Falėnderimi i takon Allahut tė Lartėsuar. Atij i kėrkojmė falje pėr mėkatet tona. Kė udhėzon Allahu s'ka kush e humb, ndėrkaq atė qė e lė nė humbje s'ka kush e udhėzon pėrveē Tij, salauatet e selamet qofshin mbi tė Dėrguarin e fundit, Muhamedin salallahu alejhi ue selem.
Prej begative tė shumta tė Allahut ndaj robėrve tė Tij ėshtė edhe ajo se atyre u ka lejuar shitblerjen dhe u ka ndaluar kamatėn: "...e All-llahu ka lejuar shitblerjen, ndėrsa ka ndaluar kamatėn." (Bekare, 275)
Gjatė shitblerjes arrihen dobi tė shumta, pėr tė cilat njerėzit kanė nevojė, ngase zemrat e tyre janė tė lidhura me atė qė ėshtė nė dorė tė tjetrit. Pra, shitblerja ėshtė mjet tė cilin Allahu ua ka lejuar robėrve tė Tij nė mėnyrė qė tė arrijnė atė qė dėshirojnė.
Ky shkrim veēon tregtarin musliman, i cili e ka zgjedhur shitblerjen si mjet pėr fitimin e pasurisė. E sa mjet i mirė ėshtė! Edhe i Dėrguari i Allahut ka punuar njė periudhė kohore me tė, madje edhe shumica e sahabėve kanė qenė tregtarė, si Ebu Bekri, Uthman bin Afani, Abdurahman bin Aufi e tė tjerė. Shitblerja, apo ajo pasuri qė fituan, nuk qe pengesė pėr zbatimin e urdhrave tė Allahut dhe ata nuk i lanė pas dore ato, por sakrifikuan me tė pėr fenė e Allahut dhe asnjėherė kjo botė nuk ka qenė nė zemrat e tyre, por nė duart e tyre. Nuk ka fakt mė tė mirė sesa vepra e Ebu Bekrit, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, i cili erdhi tek i Dėrguari i Allahut dhe e dha tėrė pasurinė e tij sadaka duke shpresuar pėr shpėrblimin e Allahut. Nė atė rast, i Dėrguari i tha: -Ēfarė i ke lėnė familjes tėnde?
-Atyre u kam lėnė Allahun dhe tė Dėrguarin e Tij", tha Ebu Bekri (shėnon Ebu Daudi 1678).
Edhe nė jetėn e Uthmanit, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, ka fragmente tė njohura tė cilat dėshmojnė pėr kėtė, e njėra prej tyre ėshtė edhe pėrgatitja e ushtrisė "el usreh" me pasurinė e vet.
Vėlla tregtar musliman, kur tė them tregtar musliman kam pėr qėllim se ti nuk je si tregtari jobesimtar, qėllimi final i tė cilit ėshtė vetėm arritja e pasurisė me ēfarėdo forme qoftė ajo, pra qė vetėm t'ua nxjerrė pasurinė njerėzve nga xhepat.
Kur tė drejtohem me fjalėt tregtar musliman kam pėr qėllim Islamin dhe besimin tėnd, ngase nė shumė raste ėshtė dėshmuar se ai qė s'ka fe dhe besim, merr ēdo formė tė fitimit tė pasurisė vetėm e vetėm qė tė pasurohet, qoftė ajo pasuri e lejuar apo e ndaluar. Ndaj i drejtohem vėllezėrve tregtarė me njė kėshillė, me shpresė se do t'ua ndriēojė atyre rrugėn e do tė udhėzojė tė humburin:
O ti tregtar musliman, kėshilloji muslimanėt e assesi mos i mashtro ata. Nga kėshilla jote ndaj njerėzve ėshtė edhe ajo qė fitimi yt tė jetė i kapshėm dhe qė nuk i dėmton blerėsit, qė t'i lajmėrosh blerėsit pėr cilėsinė e produktit (mallit), tė mos e teprosh nė tė dhe tė mos ia fshehėsh tė metat, ngase fshehja e tė metave tė mallit konsiderohet mashtrim me tė cilin Allahu s'ėshtė i kėnaqur, por njėherazi ėshtė edhe largim i begatisė sė shitblerjes.
Ftoji ata nė fenė e Allahut, urdhėro nė tė mirė dhe ndalo nga e keqja, ngase kėto janė prej veprave qė mė sė shumti tė afrojnė tek Allahu. Urdhėrimi yt nė tė mirė dhe ndalimi nga tė kėqijat le tė jetė me fjalė tė mira e tė buta, ngase kjo ėshtė mėnyrė pėr hapjen e zemrave tė mbyllura. Format e thirrjes (da'uetit) janė tė shumta, si pėr shembull t'u kujtohet Allahu i Lartėsuar atyre qė vijnė nė dyqan, tė shpėrndahen broshura, kaseta, etj..
Ji i sinqertė gjatė bisedės dhe sillu mirė me ta, ngase ai qė ka frikė Allahun ėshtė i sinqertė ndaj njerėzve, arrin kėnaqėsinė e Allahut dhe Ai e bėn atė tė dashur nė mesin e njerėzve dhe e furnizon andej nga ai nuk e pret fare.
Nėse njerėzit kanė blerė diēka prej teje e pastaj janė penduar pėr atė qė kanė blerė, pėrpiqu qė t'ua kthesh, nėse ajo qė kanė blerė ėshtė e padėmtuar, ngase njerėzit shpeshherė ndodh qė tė blejnė e pastaj tė pendohen pėr atė dhe shpresojnė tė mos e kishin blerė, ndaj falua atyre, kthejua pasurinė dhe mos i obligo nė blerje, ngase mund tė mos e duan atė. Mos tė tė kaplojė dashuria e kėsaj bote, paguaje zekatin e pasurisė tėnde, ngase ajo ėshtė e drejtė e Allahut e jo e drejtė e jotja, ngase nėse e praktikon, ti zbaton njė urdhėr tė Allahut dhe Allahu e begaton pasurinė tėnde. Nėse nuk e praktikon, privohesh nga begatia dhe do tė tė godasė ajo qė i ka goditur ata qė ruajnė ar e argjend: "O ju qė besuat, vėrtet njė shumicė e parisė fetare e jehudive dhe e tė krishterėve, nė mėnyrė tė paligjshme e hanė pasurinė e njerėzve dhe pengojnė tė tjerėt nga rruga e All-llahut. Ata tė cilėt e ruajnė arin e argjendin e nuk e japin pėr rrugėn e All-llahut, lajmėroji pėr njė dėnim tė dhembshėm. Atė ditė kur ajo (pasuri e deponuar) fėrgohet nė prushin e xhehenemit, e me tė (ashtu zharavė) lyhen ballėt, anėt dhe shpinat e tyre (do t'u thuhet): "Kjo ėshtė ajo qė e dispozituat pėr veten tuaj, pra shijoni atė qė e depozitonit!" (Teube, 34- 35)
Ki kujdes nga humbja e namazit pėr shkak tė fitimit tė disa eurove, ngase kjo botė nuk peshon tek Allahu as sa krahu i mushkonjės, ndaj kur dėgjon thirrjen e ezanit, lėre kėtė botė kalimtare dhe kėrko botėn tjetėr tė pėrhershme, ndaj kush nuk i pėrgjigjet thirrjes sė ezanit ka bėrė mėkat: "O ju qė besuat, kur bėhet thirrja pėr namaz, ditėn e xhumasė, ecni shpejt pėr aty ku pėrmendet All-llahu (dėgjojeni hutben, falnie namazin), e lini shitblerjen, kjo ėshtė shumė mė e dobishme pėr ju, nėse jeni qė e dini." (Xhumu'a, 9)
Kjo dispozitė s'ėshtė e veēantė vetėm nė namazin e xhumasė, por ēdo shitblerje qė tė largon nga namazi ėshtė e ndaluar.
Ki kujdes nga mashtrimi, ngase i Dėrguari i Allahut, paqja dhe bekimi i Allahut qoftė mbi tė, ka thėnė: "Kush mashtron nuk ėshtė nga ne." (Shėnon Muslimi, 102)
S'ka dyshim se mashtrimi ėshtė njė prej mėkateve tė mėdha. Format e mashtrimit janė tė shumta dhe tregtarėt i dinė mė mirė se tjerėt, ndėrsa Allahu mbikėqyr ēdo gjė dhe i di tė fshehtat, ndaj ē'ėshtė e fshehur nė kėtė botė, Allahu do ta shfaqė nė botėn tjetėr.
Ki kujdes kamatėn, sa fitim i keq qė ėshtė!
"All-llahu e zhduk kamatėn dhe e shton lėmoshėn, All-llahu nuk e do asnjė besėprerė dhe mėkatar." (Bekare, 276)
Po ashtu thotė:" Ata qė e hanė kamatėn, ata nuk ngrihen ndryshe pos siē ngrihet i ēmenduri nga tė prekurit e djallit. (Bėjnė) Kėshtu ngase thanė: "Edhe shitblerja nuk ėshtė tjetėr, por njėsoj edhe kamata!", e All-llahu ka lejuar shitblerjen, ndėrsa ka ndaluar kamatėn. Atij qė i ka arritur kėshillė (udhėzim) prej Zotit tė tij dhe ėshtė ndalur (prej kamatės), atij i ka takuar e kaluara dhe ēėshtja e saj mbetet te All-llahu, e kush e pėrsėrit (pas ndalimit), ata janė banues tė zjarrit, ku do tė mbesin pėrgjithmonė." (Bekare, 275)
Xhabiri, Allahu qoftė i kėnaqur me tė, transmeton se i Dėrguari i Allahut, paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi tė, ka mallkuar atė qė jep kamatė, atė qė merr, shkruesin dhe dėshmitarėt dhe ka thėnė se ata janė tė barabartė. Shėnon Muslimi.
Ndėrkaq format e kamatės janė tė shumta, ndaj pyeti dijetarėt: "...e nėse nuk dini kėtė, atėherė pyetni njerėzit e dijshėm." (Enbija, 7)
Ki kujdes nga shitja e atyre gjėrave tė ndaluara, apo qė pėrmes tyre bėhet mėkat ndaj Allahut: "Ndihmohuni mes vete me tė mira dhe nė tė mbara, e mosni nė mėkate e armiqėsi." (Maide, 2), siē janė shitja e pijeve alkoolike, shitja e duhanit e tė ngjashme me kėto.
Ki kujdes dhe mos shit mbi shitjen e vėllait tėnd, apo mos bli mbi blerjen e vėllait tėnd, ngase kjo sjell urrejtje dhe armiqėsi mes muslimanėve dhe i ndan ata, e mbi tė gjitha kjo ėshtė e ndaluar. Abdullah bin Umeri transmeton se i Dėrguari i Allahut ka thėnė: "Mos tė shesė dikush mbi shitjen e vėllait tė tij." (Shėnon Buhariu, 2139)

Shembull i shitjes ndaj vėllait tė tij: Zejdi blen nga Amri makinėn pėr 10 000 euro. Shkon njė tjetėr tek Zejdi dhe i thotė atij se unė tė jap njė makinė mė tė mirė se ajo pėr 9 000, apo tė ngjashme me tė pėr 8 000.
Shembull i blerjes: Zejdi i shet Amrit njė artikull pėr nėntė euro, vjen njė njeri tjetėr te Zejdi dhe i thotė atij (shitėsit) se i jep pėr kėtė dhjetė euro ose ngjashėm me kėtė. E tėrė kjo ėshtė e ndaluar.

Ki kujdes dhe mos u pėrbeto nė Allahun rrejshėm pėr shkak tė diēkaje tė kėsaj bote, ngase kjo konsiderohet ngrėnie e pasurisė pa tė drejtė dhe largoje veten nga hidhėrimi i Allahut. I Dėrguari i Tij thotė: "Kush betohet pėr diēka nė mėnyrė qė tė marrė pasurinė e muslimanit dhe ai ėshtė gėnjeshtar, do ta takojė Allahun tė hidhėruar mbi tė." (Shėnon Buhariu 2357, dhe Muslimi, 138)

Ki kujdes ndaj sjelljes sė tė kėqijave nė vendet muslimane, ngase mėkati ėshtė i yti dhe konsiderohet si mashtrim dhe moskėshillim i tyre, si pėr shembull sjellja e rrobave tė cilat zbulojnė pjesėt e trupit, ose pijet dhe ushqimet e ndaluara e tė ngjashme me kėto.
Po ashtu ki kujdes nė shitjen e gjėrave tė lejuara, nėse e di se ato do tė shfrytėzohen nė mėkate. E tėrė kjo hyn nė fjalėn e Allahut tė Lartėsuar: "Ndihmohuni mes vete me tė mira dhe nė tė mbara, e mosni nė mėkate e armiqėsi." (Maide, 2)
Ki kujdes ndaj matjes mangėt tė peshojės, ngase pėr kėtė ka zbritur njė kaptinė e tėrė, ku nė fillim tė saj Allahu i Lartėsuar thotė:" Tė mjerėt ata qė mangu masin e peshojnė. Ata qė kur matin prej njerėzve, pėr vete e plotėsojnė, E kur u matin tė tjerėve ose u peshojnė, u lėnė mangu. A nuk e dinė tė tillėt se kanė pėr t'u ringjallur? Nė njė ditė tė madhe, Nė ditėn kur njerėzit ngrihen (prej varrezave) pėr tė dalė para Zotit tė botėve." (Mutafifin, 1-6)
Ndaj vėlla tregtar, kjo pasuri tė erdhi nga begatia e Allahut tė Lartėsuar, falėnderoje Atė dhe mos moho e as mos u bė si: "Ai (Karuni) tha: "Mė ėshtė dhėnė vetėm nė saje tė dijes sime!" (Kasas 78)
Ndėrkaq, falėnderimi mė i madh ėshtė tubimi i saj nė mėnyrė tė lejuar, vėnia nė tė lejuarėn dhe shpenzimi i saj nė tė lejuarėn.
E lusim Allahun e Lartėsuar tė mė falė mua, ty dhe tė gjithė muslimanėt dhe ta bėjė pasurinė tėnde zbukurim tė kėsaj bote dhe ndihmėse nė zbatimin e urdhrave tė Allahut, tė tė begatojė nė pasuri dhe nė fėmijėt e tu. Ai ėshtė i Plotfuqishėm pėr ēdo gjė.

 

Pėrktheu: Almedin Ejupi

27.04.2007