Sipas akides sė ehli sunetit dėnimi i Allahut ėshtė i mundur t`i pėrfshijė edhe njerėzit e mirė, nėse e keqja pėrhapet shumė.

Dijetarėt thonė se kur Allahu i Lartėsuar e zbret njė dėnim ndaj njė populli, pėr shkak tė veprave tė kėqia qė i kanė bėrė, ėshtė e mundur qė me kėtė dėnim tė goditet edhe ai qė ėshtė prezent me ata qė e bėjnė atė tė keqe, por ai personalisht nuk ėshtė pjesėmarrės me ta dhe nuk pajtohet me kėtė tė keqe. Pastaj Allahu nė Ditėn e Gjykimit i ringjallė nė bazė tė qėllimeve tė tyre, kush ka qenė i mirė do tė shpėrblehet pėr kėtė, e nėse jo, atėherė do tė dėnohet, kėshtu qė dėnimi i zbritur pėr tė mirėt ėshtė pastrim nga mėkatet dhe ngritje, kurse pėr mėkatarėt hakmarrje.

Transmetohet nė “Sahihun” e Ibn Hibanit nga Aishja se Resulullahu (salallahu alejhi ue selem) ka thėnė: “Kur Allahu i Lartėsuar zbret fuqinė e Tij ndaj atyre qė u hakmerret, e nė mesin e tyre ka njerėz tė mirė, edhe ata i godet fatkeqėsia sė bashku me tė tjerėt (tė kėqijtė). Ata do tė ringjallėn sipas qėllimeve dhe veprave.”  Kėtė e shėnon edhe Bejhakiu. Kurse nė njė transmetim tjetėr nga Hasen ibn Muhamed ibn Ali ibn Ebi Talib thuhet: “Nėse paraqitet e keqja nė Tokė, Allahu i Lartėsuar e zbret dėnimin e Tij ndaj tyre. “Disa nga tė pranishmit e pyesin:  “O i Dėrguar i Allahut! Edhe pse nė mesin e tyre ka njerėz tė mirė (qė e adhurojnė Allahun)?” Ai thotė: “Po. Pastaj ata do tė ringjallėn nė mėshirėn e Allahut.” (shėnon Ibėn Hibani)

Nė sahihun e Buhariut transmetohet nga Zejneb bint Xhahsh e cila e pyet Profetin (salallahu alejhi ue selem):  “A do tė shkatėrrohemi kur nė mesin tonė ka njerėz tė mirė?” Ai tha: “Po, nėse shtohet e keqja.”

Edhe hadithi i Aishes tregon tė njejtėn ku tregohet: “Njė grup i njerėzve tė umetit tim do tė bashkohen me qėllim tė shkatėrrimit tė Qabesė, kėshtu qė duke qenė ata nė shkretėtirė (rrugės pėr tė shkuar nė Qabe) Allahu do ta rrėnoj tokėn nėn ta (do t’i shkatėrrojė).” Aishja tregon se e kanė pyetur Profetin (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi tė!) se ndoshta nė atė rrugė mundet tė jetė edhe dikush qė nuk ėshtė me ta dhe ēfarė do tė ndodhė me tė. Ai thotė: “Po nė mesin e tyre (tė shkatėrruarve) do tė ketė njerėz mendjemprehtė, tė detyruar (tu bashkohen atyre, pra jo me qėllim), udhėtarė, e Allahu i shkatėrron tė gjithė sė bashku, pastaj i ringjallė nė bazė tė qėllimeve tė tyre.” (Transmeton Muslimi)

Gjithashtu, transmeton Muslimi se Umi Seleme e pyet Profetin (salallahu alejhi ue selem) se ēfarė do tė ndodhė me atė qė ka qenė i detyruar (nuk janė pajtuar me ato tė kėqija) Allahu do t’i shkatėrrojė edhe ata, por pastaj i ringjallė ata Ditėn e Gjykimit, sipas qėllimit tė tyre.”

Transmeton Muslimi nė njė hadith nga Xhabiri se Allahu i Lartėsuar do ta ringjallė ēdo rob (njeri) nė atė me tė cilėn ka vdekur.

Ajo qė duhet tė kihet parasysh kėtu ėshtė se nuk do tė thotė se nėse ata do tė vdesin sė bashku dhe me tė njėjtėn formė se ata do tė bashkohen edhe nė shpėrblim apo dėnim nė Ditėn e Gjykimit, por secili nga ata do tė shpėrblehet nė bazė tė veprave qė i ka bėrė dhe nijetit tė tij.

Dijetarėt kanė thėnė: “Shkaku i pėrgjithėsimit tė tė mirėve nė dėnim ėshtė pėr shkak tė heshtjes sė tyre nė urdhėrimin pėr tė mirė dhe ndalimi nga e keqja. E kush urdhėron dhe ndalon, tė tillėt janė besimtarėt e denjė dhe ndaj tyre Allahu i Lartėsuar nuk zbret dėnim, por me ta Ai largon dėnimin.

Nė hadithin e saktė nga Ebu Bekėr Sidiku tregohet se ai e ka dėgjuar Resulullahun (Paqja dhe bekimi i Allahut qofshin mbi tė!) duke thėnė: “Vėrtet, njerėzit kur ta shohin njė tė keqe dhe nuk e ndryshojnė (nuk ndalojnė nga ajo) ata janė nė skaj tė pėrgjithėsimit tė dėnimit.” (Hadithin e transmeton Tirmidhiu, Ebu Daudi, Nesaiu, Ibėn Maxhe dhe e cilėson tė saktė Ibėn Hibani)

Kėtė hadith e vėrteton edhe mė shumė thėnia e Allahut tė Lartėsuar: “...Ne nuk shkatėrruam vendbanime, po vetėm kur banorėt e tyre ishin zullumqarė.” (Kasas, 59)

Gjithashtu edhe ajeti tjetėr ku thuhet: “Po Allahu nuk do t'i dėnojė ata, derisa ti (Muhamed) je nė mesin e tyre dhe Allahu nuk do t'i dėnojė, derisa ata kėrkojnė falje (istigfarė).” (Enfal, 33)

Kurse ajeti qė aludon nė pėrgjithėsimin nė dėnim edhe tė atyre qė nuk ndalojnė nga e keqja edhe nėse ata personalisht nuk e veprojnė atė tė keqe, ėshtė thėnia e Allahut tė Lartėsuar: “Juve u ėshtė shpallur nė librin (Kuranin) qė, kur tė dėgjoni se po mohohet Kurani i Allahut dhe po bėhet tallje me tė, mos rrini me ata derisa tė mos hyjnė nė bisedė tjetėr, pėrndryshe ju do tė jeni si ata. Allahu do t'i tubojė tradhėtarėt dhe jobesimtėrėt qė tė gjithė nė Xhehenem.” (Nisa, 140)

Nga ky ajet nėnkuptojmė edhe mos banimin me jobesimtarėt dhe zullumqarėt, pasi tė qėndruarit me ta ėshtė ekspozim i vetes nė shkatėrrim.

Kjo ėshtė kėshtu, nėse ai nuk u ndihmon atyre nė kėto vepra apo nuk ėshtė i kėnaqur me to, kurse ata qė u ndihmojnė dhe janė tė kėnaqur me veprat e tyre janė nga ata.

Kurse ringjallja e tyre, sipas veprave tė tyre, vėrteton kulminacionin e drejtėsisė, pėr shkak se pėr veprat e mira tė tyre do tė shpėrblehen Ditėn e Gjykimit, por nė kėtė botė pa marrė parasysh se ēfarė sprove dhe vėshtirėsie pėrjetojnė, ajo ėshtė pastrim nga veprat e kėqia qė i kanė vepruar. Kėshtu qė, dėnimi i zbritur nga Allahu ndaj atyre qė kanė bėrė vepra tė kėqia ėshtė pėrfshirės edhe tė atyre qė kanė qenė me ta, por qė nuk i kanė ndaluar nga ajo e keqe dhe kjo ėshtė pėr ta dėnim, pėr shkak se ata ishin servil ndaj tyre. Pastaj Ditėn e Gjykimit do tė ringjallen nė bazė tė veprave.

Allahu i Lartėsuar na tregon ngjarjen e fshatit tė beni israilėve ku thotė: “Dhe pyeti ti (Muhamed) pėr fshatin qė ishte nė breg tė detit e ata e shkelėn rendin e tė shtunės (qė e kishin tė ndaluar peshkimin), kur nė tė shtunėn e tyre peshqit u vinin sheshazi mbi ujė, e nė ditėn qė nuk festonin nuk u vinin. Ja, kėshtu i sprovuam ata, ngase ishin mėkatarė. Dhe kur njė grup prej tyre thanė: "Pėrse kėshilloni njė popull qė Allahu do ta shkatėrrojė ose dėnojė me njė dėnim tė ashpėr?" Thanė (kėshilluesit): "Arsyetimi para Zotit tuaj dhe me shpresė qė t'ju largohen gabimeve".E kur braktisėn atė pėr tė cilėn ishin kėshilluar, Ne i shpėtuam ata qė pengonin nga tė kėqiat, ndėrsa ata qė kundėrshtuan i kapėm me njė dėnim tė fortė, ngase ishin tė shfrenuar.E kur ata tejkaluan me arogancė tė hapėt, nga ajo qė ishin tė ndaluar, Ne i shndėrruam nė majmunė tė pėrbuzur.” (Araf, 164-166)

Husein es Serraxh

Pėrktheu: Alaudin Abazi

26.05.2006