Njė nga temat qė ka tė bėjė me librin e Hendersonit ėshtė veēoritė termale tė ujit. Ai na tėrheq vėmendjen se veēoritė termale tė ujit janė interesante nė 5 drejtime tė veēanta. Kėto mund t'i radhisim:

1. Siē dihet tė gjitha lėndėt kur humbasin nxehtėsi, tkurren. Edhe lėngjet qė njihen, me rėnien e temperaturės tkurren dhe humbasin vėllim. Me uljen e temperaturės rritet dendėsia dhe kėshtu qė ato pjesė qė janė mė tė ftohta bėhen mė tė rėnda. Pėr kėtė arsye gjendjet e ngurta tė lėngjeve janė mė tė rėnda se gjendjet e tyre normale tė lėngėta. Uji nė tė kundėrt tė tė gjitha lėngjeve tkurret deri nė njė rėnie tė caktuar temperature (+4^oC) dhe mė pas menjėherė nė mėnyrė tė papritur fillon tė bymehet. Kur ngrin, bymehet edhe mė tepėr. Pėr kėtė arsye gjendja e ngurtė e ujit ėshtė mė e lehtė se gjendja e tij e lėngėt. Pra, akulli nė vend qė tė notojė nė ujė sipas ligjeve faktikisht "normale" tė fizikės duhet tė fundoset nė fund tė tij.

2. Me shkrirjen e akullit apo me avullimin e ujit tėrhiqet njė sasi nxehtėsie nga pėrreth. E kur ndodh e kundėrta e kėsaj, jepet nxehtėsi jashtė. Ky veprim pėrfaqėson atė term fizik qė ne e quajmė "nxehtėsia e fshehur". Tė gjitha lėngjet zotėrojnė nxehtėsi tė fshehur. Vetėm se kjo nxehtėsi e ujit konsiderohet si mė e larta e tė gjithave. Nė temperatura normale vetėm amoniaku zotėron njė energji tė fshehtė ngrirjeje mė tė lartė se uji. Nė nxehtėsinė e fshehtė nė avullim asnjė lėng nuk mund tė matet me ujin.

3. "Kapaciteti termal" i ujit, pra, sasia e nxehtėsisė (energjisė) sė duhur pėr tė rritur njė gradė temperaturėn e ujit ėshtė mė e madhe nė krahasim me tė gjitha lėngjet.

4. Pėrcjellshmėria termale e ujit, pra, aftėsia e pėrcjellshmėrisė sė nxehtėsisė nė krahasim me lėngjet e tjera ėshtė pothuajse 4 herė mė e madhe.

5. Pėrcjellshmėria termale e gjendjes sė ngurtė tė ujit, pra, borės dhe akullit, ėshtė e ulėt.

Mbase tė pesta pikat e mėsipėrme qėndrojnė si veēori teknike-fizike prandaj mbase bėheni kuriozė tė dini se ē'rėndėsi pėrbėjnė kėto. Kėto kanė secila nga njė rėndėsi shumė tė madhe, sepse jetesa nė tokė dhe padyshim jeta jonė ėshtė e mundur nė saje tė qenies ekzaktėsisht tė tilla tė veēorive tė mėsipėrme.

Harun Jahja

03.01.2006