Besimi i ehli sunetit dhe xhematit ėshtė heshtja pėr atė qė ka ndodhur mes shokėve tė tė dėrguarit tė Allahut, tė jemi tė kėnaqur me gjithė ata. Po ashtu, besimi i ehli sunetit ėshtė se ata janė pėrpjekur nė kėrkimin e sė vėrtetės. Pėr atė qė e kanė qėlluar kanė dy shpėrblime, ndėrsa pėr atė qė nuk e kanė qėlluar e kanė njė shpėrblim.

Librat e historisė shumė herė janė tė mbushura me lajme tė pėrgėnjeshtruara, lajme tė cilat ulin vlerėn e kėtyre shokėve tė zgjedhur tė tė dėrguarit tė Allahut. Mospajtimet e tyre i kanė paraqitur si mospajtime dhe probleme personale apo probleme tė kėsaj bote. Pasi qė ēėshtja ėshtė kėshtu, ne do t’i sjellim disa lajme tė vėrteta rreth kėsaj beteje. Do tė sqarojmė shtytėsin i cili ka shtyrė nė luftėn mes sahabėve (Allahu qoftė i kėnaqur me ta!).

Sė pari: Aliut ju dha besa pėr halife pas vrasjes sė Uthmanit. Aliu nuk e deshi njė gjė tė tillė dhe e refuzoi, por pastaj pas insistimit tė shokėve tė tė dėrguarit tė Allahut e pranoi njė gjė tė tillė. Nė lidhje me kėtė Aliu thotė: “Mendja ime fluturoi ditėn kur u vra Uthmani dhe e kam mohuar njė gjė tė tillė. Kanė kėrkuar prej meje besėn pėr halife dhe u kam thėnė: “Pasha Allahun, unė turpėrohen prej Allahut qė t’i jap besėn njė populli i cili e ka vrarė njė njeri pėr tė cilin i dėrguari i Allahut ka thėnė: ‘E si mos tė turpėrohem prej njė njeriu prej tė cilit turpėrohen engjėjt’. Unė turpėrohem prej Allahut qė tė marr besėn, ndėrsa Uthmani i vrarė ende nuk ėshtė varrosur. Shokėt e Pejgamberit e lanė kėtė ēėshtje. Pasi u varros Uthmani u kthyen pėrsėri dhe kėrkuan prej meje qė tė mė japin besėn pėr halife. Thash: ‘O Zot, unė po i  frikėsohem asaj qė po mė ofrohet.’ Pastaj vendosa qė ta pranoj. Kur mė thanė: ‘O udhėheqės i muslimanve, kur mė thanė kėtė, sikur zemra mu ēa. Pastaj tha: ‘O Zot, merr prej meje pėr Uthmanin, gjersa tė jesh i kėnaqur.’” Transmeton Hakimi dhe e ka pėlqyer imam Dhehebiu.

Sė dyti: Nuk ka pasur mundėsi Aliu qė tė zbatojė shpagimin dhe kapjen e vrasėsve tė  Uthmanit, pėr shkak se nuk i ka njohur personalisht se kush e kanė vrarė dhe me ta kanė qenė tė pėrzier nė kėtė ushtri edhe havarixhėt, edhe pse ishin shumė dhe tė pėrgatitur pėr luftė. Nė disa transmetime thuhet se numri i tyre kishte arritur deri nė 2000. Gjithashtu disa prej tyre kishin lėnė Medinėn dhe kishin shkuar nėpėr vende tė tjera, kur Aliu mori besėn.

Shumė prej sahabėve, nė kėtė kohė, ishin jashtė Medinės. Prej tyre ishin edhe nėnat e besimtarėve, pėr shkak tė angazhimit tė tyre pėr haxh. Sepse vrasja e Uthmanit ndodhi ditėn e xhuma mė 18 kaluar prej dhulhixhes, vitin 35 h.

Sė treti: Kur kaluan 4 muaj prej besės qė kishte marrė Aliu, pa e zbatuar shpagimin, doli Talha dhe Zubejri nė Mekė dhe u takuan me nėnėn e besimtarėve Aishen dhe u morėn vesh qė tė dalin nė Basra dhe tė qėndrojnė me kuajt dhe burrat, jo pėr qėllim lufte, por  qė t’ju lehtėsohet atyre nė kapjen vrasėsve tė Uthmanit dhe zbatimin e shpagimit tek ta. Kėtė argumenton ajo qė transmetohet nga imam Ahmedi dhe Hakimi se Aishja, kur mbėrriti tek puset e Benu Amirit natėn, lehėn qentė. Tha: “Ēfarė uji ėshtė ky?”  thanė: “Uji haueb.” Tha: “Unė mendoj qė tė kthehem, sepse i Dėrguari i Allahut na ka thėnė neve: ‘Si do tė jetė me ndonjėrėn prej jush, kur do t’ju lehin qentė e hauebit”. Atėherė Zubejri i tha: “Po kthehesh, ndoshta Allahu me ty ndreq nė mes njerėzve.”

Sė katėrti: Daljen e tyre nė Basra dhe mbizotėrimin e saj Aliu e llogariti si dalje nga respektimi i Emirit dhe u frikėsua se do tė ndahet shteti islam dhe shkoi nė drejtim tė tyre. Allahu thotė: “Ēėshtja e Allahut ėshtė e caktuar”.

Sė pesti: Aliu dėrgoi Kaka bin Amr tek Talha dhe Zubejri dhe i ftoi qė tė bashkohen. Ai filloi sė pari me Aishen dhe i tha: “Oj nėna ime, ēka tė shtyri qė erdhe nė kėtė vend?” Tha: “O biri im, ndreqjen e njerėzve nė mes tyre.”

Ka thėnė Ibnu Kethiri (Allahu e mėshiroftė!) nė librin e tij “Elbidaje ue nihaje”: “U kthye tek Aliu dhe e njoftoi pėr kėtė lajm dhe i pėlqeu kjo dhe dėshiroi qė t’i ndreq njerėzit mes tyre, pa marrė parasysh a janė tė kėnaqur tė gjithė me kėtė. Aishja dėrgoi lajm tek Aliu qė ta njoftojė se ajo ka ardhur pėr ndreqjen e njerėzve. U gėzuan tė dy grupet. Aliu u ngrit qė t’ju mbajė njerėzve njė ligjėratė. E pėrmendi nė tė injorancėn dhe punėt e keqija tė saj. Ndėrsa ua pėrkujtoi Islamin dhe lumturinė e tij me dashurinė dhe bashkimin e njerėzve dhe se Allahu i ka bashkuar kėta pas vdekjes sė Pejgamebrit nė Ebu Bekrin, pas vdekjes sė Ebu Bekrit nė Umerin, pastaj nė Uthmanin, pastaj ndodhi kjo qė ndodhi nė kėtė umet. Ata qė kanė dashur luftė janė popuj tė cilėt kanė kėrkuar dynjanė dhe kanė xhelozuar nė atė qė Allahu ia ka dhėnė dikujt. Me kėtė kėta njerėz dėshiruan tė mposhtin Islamin, por Allahu ėshtė mbi tė gjitha. Unė nesėr do tė largohem nga kėtu  dhe largohuni edhe ju dhe mos tė largohet me mua asnjėri i cili ka ndihmuar nė  vrasjen e  Uthmanit, qoftė edhe me diēka tė vogėl.”

Pastaj ka thėnė Ibnu Kethiri: “Njerėzit nė kėtė natė fjetėn rehat, ndėrsa pėr vrasėsit e Uthmanit ishte njė natė e keqe. Vrasėsit e Uthmanit filluan tė kėshillohen nė mes tyre. U pajtuan qė tė pėrhapin luftėn, prej asaj qė nuk kishin nga t’ia mbanin. U ngritėn para namazit tė sabahut ku ishin afėrsisht 2000 burra. Ēdo grup shkoi tek tė afėrmit e tyre, ku i sulmuan ata me shpata. Ēdo grup u shpėrnda nė popullin e vet qė t’i pengojė dhe kėshtu u ngritėn njerėzit prej gjumit tė tyre me shpata nė dorė.

Sė gjashti: Ajo qė ėshtė mė me rėndėsi tė qartėsohet nė kėtė ēėshtje ėshtė ajo ēka kanė qenė shokėt e tė Dėrguarit tė Allahut, prej sinqeritetit, mbajtjes sė premtimit dhe dashuria pėr Allahu me gjithė luftėrat qė kanė pasur. Ja disa shembuj tė cilėt tregojnė pėr kėtė:

Transmeton Ibėn Ebi Shejbe nė librin e tij me zinxhir tė vėrtet nga Hasen b. Ali i cili ka thėnė: “E kam parė (e ka pėr qėllim Aliun) kur u ashpėrsua lufta, mė merrte dhe mė fshihte e mė thoshte: ‘O Hasen, sikur tė kisha vdekur para kėsaj para 23 haxheve apo viteve!”

Zubejri e la luftėn dhe zbriti nė njė luginė. E pasoi Amėr b. Xhermuz dhe e vrau kur ai ishte duke fjetur. Kur i erdhi lajmi Aliut pėr vdekjen e tij tha: “Pėrgėzoje vrasėsin e Ibėn Safijes (Zubejrit) me zjarr. Ibėn Xhermuzi erdhi dhe nė dorė kishte shpatėn e Zubejrit, atėherė i tha Aliu: “Kjo shpatė shpesh i ka larguar vėshtirėsitė nga fytyra e tė dėrguarit tė Allahut.

Ndėrsa Talha u godit me njė shigjetė nė gjurin e tij dhe vdiq prej saj. Aliu u ndal tek Talha dhe filloi t’ia fshijė dheun nga fytyra e tij dhe tha: “Allahu tė mėshiroftė, o Ebu Muhamed! Krenohem qė tė shoh tė shtrirė nėn yjet e qiellit.” Pastaj tha: “Allahut i ankohem pėr mėrzinė dhe pikėllimin tim. Vallahi sikur tė kisha vdekur 23 vjet para kėsaj dite.”

I ėshtė thėnė Aliut: “Dy njerėz janė para derės tė cilėt po e fyejnė Aishen.” E urdhėroi Kaka b. Amr qė t’i rrahė me 100 kamxhik ēdonjėrin prej tyre.

Ėshtė pyetur Aishja pėr ata qė janė vrarė nė radhėt e saj prej muslimanėve dhe ata qė janė vrarė nė radhėn e Aliut prej muslimanve. Ēdoherė qė pėrmendte ndonjėrėn prej tyre, lutej pėr tė dhe kėrkonte nga Allahu ta mėshirojė.

Kur dėshiroi Aishja tė dalė prej Basrės. Aliu i pėrgatiti ēdo gjė qė i nevojitet prej mjetit tė udhėtimit, ushqimin. Gjithashtu Aliu i zgjodhi 40 gra prej grave tė Basrės tė njohura  dhe e shoqėroi atė vėllai i saj Muhamed b. Ebi Bekėr, i cili ishte nė ushtrinė e Aliut. Edhe Aliu, gjithashtu,  e pėrcolli nėnėn e besimtarėve duke ia dhėnė lamtumirėn, e pėrcolli atė disa milje.

Kur Aishja u dha lamtumirėn njerėzve u tha: “O biri im, mos ta qortoj asnjėri tjetrin. Vallahi nuk ka mes meje dhe Aliut nė tė kaluarėn pėrveē  ajo ēka mund tė ketė mes gruas dhe tė afėrmit e burrit tė saj. Ai ėshtė prej qortuesve mė tė zgjedhur pėr mua.” Aliu tha: “Tė vėrtetėn e ka thėnė. Vallahi nuk ka pas mes meje dhe saj pėrveē asaj qė tha. Ajo ėshtė gruaja e Pejgamberit tuaj nė kėtė botė dhe nė botėn tjetėr.

Njė thirrės i Aliut thirri: “Mos tė vritet dikush nga mbrapa dhe mos goditet me plagė. Kush e mbyll derėn e shtėpisė sė tij ai ėshtė i sigurt. Kush e  hedh armėn ai ėshtė i lirė. Pastaj urdhėroi Aliu qė tė tubojė atė qė ka gjetur tek pasuesit e Aishes nė ushtri dhe t’i dėrgojė nė xhaminė e Basras dhe kush e njeh mallin e vet  le ta marr.

Kjo dhe gjėra tė tjera tregojnė pėr pozitėn dhe vlerėn qė kanė pasur kėta shokė tė zgjedhur, pozitėn e tyre dhe angazhimin e tyre nė kėrkimin e sė vėrtetės. Tregon zemrat e tyre tė shėndosha dhe tė pastra prej zilisė, urrejtjes dhe epshit. Allahu qoftė i kėnaqur me tė gjithė!

Pėrktheu: Shaban Murati

03.03.2007