekare: 195.
2 Hadithin e transmeton Imam Ahmedi.
3 Kuran, Ali Imran; 92.
4 Kuran, El-Maide: 32.
5 Haditihin e transmeton Tirmidhiu.
6 Kurani, En-Nexhm: 38.