Ehli suneti dhe xhemati pranojnė tė ketė llojllojshmėri mendimesh nė ato ēėshtje, pėr tė cilat transmetohet nga selefėt se kanė pasur mospajtim, duke mos e cilėsuar kundėrshtarin tė humbur nė kėto ēėshtje.

Mė poshtė po sjellim disa prej shembujve tė kėsaj natyre:

1. Sahabėt, nė fillim, kishin rėnė nė konflikt se cili ėshtė mė prioritar, Uthmani apo Aliu, (Allahu qoftė i kėnaqur me ta!), ndėrkohė qė ishin unik nė prioritetin e Ebu Bekrit dhe tė Umerit (Allahu qoftė i kėnaqur me ta!). Kėshtu, njė grup i dha pėrparėsi Uthmanit (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!), ndėrsa grupi i dytė i dha pėrparėsi Aliut (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!), kurse  grupi i tretė nė kėtė ēėshtje heshti, por nė fund ehli  suneti pėrcaktoi Uthmanin (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!). Edhe pse kjo nuk ėshtė prej ēėshtjeve bazė tek ehli suneti dhe xhemati, nuk lejohet tė cilėsohet kundėrshtari nė kėtė ēėshtje i humbur. I humbur cilėsohet nėse kundėrshton udhėheqjen e Uthmanit (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) para Aliut (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) dhe kjo, pėr arsye se ehli suneti dhe xhemati beson se radhitja e udhėheqėsve muslimanė, pas Pejgamberit (alejhi selam) ėshtė: Ebu Bekri, Umeri, Uthmani dhe Aliu (Allahu qoftė i kėnaqur me ta!) e kush kundėrshton kėtė ėshtė prej tė devijuarve.

2. Mosmarrėveshja mes Aishes (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) dhe Ibn Abasit (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) nė ēėshtjen se a e ka parė Pejgamberi (alejhi selam) Allahun e Lartėsuar apo jo?

Aishja (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) thotė: “Kush thotė se Muhamedi (alejhi selam) e ka parė Allahun e Lartėsuar, vetėm se ka thėnė pėr Allahun njė gėnjeshtėr tė madhe.” Shumica e dijetarėve ėshtė me mendimin e Ibn Abasit (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!), megjithėse nuk e bėjnė njeri-tjetrin bidatēi, nėse nuk ėshtė me mendimin e tij. Gjithashtu, Aishja (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) e ka mohuar se te vdekurit e dėgjojnė lutjen e tė gjallėve. Kur i ėshtė thėnė asaj se Pejgamberi (alejhi selam) ka thėnė: “Ju nuk mė dėgjoni atė qė them mė mirė se ata (e ka fjalėn pėr tė vdekurit).” Ajo tha: “Jo, ai ka thėnė: ‘Vėrtet ata tani e dinė se atė qė ua kam thėnė ėshtė e vėrtetė’.” Megjithėkėtė, nuk ka dyshim se tė vdekurit i dėgjojnė hapat. Kėtė e vėrteton hadithi i Pejgamberit (alejhi selam) nė tė cilin thuhet: “Sa herė qė dikush kalon pranė njė varri qė e njeh tė varrosurin dhe i jep selam, Allahu ia kthen shpirtin tė vdekurit qė tė kthejė selamin.” Janė vėrtetuar shumė hadithe nė kėtė ēėshtje, ndėrsa nėna e besimtarėve ka kuptuar nga citatet gjė tjetėr. Gjithashtu, edhe qėndrimi i Muavijes (Allahu qoftė i kėnaqur me tė!) nė ēėshtjen e miraxhit, ku mendonte se ka qenė vetėm me shpirt, ishte nė kundėrshtim me tė gjithė.

Mospajtimet e tyre nė gjykime (ahkam) nė kėtė lėmi janė tė shumta, saqė nėse pėr ēdo kundėrshtim largohen mes vete muslimanėt, nuk do tė mbetej mbrojtje e as vėllazėrim. Pėr kėtė kemi shembullin e Ebu Bekrit dhe Umerit (Allahu qoftė i kėnaqur me ta!) tė cilėt kundėrshtoheshin pėr shumė gjėra, por nuk kishin pėr qėllim vetėm se tė mirėn. Ne kemi edhe shembullin mė tė mirė ku Pejgamberi (alejhi selam) i tha shokėve tė tij, nė ballafaqimin me fisin beni Kurejdha: “Mos ta falė askush namazin e ikindisė, vetėm se nė vendbanimin e beni Kurejdhės.”  Namazi i ikindisė sahabėt i zuri nė rrugė para se tė arrinin nė vendbanimin e tyre. Njė grup prej tyre tha: “Nuk falemi vetėm se nė vendbanimin e beni Kurejdhės” dhe kėshtu u iku koha e namazit tė ikindisė, ndėrsa grupi tjetėr tha: “Nuk ėshtė kėrkuar prej nesh vonimi i namazit, por ėshtė kėrkuar tė shpejtojmė”. Ky grup e fali namazin e ikindisė dhe kur u informua Pejgamberi (alejhi selam) pėr kėtė gjė, nuk qortoi asnjė grup.

3. Tė gjithė muslimanėt janė nė pajtueshmėri tė plotė se ai i cili nuk e ka dėshmuar shehadetin, ėshtė jobesimtar (kafir), ndėrsa veprat e tjera si: namazi, haxhi, agjėrimi i ramazanit janė nė mospajtim pėr shpalljen kafir tė lėnėsit tė tyre.

Ehli suneti dhe xhemati janė nė pajtueshmėri tė plotė se nuk bėhet kafir mėkatari; kėtu kemi pėr qėllim mėkatet e mėdha si: imoraliteti, pirja e alkoolit, kurse nė ato qė pėrmendėm mė lartė, mospajtimi ėshtė i njohur.

4. Gjithashtu, pėrmendim edhe mospajtimin e muslimanėve nė ēėshtjet qė lidhen me abdesin, hixhamen, plagėn apo daljen e gjakut prej hundės, si dhe mospajtimi i tyre nė ēėshtjen e tė vjellurit, pėr tė cilin ka dy mendime tė njohura. Ėshtė transmetuar nga shumė sahabė se Pejgamberi (alehji selam) ka marrė abdes pasi qė kishte vjellur, por nuk ka citat tė prerė se ka obliguar njė gjė tė tillė, pėrkundrazi, sahabėt dilnin nė luftėra dhe nuk e pėrsėrisnin abdesin. Me ndodhjen e kėtyre gjėrave njė grup i dijetarėve thonė se tė marrėsh abdes ėshtė mustehab (e preferuar) e jo vaxhib (e obliguar), gjithashtu nė ēėshtjen e marrjes sė abdesit, nėse e prek organin gjenital, ose tė prekurit e gruas me epsh. Nė tė dy rastet ėshtė mustehab (e preferuar) tė merret abdes e nuk ėshtė vaxhib (obligim). Po kėshtu kanė thėnė edhe nė marrjen e abdesit, nėse njeriu qesh nė namaz. Nė tė gjitha kėto dhe tė tjera nuk ėshtė obligim abdesi, por ėshtė i preferuar, e ky ėshtė mendimi mė i qėlluar. Megjithėkėtė, ne dėshiruam tė pėrmendim disa shembuj nė lidhje me kėtė ēėshtje, ēėshtjen e shkurorėzimit dhe disa dispozita nė lidhje me namazin, agjėrimin, haxhin, si dhe mospajtimi i tyre nė ēėshtjen e dy haremeve (Qabeja apo xhamia e Pejgamberit alejhi selam) se cili prej tyre ka mė shumė pėrparėsi, etj.

Pėrgatiti: Fatmir Raēi

16.06.2006